IJzerhard

Er bestaan allerlei soorten dovenetels, maar wie één soort kent kan feilloos alle andere dovenetels herkennen. Alle dovenetels lijken op elkaar. Toch is het niet altijd zo makkelijk om planten thuis te brengen. Neem bijvoorbeeld het geslacht Verbena. Verbena officinalis, ijzerhard, is een plant die in Nederland in het wild groeit. Het is een onopvallende plant met gekarteld blad en kleine lila bloemen die aan lange, ijle aren hangen. Een aardig kenmerk van ijzerhard is de taaiheid van de stengel: de plant laat zich niet zomaar plukken en je moet met alle kracht aan de stengel trekken voordat hij knapt. IJzerhard is geen tuinplant; daarvoor valt deze verbena te weinig op. Maar wie Verbena officinalis kent, zal nog niet automatisch de andere leden van het geslacht Verbena kunnen thuisbrengen. De kruipende perkplanten die de hele zomer bloeien met rode, paarse, witte of roze bloemen lijken evenveel op het wilde ijzerhard als een tulp op een goudsbloem. Hun bloemen staan niet in spitse aren, maar in halfronde schermen. Je koopt deze vorstgevoelige perk-verbena’s meestal op de markt, tenzij je er liefhebberij in hebt om ze zelf te zaaien. De zaairassen luisteren vaak naar namen als ‘Romance’ of ‘Showtime’. De meeste zijn de moeite waard, maar ‘Polaris’ is vuilwit en zonde van uw geld.

Verbena rigida, soms ook schuilend onder de naam Verbena venosa, lijkt meer op het wilde ijzerhard. Verbena rigida is een vertakte plant, bloeit met knalpaarse aren en wordt zelden hoger dan 40 centimeter. Deze soort, die in Brazilië en Argentinië in het wild voorkomt, bloeit in de tweede helft van de zomer en in de herfst. Verbena rigida is geen plant voor timide tuiniers, maar wie van warme en carnavaleske kleuren houdt, kan spetterende combinaties maken met paarse verbena’s, rode zinnia’s en oranje goudsbloemen. In een zachte winter – en welke winter is het tegenwoordig niet zacht – kan Verbena rigida overblijven en zich als vaste plant gedragen, maar eigenlijk moet de plant ieder jaar opnieuw worden gezaaid.

De Noord-Amerikaanse verbena’s zijn in onze tuinen gegarandeerd winterhard. De bekendste soort is Verbena hastata, die nogal op ons wilde ijzerhard lijkt – alleen wat sprekender. Het is een onkruidachtige plant die zich overal zaait, meestal op die plaatsen waar je hem nu juist niet hebben wilt. De bloemaren zijn dof donkerpaars, maar in Verbena hastata ‘Rosea’ zijn de bloemen opvallender van kleur: deze variëteit bloeit helderroze. Toch is ook dit een plant die de meeste tuiniers na een paar jaar al begint te vervelen. Dan is het te laat. Verbena hastata heb je niet in een vloek en een zucht weer uitgeroeid.

De meest waardevolle verbena is wat mij betreft Verbena bonariensis, die vroeger als Verbena patagonica door het leven ging. Deze soort vertoont geen gelijkenis met ijzerhard. Verbena bonariensis is een vaste plant van meer dan een meter hoog, met dunne, ruwe, vierkante stengels die zich onder scherpe hoeken een paar maal vertakken. Aan de uiteinden van de stengels prijken de lichtpaarse bloemhoofdjes. Het is een plant die je niet solitair moet planten, maar met dertig, veertig of vijftig exemplaren tegelijk. Hoewel het een hoge plant is, kan hij in een border toch zonder bezwaar vooraan staan, want de groeiwijze van Verbena bonariensis is zo ijl, dat je er dwars doorheen kijkt. Dit is het archetype van de doorkijkplant.

Alle verbena’s zijn planten die populair zijn bij vlinders, maar Verbena bonariensis spant de kroon. Soms raak je de plant kwijt in een strenge winter, maar dan komt hij via het zaad altijd wel weer terug. En gelukkig bloeit hij dan al in zijn eerste jaar. Ook is de Verbena bonariensis een goede snijbloem; vooral ’s avonds onder het kunstlicht lijkt het of de bloemen licht uitstralen.