Koele slaapkamer

Taal is flexibel. Woorden verdwijnen, of krijgen een nieuwe betekenis. Wie het vroeger over kuipplanten had, bedoelde eigenlijk oranjerieplanten – planten die in Nederland niet winterhard zijn en die daarom ’s winters in een oranjerie of serre worden gestald. En omdat bijna niemand een oranjerie bezit, en omdat serres in de moderne huizenbouw ook niet meer veel voorkomen, hebben schrijvers over kuipplanten het altijd over de koele slaapkamer als ze aangeven waar u uw kuipplanten moet laten overwinteren. De koele slaapkamer is de oranjerie van de arbeidende klasse. Je kunt geen boek over kuipplanten openslaan of je komt hem tegen, die koele slaapkamer. Sinaasappelboompjes, laurierstruiken en oleanders – bij het invallen van de winter moet alles naar de slaapkamer worden gesleept. Maar wie dit advies van de kuipplantengoeroes wel eens heeft opgevolgd, weet dat het overhouden van een citrusboompje in de slaapkamer nog geen sinecure is.

Het begint al met de nodige logistieke problemen: met een steekwagen kom je maar tot onder aan de trap. En koele slaapkamers liggen meestal op de eerste verdieping. Wie er in slaagt om zijn kuipplanten de trap op te krijgen en naast het bed te parkeren, moet vervolgens over een ijzeren discipline beschikken: niks gezellig lezen in bed, of kijken naar een late film op de televisie. De verwarming moet zó laag dat de kuipplantenliefhebber weinig anders rest dan de dekens tot aan de neus toe op te trekken. En denk maar niet dat de plant u dankbaar zal zijn; al na drie weken valt het eerste blad eraf en als het een beetje tegenzit, rest aan het einde van de winter nog slechts een kalend staketsel. En de paar bladen die dan nog wél aan uw kuipplant prijken, zitten meestal onder de dopluis.

Geen wonder dat de meeste tuiniers die enthousiast met het houden van kuipplanten begonnen zijn na een paar jaar afhaken. De kuipen worden gevuld met hanggeraniums en petunia’s – planten die na de eerste nachtvorst naar de composthoop kunnen, of naar de groene container. En daarmee is de devaluatie van het woord kuipplant begonnen. Wie tegenwoordig bij een tuincentrum de bloeiende afdeling kuipplanten bezoekt, vindt daar van alles te koop. Het gaat niet alleen meer om klassieke kuipplanten als oleanders en citrusfruit, maar je vindt er begonia’s, lobelia’s, bougainville, mimosa, afrikanen en violen. Een kuipplant is tegenwoordig niet meer dan een willekeurige plant die in een kuip staat.

Ook het woord kuip heeft een evolutie doorgemaakt. Oorspronkelijk was een kuip een rond houten vat dat bestond uit duigen die door ijzeren ringen bij elkaar werden gehouden. De kuip was meestal voorzien van beugels waarin stangen pasten waaraan de kuip als een draagstoel door sterke tuinlieden naar de oranjerie kon worden vervoerd. Na de ronde kuip kwam de vierkante – een soort kist-op-pootjes. In botanische tuinen of in historiserende tuinen, zoals Het Loo, zijn die klassieke kuipen nog altijd te zien. Maar met de betekenis van het woord kuipplant is ook de inhoud van het woord kuip veranderd en nu verstaat men onder een kuip ieder hol voorwerp dat mogelijkerwijs een plant zou kunnen bevatten. De hedendaagse kuip kan een wilgentenen mandje zijn, maar evengoed een oude autoband, een wasteil, een vuilnisbak, een slamandje, of een holle boomstronk. De klompmet-hangfuchsia is natuurlijk een klassieker.

Naast deze volkse kuipen bestaan er ook allerlei exclusieve aardewerken kuipen – relatief goedkope uit Thailand, Taiwan en China, en dure uit Toscane. De Rolls Royce onder de tuinpotterie is de Italiaanse aardewerken pot uit Impruneta. Al deze moderne kuipen, of ze nu van ijzer, textiel, of terracotta zijn, hebben een paar nadelen: ze hebben meestal geen handvatten, en de aardewerken potten kunnen daarnaast nog stuk vriezen. Als het om een goedkoop stukje terracotta uit Taiwan gaat, dan is dat geen ramp, maar een yuppenpot uit Toscane kost al gauw honderd euro, en als die stuk vriest, is dat een flinke financiële tegenslag. Het zal mij een zorg zijn, waarin u uw planten het liefst ziet – in een simpel wilgentenen aardappelmandje of in een Toscaanse pot met guirlandes en leeuwenkoppen – maar als u iets duurzaams zoekt, dan gaat er nog altijd niets boven de klassieke houten kuip.