Bezuinigen
Het is misschien nuttig om eens stil te staan bij de vele manieren waarop er bezuinigd kan worden op de tuin. Bijvoorbeeld door tuinplanten zelf te zaaien in plaats van ze te kopen. Uit een zakje zaad van hooguit twee euro kunt u vaak meer dan honderd planten opkweken. Voor hetzelfde geld koopt u bij een tuincentrum één vaste plant. Dan heb ik het niet alleen over afrikaantjes, radijs en sterrenkers die u kunt zaaien – ook de meeste vaste planten, klimplanten, bolgewassen, en zelfs bomen en struiken kunnen worden gezaaid.
Wat u wel nodig heeft is een rudimentaire kennis van hoe en wanneer er gezaaid moet worden. Om de vaste plant (een langlevende plant die iedere herfst afsterft, maar daarna in het voorjaar weer boven de grond komt) als voorbeeld te nemen: die moet vaak in de herfst of in de winter worden gezaaid en niet binnen op de vensterbank, maar buiten in weer en wind. Vaste planten komen meestal uit gebieden waar het ’s winters vriest – vandaar dat ze na de eerste nachtvorst ondergronds gaan. Het zaad van die planten is in de nazomer of in de herfst rijp maar als het dan meteen zou ontkiemen, dan zouden de tere kiemplantjes in de winter onmiddellijk bevriezen. Ontkiemen in het voorjaar biedt veel meer kans op overleving. Daarom is er in het zaad van veel vaste planten een vertragingsmechanisme ingebouwd dat er voor zorgt dat het zaad pas in de lente, onder een gunstig gesternte ontkiemt. Koudekiemers, of vorstkiemers, worden dergelijke planten genoemd. Hun zaden bevatten een enzym dat kieming verhindert, en pas in de loop van de winter wordt dat enzym door de wisselende inwerking van vorst en dooi afgebroken. Tot die vorstkiemers behoren bijna alle planten die afkomstig zijn uit streken waar het ’s winters vriest: clematis, flox, aster, margriet, hemelsleutel, toverhazelaar, meidoorn, peperboompje, kerstroos – de lijst is eindeloos.
Zaai het zaad in potten in goede tuinaarde die u eerst heeft gesteriliseerd door er kokend water over te gieten, dit ter voorkoming van mos en ongewenste onkruiden. Wacht wel met zaaien tot het zaakje is afgekoeld. Bedek het zaad met een dun laagje grond; als vuistregel geldt dat het laagje bedekkende grond even dik moet zijn als het gezaaide zaad. Meestal zal dat niet meer zijn dan een of twee millimeter, tenzij u hazelnoten of kastanjes zaait. Zet de potten met zaad buiten en wacht af. In het voorjaar zullen de kiemplanten verschijnen. Als die groot genoeg zijn – meestal als ze vier blaadjes hebben – kunt u ze apart oppotten om ze verder op te kweken. Na een paar maanden kunnen de jonge planten de volle grond in. Sommige vaste planten doen er wel een jaar of vijf over voordat ze gaan bloeien, maar er zijn verrassend veel planten die nog in hetzelfde seizoen waarin ze gezaaid zijn tot bloei komen. Zo’n snelle jongen is bijvoorbeeld de zonnehoed, Echinacea purpurea in het Latijn. Als u deze plant uit zaad opkweekt slaat u twee vliegen in één klap: u bezuinigt op uitgaven aan planten, maar ook op bestedingen aan geneesmiddelen, want de Echinacea is het paradepaardje van de alternatieve geneesmiddelenindustrie. Gewone geneesmiddelen zijn duur maar helpen soms, terwijl dubieuze alternatieve middelen op basis van Echinacea nog vele malen duurder zijn én ineffectief.
De zonnehoed is een stevige plant van ongeveer 1 meter hoog. Hij bloeit in de zomer met enigszins afhangende, lila bloemblaadjes die een enorme gloeiend-oranje kegel omgeven. Van nature groeit de zonnehoed in de Noord-Amerikaanse prairies, op voedzame grond. In onze borders houdt de plant van dezelfde goede grond en van volle zon. Voor zandgrond zou ik iets anders kiezen.
Er zijn verschillende rassen die u kunt zaaien: ‘Rubinstern’ en ‘Magnus’ zijn bekende namen en voor wie niet van paarse of lila tinten houdt zijn ‘Alba’ en ‘White Lustre’ een goede keus.
Begin met een gemakkelijke plant, zoals de zonnehoed, en waag u daarna aan moeilijker gewassen. U zult zien dat zaaien niet lastig is en voordat u het weet raakt u verslaafd aan zaaien. Dan hoeft u nooit meer naar een tuincentrum en kweekt u cyclamen, tulpen, peperboompjes en zelfs klimrozen uit zaad.