X

Ons partijprogramma is simpel: wij willen Italië regeren.

Benito Mussolini in een toespraak te Udine, 20 september 1922

Zaterdag 15 september 1923

Advocaat Lucas Molina is een tevreden man. Hij is een gelukkig man. Over enkele minuten, wellicht een kwartier, zal hij een van de mensen zijn die generaal Primo de Rivera ontvangt op het station van Mediodía. Hij zal hem hartelijk welkom heten en begeleiden naar het koninklijk paleis, waar Alfonso de generaal opdracht zal geven een regering te vormen.

Politieagenten hebben de perrons afgezet voor Molina’s selecte gezelschap. Generaal Cortez de Medina staat naast de advocaat. Ook de generaals die ad interim het militair directorium vormen zijn er: het quadrumviraat en de kapitein-generaal van Madrid. De stationshal, het plein… tot aan de straat Atocha wacht een menigte op de komst van Primo de Rivera. Geen protesterende activisten, geen relschoppende anarchisten. Dit is een blijde dag voor Spanje.

Te midden van de belangstellenden achter de politieafzetting ontwaart Molina Serafín Maragall, de belangrijkste socialist die ze tijdens de opstand hebben bezocht, en met resultaat: Maragall heeft woord gehouden. Binnen een dag publiceerde de UGT in haar krant een oproep aan alle arbeiders om afzijdig te blijven in het ‘conflict tussen leger en regering’.

Molina loopt naar de agenten toe. Hij zorgt dat ze Serafín doorlaten.

‘Dank u, don Lucas,’ zegt de socialist. ‘Het werd wat drukkend in de stationshal.’

‘Een man als u zou daar niet moeten staan,’ zegt Molina. ‘En ik ben het die ú juist dankbaar moet zijn. U heeft een probleem voor me opgelost.’

‘Twee problemen,’ antwoordt Serafín. ‘Ik heb er twee opgelost.’

Molina fluistert: ‘U heeft helemaal gelijk.’

In de verte nadert de trein uit Barcelona. De advocaat moet zijn plek hernemen in het ontvangstcomité. ‘Zullen wij binnenkort eens nader kennismaken, bijvoorbeeld op mijn kantoor? Wie weet kunnen we iets voor elkaar betekenen.’

Serafín lacht. Het is geen oprechte lach, eerder een grimmige. ‘Vooruit,’ zegt hij. ‘Maar besef dat ik er ben voor de arbeiders van Spanje.’

‘Dat komt mooi uit,’ antwoordt Molina. ‘Ik ben er voor iedereen.’

•

• – •

Borja schreeuwt naar zijn broer. Hij haat zijn broer. Hij schreeuwt naar hem, maar is zelf de enige die het hoort.

Zijn broer leest voor. ‘De Heer zei tegen Kaïn: “Waar is uw broer Abel?” Kaïn antwoordde: “Ik weet het niet. Ben ik dan de hoeder van mijn broeder?” En de Heer zei: “Hoor, het bloed van uw broer roept uit de grond naar Mij.”’ Andres slaat de bijbel dicht. ‘Je kunt je niet voorstellen hoe blij ik ben dat je nog leeft.’

Borja sluit de ogen. Hij heeft het koud in de tocht, in de schaduw. Hij moet hier weg, hij wil naar zijn eigen appartement.

‘Ik heb gebiecht en ben vergeven,’ zegt zijn broer. ‘Jij bent mijn penitentie. Ik ga heel goed voor je zorgen. Ik ga jouw ziel redden.’ Zijn ogen worden glazig. ‘Het is zó’n opluchting dat je nog leeft!’ Hij omhelst Borja in diens verpleegbed. ‘Ik was verblind door tegenslag. Ik gaf jou de schuld van al het ongeluk dat me overkwam. Ik heb mijn fout ingezien. Alles zal anders worden.’

Borja haat zijn broer. Hij haalt uit, keihard met zijn vuist, vol op het gezicht, maar is zelf de enige die het voelt.

‘De Heer is vergevend, hij zal je op een dag je stem teruggeven. Hij zal zorgen dat je op een dag weer kunt bewegen.’

En het eerste wat ik dan doe is jou vermoorden, schreeuwt Borja, maar hij is zelf de enige die het hoort.

•

• – •

Ignacio Ubrique herkent Augusto Santamaría in de menigte op het stationsplein. Na de voorvallen in de kerk hebben ze elkaar niet meer gesproken. De oud-commissaris staat alleen en kijkt ongemakkelijk rond. Hun blikken kruisen en Ubrique besluit Augusto een hand te gaan geven. ‘Komt u de overwinning vieren?’ vraagt hij.

‘Ik had verwacht hier een goede vriend te treffen.’

‘Zal ik u helpen zoeken?’ De republikein slaat zijn armen uiteen om de hopeloosheid ervan uit te beelden.

Augusto schudt zijn hoofd. ‘Het zal voor een andere keer zijn.’

‘Ik heb een borrel nodig,’ zegt Ubrique. ‘Kan ik u er ook een aanbieden?’

Ze steken de straat over en gaan een café binnen waar Augusto als commissaris nog vaak pleegde te ontbijten.

‘We hebben als republikeinen overwogen te protesteren en tegenacties te organiseren,’ vertelt Ubrique, als de ober hun bestelling heeft opgenomen. ‘Maar dat was bij voorbaat kansloos.’

‘Waarom wacht u niet af wat er gebeurt? Ikzelf denk dat we verbeteringen tegemoet kunnen zien. Bovendien is het de bedoeling dat de macht snel wordt overgedragen aan een burgerregering.’

‘Iedereen schijnt dat te geloven, maar intussen zitten we hier opgescheept met onze eigen Mussolini.’

‘Er wordt een eind gemaakt aan het caciquisme.’

Ubrique zucht. ‘Mooie praatjes van een dictator.’

‘Voor mij speelt er meer, moet ik toegeven,’ zegt Augusto. ‘Ik ben ten onrechte veroordeeld door de Hoge Raad, maar ik koester nog steeds hoop dat ik word gerehabiliteerd. Misschien zal het nieuwe regime mijn zaak willen herbeoordelen.’

Het liefst zou Ubrique zijn geweten zuiveren: bekennen dat Augusto’s vervolging en veroordeling zíjn schuld waren, dat hij de aanklager ertoe heeft aangezet de naam van de majoor toe te voegen aan de lijst van verdachten. Hij houdt het voor zich; dit is niet het moment. ‘Wat gaat u doen, nu de moordenaar van kolonel Cartoux is… uitgeschakeld? Gaat u de door Molina en Pans op u beraamde aanslag vergelden?’

‘Dat is me te riskant. Ik heb een gezin.’

‘U denkt dat u met rust zal worden gelaten?’

‘Ja.’

‘Gaat u terug naar Afrika?’

Augusto schudt zijn hoofd. ‘Dat kan niet meer. Maar het is goed zo. Zoals ik al zei, ik heb een gezin: een vrouw en een zoontje. Ze verblijven in Palencia, maar ik hoop dat ze snel naar Madrid komen.’ De ober brengt hun twee vermouts en een schaal olijven. Augusto heft het glas. ‘Dat ik gelijk moge krijgen en het directorium van korte duur wordt.’

‘Daar proost ik graag met u op.’ Ubrique heft ook zijn glas, maar hij gelooft absoluut niet dat de militairen hun macht weer zullen opgeven. Dit is niet voorbij. Dit is nog lang niet voorbij. Het is zijn inschatting, en mocht de inschatting juist blijken, dan is het tevens zijn belofte.