Uit de memoires van kolonel Augusto Santamaría del Valle

Het onderzoek van generaal Picasso, dat in eerste instantie was bedoeld om documentatie te verzamelen voor een eventuele krijgsraad voor de officiers in Melilla, richtte zich al snel op de misstanden in de organisatie van de campagne, en dreigde door te schieten — misbruikt te worden — als politiek pressiemiddel tegen het leger en het koningshuis. Niemand wilde meer dan ik dat de schuldigen aan het debacle werden gestraft, maar wat mij betreft waren zij grotendeels overleden. Voor wat er restte aan verantwoordelijkheden en misdragingen was het aan het leger hier zelf mee af te rekenen, intern de gelederen schoon te vegen.

Het dossier werd de inzet van parlementaire debatten en politieke controverse die het land niet meer los zouden laten. Gegevens uit het dossier lekten selectief naar de kranten en leidden tot een algehele volksverontwaardiging. De strijd tussen de conservatieve en de progressieve partijen werd gevoerd over het hoofd van duizenden doden in Melilla.

Hoe onaangenaam de werkwijze van de Picasso-commissie was geworden, ondervond ik aan den lijve toen deze besloot mijn rol bij de ramp van Annual opnieuw tegen het licht te houden. Er werden vraagtekens geplaatst bij mijn overleving, en mijn tocht te voet door de woestijn werd in twijfel getrokken. Plotseling bevond ik mij in de beklaagdenbank en moest ik aannemelijk maken dat ik niet met de Riffijnen had geheuld om mijn leven te redden. Mijn kapotgeschoten knie veranderde van een bewijs van heldendom in een bewijs van verraad.

Toen de Picasso-commissie haar rapport deed toekomen aan de aanklager van de Hoge Raad van Leger en Marine, adviseerde zij tevens zevenendertig officiers te vervolgen.

Hier was ik er een van.