Uit de correspondentie van kolonel Augusto Santamaría del Valle

Hoe leg ik een buitenstaander de machtsverhoudingen in het Spaanse leger uit, de onofficiële verhoudingen die voorbijgaan aan de hiërarchie zoals deze is af te lezen op de uniformen? Het is een nagenoeg onmogelijke opdracht.

Tegelijkertijd ligt de zaak ook doodeenvoudig: de invloedrijkste man in het leger is hij die uiteindelijk door de meeste soldaten zal worden gehoorzaamd als hij zijn orders schreeuwt. Dit is niet de koning natuurlijk, slechts in naam de opperbevelhebber. Dit is niet de minister van Oorlog, ondanks het feit dat hij de kapiteins-generaal aanstelt. Dit zijn ook niet de kapiteins-generaal van de Generale Staf, wier administratieve tentakels de korpsen doorvlechten. Het zijn zelfs niet noodzakelijkerwijze de kapiteins-generaal van de verschillende garnizoenen. Niet op het schiereiland althans. (De autoriteit van de bevelhebbers in Afrika is gelukkig immer onbetwist. Het zou er nog aan ontbreken dat een oorlogsgebied te kampen kreeg met insubordinatie.) De kapiteins-generaal zijn afhankelijk van de brigadegeneraals en de kolonels die in hun naam de troepen aansturen.

Wat ik eigenlijk — wellicht op een wat ongemakkelijke manier — probeer te verduidelijken, is dat het leiderschap van generaals, buiten oorlogstijd, slechts gedeeltelijk resulteert uit de positie die zij vervullen en grotendeels afhangt van de mate waarin zij andere officiers kunnen inspireren hen te volgen; één misstap kan een zorgvuldig opgebouwd prestige plots en permanent teniet doen. Een militair dient daarom zijn woorden zorgvuldig te kiezen. Hij kan zich niet, als een politicus, veroorloven de grillen van zijn hart te volgen.