Uit de memoires van kolonel Augusto Santamaría del Valle

Vader Andres Sevilla leerde ik kennen doordat hij degene was die Helena en mij in de echt verbond. Inmiddels besef ik dat deze ontmoeting geen toevalligheid was.

Hij was de tweede van vier kinderen uit een vermogende Catalaanse familie, bijna adel. Op zeventienjarige leeftijd meldde hij zich aan bij de militaire academie, maar deze verliet hij alweer snel voor een leven dienstbaar aan de kerk. Ambitieus tot op het bot, maar niet uit het juiste hout gesneden voor een carrière langs de reguliere weg, had hij zich een positie van invloed verworven via meer informele kanalen. Hij adviseerde de Spaanse kardinalen, had contacten binnen het Vaticaan en onderhield nauwe banden met vooraanstaande jezuïeten. Niet in de laatste plaats was hij in 1909 medeoprichter geweest van de Nationale Katholieke Vereniging van Propagandisten, de organisatie die zich tot doel had gesteld het katholicisme terug te brengen in de samenleving — en die daar bijzonder succesvol in was. Vader Andres behoorde tot de geestelijken die meenden dat de kerk zich wel degelijk moest mengen in politiek, in wetgeving, in sociale conflicten; met moderne middelen brachten zij een oude boodschap.

Charismatisch was hij niet. Hij hield matte, fantasieloze preken, immer gesproken in dezelfde monotone stem, en begon te stotteren als hij nerveus werd, maar in het persoonlijke contact beschikte de priester over een warme overtuigingskracht. Híj was het die me introduceerde in het conservatieve overleg met Torres, Molina en Belmonte. Hoewel het initiatief oorspronkelijk van hem was uitgegaan, vonden onze besprekingen nooit plaats in zijn kerk, alsof hij toch liever niet had dat God meekeek.

Onze pijlen richtten we als eerste op de militaire junta’s. Deze belangenorganisaties, syndicaten in feite, waren vijf jaar eerder gevormd door de officiers op het schiereiland. Zij zagen een bedreiging voor hun eigen carrières in de promoties op basis van militaire verdienste (zij kwalificeerden deze als doortrokken van favoritisme) en eisten de afschaffing ervan. Hadden zij zich in eerste instantie slechts met dit ene doel verenigd, al snel kregen zij politieke aspiraties en dwongen ze de toenmalige regering tot aftreden. Hun belangrijkste leider, kolonel Nouvilas (inmiddels op Cuba in vergetelheid aan het wegkwijnen), was dronken geworden van imaginaire macht en droomde van een nieuwe politieke orde met hemzelf in een sleutelrol. Minister van Oorlog La Cierva had de junta’s uiteindelijk beteugeld, maar hij had ze niet kunnen of durven verbieden, waardoor ze verwerden tot een zeurende, riekende wond die met tussenpozen opensprong, een corrupte macht binnen het leger die officiers soms zelfs met geweld dwong tot lidmaatschap en tot het zweren van een eed van trouw aan hun kameraden; de hiërarchie ondermijnend, de discipline vergiftigend.

Voor kolonel Torres en mijzelf was de afschaffing van de junta’s een dringende noodzaak, maar de anderen bleken het in de eerste plaats te beschouwen als een oefening, een test, een krachtmeting voor later.