Uit de memoires van kolonel Augusto Santamaría del Valle

Bij terugkeer uit Huesca hervatte ik mijn spaarzame werkzaamheden op de administratieve dienst, waarbij ik trachtte mijn collega’s en ondergeschikten zoveel mogelijk te mijden. Uit de verte meende ik nog wel eens mijn naam te horen weerklinken door de gangen, maar het tikken van mijn stok tegen de marmeren vloeren wanneer ik naderde was afdoende waarschuwing voor eenieder om tijdig een pijnlijke stilte te doen vallen.

Groot was mijn verrassing toen ik in maart van het jaar 1922 werd aangewezen om het bevel te voeren over het commissariaat van de veiligheidsdienst aan de straat Atocha, als vervanger van de ernstig zieke commissaris Andrade. Ik had namelijk meermalen officieel verzocht om een overplaatsing naar het noorden, dichter bij mijn geboortegrond, en er had met geen mogelijkheid een minder geschikt persoon kunnen worden aangesteld op deze post. Na vijftien jaar in het protectoraat was ik de burgermaatschappij ontwend geraakt; met de stad Madrid en zijn problemen was ik volledig onbekend.

Ik zond een bezwaarschrift naar het plaatsingscomité en trachtte kolonel Oliveira, mijn direct leidinggevende, duidelijk te maken dat het beter was dat er verder werd gezocht naar een passender officier. Vergeefs, ik had mij te schikken in mijn nieuwe rol. Het duurde enige tijd eer ik een lijn begon te ontwaren in de benoemingen van Madrileense commissarissen door kolonel Oliveira. Als ondergeschikten zocht hij bij voorkeur officiers die week van karakter waren en met een gebrek aan ambitie. Mijn handicap alsmede mijn weinig kordate optreden op de administratieve dienst hadden mij tot een in zijn ogen ideale kandidaat gemaakt.

Het is wonderlijk hoe deze overplaatsing uiteindelijk mijn redding zou blijken.