20

Eén manier (uit niet zo veel manieren) die Hari Seldon had om zich even uit zijn werk terug te trekken, was het appartement van Raych te bezoeken, vlak buiten het universiteitsterrein. Dit vervulde hem steevast van liefde voor zijn pleegzoon. Daar waren vele redenen voor. Raych was vriendelijk, begaafd en loyaal, maar los daarvan beschikte Raych over de vreemde eigenschap dat hij vertrouwen en genegenheid inboezemde.

Dit was Hari al opgevallen toen Raych een straatjongen van twaalf jaar oud was die op de een of andere manier op de diepste gevoelens van hem en Dors inwerkte. Hij herinnerde zich hoe Raych Rashelle had beïnvloed, de toenmalige burgemeester van Wye. Hari herinnerde zich hoe Joranum Raych had vertrouwd, wat tot diens eigen ondergang had geleid. Het was Raych zelfs gelukt het hart te winnen van de mooie Manella. Hari kon deze bijzondere eigenschap van Raych niet helemaal begrijpen, maar hij genoot van elk contact dat hij met zijn pleegzoon kon hebben.

Hij ging met het gebruikelijke 'alles goed hier?' het appartement binnen.

Raych zette het holografische materiaal waarmee hij aan het werk was opzij en stond op om hem te begroeten. 'Alles goed, pap.'

'Ik hoor Wanda niet.'

'Dat klopt. Ze is met haar moeder aan het winkelen.'

Seldon ging zitten en keek goed gemutst naar de chaos aan referentiemateriaal. 'Hoe lukt het met het boek?'

'Dat gaat goed. Ik ben misschien zelf degene die het niet overleeft.' Hij zuchtte. 'Maar eindelijk krijgen we 's een eerlijke blik op Dahl. Nog niemand heb ooit 'n boek over die sector geschreven. Niet-te geloven, hè?'

Het was Seldon altijd al opgevallen dat als Raych over zijn geboortesector sprak, zijn Dahlitische accent sterker werd.

Raych zei: 'En hoe is het met jou, pap? Blij dat de feestelijkheden voorbij zijn?'

'En hoe! Ik had er elke minuut dat het duurde vreselijk de pest over in.'

'Maar niet zodanig dat iemand het merkte.'

'Hoor eens, ik moest een masker ophouden. Ik wilde het feest voor de anderen niet bederven.'

'Je zult het wel vreselijk hebben gevonden dat mama je achternaging het paleiscomplex in. Iedereen die ik ken had het erover.'

'Dat vond ik inderdaad vreselijk. Je moeder, Raych, is de prachtigste persoon in de wereld, maar ze is heel moeilijk om mee om te gaan. Misschien heeft ze mijn plannen wel bedorven.'

'Wat voor plannen, pap?'

Seldon leunde achterover. Het was altijd fijn om met iemand te praten die hij volkomen vertrouwde en die niets van psychohistorie wist. Meer dan eens had hij zijn gedachten met Raych besproken en ze daarna in een bruikbaarder vorm gegoten dan wanneer hij in zijn eentje over diezelfde gedachten was blijven piekeren. Hij zei: 'Zijn we afgeschermd?' 'Altijd.'

'Goed. Ik heb generaal Tennar langs nauwkeurige lijnen aan het denken gebracht.'

'Wat voor lijnen?'

'Nou, ik heb het een beetje over belastingen gehad en heb erop gewezen dat bij de pogingen om belastingen gelijkelijk over de bevolking te verdelen het systeem ervan steeds complexer, lomper en kostbaarder werd. De voor de hand liggende conclusie was dat het belastingsysteem moest worden vereenvoudigd.'

'Dat klinkt logisch.'

'Tot op zekere hoogte, maar het is mogelijk dat Tennar het als gevolg van ons gesprekje tè eenvoudig maakt. Weet je, belastingheffing verliest aan beide uiteinden aan effectiviteit. Maak het te ingewikkeld en de mensen begrijpen het niet meer en betalen voor een overwoekerd en duur belastingsysteem. Maak het te eenvoudig en de mensen vinden het oneerlijk en worden boos. De eenvoudigste belasting is een poll tax, een hoofdelijke belasting waarbij iedereen hetzelfde betaalt, maar de oneerlijkheid dat je rijk en arm hierbij gelijk behandelt is te duidelijk om over het hoofd te zien.'

'En dat heb je de generaal niet uitgelegd?'

'Daar kreeg ik eigenlijk de kans niet toe.'

'Denk je dat de generaal een hoofdelijke belasting zal proberen?'

'Ik denk dat hij dat van plan is. Zo ja, dan zal het nieuws beslist uitlekken, wat op zich al voldoende is om rellen te veroorzaken en mogelijk de regering omver te gooien.'

'En dat heb je met opzet zo gedaan, pap?'

'Natuurlijk.'

Raych schudde zijn hoofd. 'Ik kan je niet helemaal begrijpen, pap. In je privé-leven ben je net zo lief en aardig als ieder ander in het Imperium. Maar je kunt met opzet een situatie creëren waarin rellen en opstanden ontstaan en doden vallen. Er zal veel schade worden aangericht, pap. Heb je daaraan gedacht?'

Seldon leunde opnieuw achterover in zijn stoel en zei droevig: 'Ik denk aan niets anders, Raych. Toen ik aan de psychohistorie begon te werken, vond ik het een zuiver academisch onderzoek. Het zag ernaar uit dat het iets was dat beslist niet zou kunnen worden uitgewerkt en wanneer dat toch zou lukken, was het niet iets dat een praktische toepassingsmogelijkheid zou hebben. Maar de jaren gaan bij tientallen voorbij en we komen steeds meer te weten, tot de vreselijke drang groeit om die wetenschap toe te passen.'

'Zodat er mensen dood kunnen gaan?'

'Nee, zodat er minder mensen dood kunnen gaan. Als onze psychohistorische analyses nu juist zijn, zal de junta het nog slechts enkele jaren uithouden, waarna er verschillende mogelijkheden zijn waarop de boel in elkaar kan zakken. Allemaal nogal bloederige en wanhopige mogelijkheden. Deze methode - de belastingtruc - zou de instorting gladder en soepeler dan de andere moeten laten verlopen; nogmaals, als onze analyses juist zijn.'

'En als ze niet juist zijn, wat dan?'

'We weten niet wat er in dat geval zou kunnen gebeuren. Toch moet de psychohistorie het punt bereiken waarop zij kan worden toegepast en we zoeken al jarenlang naar iets waarvan we de gevolgen met een zekere nauwkeurigheid hebben uitgewerkt en die gevolgen acceptabel vinden, vergeleken met de alternatieven. In feite is deze belastingtruc het eerste grote psychohistorische experiment.'

'Ik moet toegeven dat het eenvoudig klinkt.'

'Dat is het niet. Je hebt er geen idee van hoe ingewikkeld de psychohistorie is. Niets is eenvoudig. De hoofdelijke belasting is in het verleden zo nu en dan geprobeerd. Hij is nooit populair geweest en was steeds de oorzaak voor de een of andere vorm van verzet, maar bijna nooit met het gevolg dat een regering op gewelddadige wijze omver werd geworpen. De macht van een onderdrukkende regering kan te sterk zijn of er kunnen manieren zijn waarop het volk het verzet op een vreedzame manier kan plegen en een herstel kan bewerkstelligen. Als een hoofdelijke belasting altijd, of slechts soms, fataal zou zijn, dan zou geen enkele regering zich er ooit aan wagen. Alleen omdat het niet fataal is, wordt het herhaaldelijk geprobeerd. Maar de situatie op Trantor is niet helemaal normaal. In de psychohistorische analyses zijn duidelijk bepaalde instabiliteiten te zien die het waarschijnlijk maken dat het verzet opmerkelijk sterk zal zijn en de onderdrukking opmerkelijk zwak.'

Raych klonk weifelend. 'Ik hoop dat het werkt, pap, maar denk je niet dat de generaal zal zeggen dat hij op psychohistorisch advies werkte en jou daarmee meesleurt in zijn val?'

'Ik denk dat hij ons gesprekje wel zal hebben opgenomen, maar als hij dat openbaar maakt, zal het duidelijk aantonen dat ik er bij hem op aandrong te wachten tot ik de situatie juist had geanalyseerd en een verslag had opgesteld, maar dat hij weigerde om te wachten.'

'En wat vindt mama hier allemaal van?'

Seldon zei: 'Ik heb het er met haar niet over gehad. Ze is met iets heel anders bezig.'

'O ja?'

'Ja. Ze probeert een diepgewortelde samenzwering in het Project bloot te leggen... Tegen mij gericht! Volgens mij denkt ze dat heel veel mensen in het Project me kwijt willen,' zei Seldon zuchtend. 'En een van hen ben ik, denk ik. Ik zou mezelf wel kwijt willen als directeur van het Project en alle verantwoordelijkheden van de psychohistorie aan anderen overlaten.'

Raych zei: Wat mama dwarszit is Wanda's droom. Je weet hoe mama erop staat je te beschermen. Ik wed dat zelfs een droom over je dood genoeg zou zijn om haar te laten denken aan een tegen jou gerichte samenzwering om je te vermoorden.'

'Ik hoop echt dat er geen is.'

En bij die gedachte lachten beide mannen.