25

'Maak je niet ongerust,' zei Demerzel. 'Ik had het voorgesteld. Ik heb hier te lang gezeten en de opeenvolging van crises heeft het punt bereikt waarop de uitwerking van de Drie Wetten me verlamt. Jij bent de logische opvolger.'

'Ik ben niet de logische opvolger,' zei Seldon heftig. 'Wat weet ik over hoe je een Imperium moet besturen? De keizer is zo gek dat hij denkt dat ik deze crisis met psychohistorie heb opgelost. Dat is natuurlijk niet zo.'

'Dat doet er niet toe, Hari. Als hij denkt dat je het psy-chohistorische antwoord hebt, zal hij je graag volgen, waardoor je een goede premier wordt.'

'Misschien volgt hij me wel regelrecht de ondergang tegemoet.'

'Ik heb het idee dat je gezond verstand - of intuïtie - je op het rechte spoor zal houden... met of zonder psychohistorie.'

'Maar wat moet ik zonder jou... Daneel?'

'Bedankt dat je me zo noemt. Ik ben Demerzel niet meer, alleen Daneel. En wat je zonder mij moet... Als je nu eens een paar van Joranums ideeën over gelijkheid en sociale rechtvaardigheid in praktijk bracht? Misschien meende hij het niet echt en gebruikte hij ze misschien alleen om volgelingen te trekken, maar op zich zijn het geen slechte ideeën. En zoek naar een manier om je daarbij door Raych te laten helpen. Terwijl Joranums ideeën hem wel aanstonden, bleef hij je toch trouw, en hij zal zich wel verscheurd en een halve verrader voelen. Laat hem blijken dat hij dat niet is. Bovendien kun je dan des te harder aan psychohistorie werken, want de keizer zal met hart en ziel achter je staan.'

'Maar wat ga jij doen, Daneel?'

'Ik heb andere dingen in de Galaxis waarmee ik aan de slag moet. De Nulwet is er ook nog en ik moet aan het welzijn van de mensheid werken, voor zover ik kan bepalen wat dat is. En Hari...'

'Ja, Daneel.'

'Je hebt ook Dors nog.'

Seldon knikte. 'Ja, ik heb ook Dors nog.' Hij pauzeerde even, voordat hij Daneels hand stevig beetpakte. 'Vaarwel, Daneel.'

'Vaarwel, Hari,' antwoordde Daneel.

En daarmee draaide de robot zich om. Zijn zware premiersgewaad ruiste toen hij wegliep door de paleisgang, met opgeheven hoofd en kaarsrechte rug.

Nadat Daneel weg was, bleef Seldon enkele minuten in gedachten verzonken staan. Plotseling begon hij in de richting van het appartement van de premier te lopen. Seldon moest Daneel nog één ding zeggen... het allerbelangrijkste.

Seldon aarzelde in de zacht verlichte gang voordat hij binnenging. Maar de kamer was leeg. Het donkere gewaad hing over een stoel. De kamers van de premier galmden Hari's laatste woorden naar de robot: 'Vaarwel, vriend.' Eto Demerzel was weg; R. Daneel Olivaw was verdwenen.