19

'Mag ik even storen, Yugo?'

'Natuurlijk, Dors,' zei Yugo Amaryl met een brede glimlach. 'Jij stoort nooit. Wat kan ik voor je doen?'

'Ik probeer een paar dingen uit te zoeken, Yugo, en ik vraag me af of jij me hierbij een plezier kunt doen.'

'Misschien.'

'Je hebt iets in het Project dat de primaire radiant heet. Zo nu en dan hoor ik erover. Hari heeft het erover, dus ik denk dat ik wel weet hoe hij eruitziet als hij is geactiveerd, maar ik heb hem nog nooit echt in werking gezien. Dat wil ik graag.'

Amaryl keek ongemakkelijk. 'Eigenlijk is de primaire radiant het best beveiligde onderdeel van het Project en jij staat niet op de lijst van leden die er toegang toe hebben.'

'Dat weet ik, maar we kennen elkaar al achtentwintig jaar...'

'En je bent Hari's vrouw. Ik denk dat we wel een reden kunnen vinden. We hebben slechts twee complete primaire radianten. Er staat er een in Hari's kantoor en een hier. Hier bij mij zelfs.'

Amaryl keek naar de kleine zwarte kubus die midden op het bureau lag. Hij zag er volkomen onbelangrijk uit. 'Is dat hem?'

'Dat is hem. Daarin liggen de formules opgeslagen die de toekomst beschrijven.'

'Hoe kun je die formules gebruiken?'

Amaryl bewoog een contact en meteen werd de kamer donker, waarna deze oplichtte in steeds wisselende kleuren. Rondom Dors hingen symbolen, pijlen, lijnen en allerlei soorten wiskundige tekens. Ze leken te bewegen, te draaien in een spiraal, maar toen ze haar ogen op een bepaald deel richtte, leek dat stil te staan. Ze zei: 'Is dat nou de toekomst?'

'Misschien,' zei Amaryl, die het apparaat uitschakelde. 'Ik had hem op maximale vergroting staan, zodat je de symbolen kon zien. Zonder vergroting zijn er alleen patronen van licht en donker te zien, meer niet.'

'En door die formules te bestuderen, kunnen jullie bepalen wat de toekomst voor ons in petto heeft?'

'Theoretisch.' De kamer zag er nu weer normaal, als iedere andere kamer uit. 'Maar er zijn twee problemen.'

'O? Wat dan?'

'Om te beginnen zijn die formules niet rechtstreeks door een menselijke geest opgesteld. We hebben niets anders gedaan dan tientallen jaren steeds krachtiger computers te programmeren, die vervolgens de formules hebben bedacht en opgeslagen. Maar we weten natuurlijk niet of ze geldig of belangrijk zijn. Dat hangt in de eerste plaats af van hoe geldig en belangrijk de programmering is.'

'Dus ze zouden allemaal fout kunnen zijn?'

'Dat is mogelijk.' Amaryl wreef in zijn ogen en het ontging Dors niet hoe oud en vermoeid hij de afgelopen paar jaar scheen te zijn geworden. Hij was bijna tien jaar jonger dan Hari, maar hij leek veel ouder.

'Natuurlijk,' ging Amaryl met een nogal lusteloze stem verder, 'hopen we dat ze niet allemaal fout zijn, maar daar komt het tweede probleem om de hoek kijken. Hoewel Hari en ik ze al tientallen jaren aan het testen en aanpassen zijn, weten we nooit zeker wat de formules betekenen. De computer heeft ze opgesteld, dus je mag er wel vanuit gaan dat ze iets betekenen... Maar wat? Er zijn gedeelten die we nu vermoedelijk wel hebben uitgeplozen. Op het moment ben ik juist aan het werk met wat we sectie a23 noemen, een zeer verknoopt systeem van formules. We hebben het nog niet kunnen koppelen aan iets in het echte heelal. Toch komen we elk jaar een stukje verder en ik kijk vol vertrouwen uit naar het moment waarop de psychohistorie wordt gevestigd als een legitieme en bruikbare techniek om met de toekomst te werken.'

'Hoeveel mensen hebben toegang tot die primaire radianten?'

'Elke mathematicus van het Project heeft er toegang toe, maar niet zomaar. Toestemming moet worden aangevraagd, waarna ze tijd krijgen toegewezen, en de primaire radiant moet worden afgesteld op het deel van de formules dat een mathematicus wil bekijken. Het wordt een beetje ingewikkeld als iedereen tegelijk de primaire radiant wil gebruiken. Nu is het rustig. Misschien omdat we nog een beetje in de naweeën zitten van Hari's verjaardagsfeest.'

'Zijn er plannen om nog meer primaire radianten te maken?'

Amaryl drukte zijn lippen op elkaar. 'Ja en nee. Het zou heel handig zijn als we een derde hadden, maar dan zou iemand hem onder zich moeten krijgen. Hij mag niet zomaar algemeen bezit zijn. Ik heb Hari voorgesteld dat Tamwile Elar... je kent hem wel, geloof ik...'

'Ja, dat klopt.'

'Dat Elar een derde primaire radiant krijgt. Zijn a-chaotische formules en de elektrozuiveraar die hij heeft bedacht maken hem duidelijk tot de derde man in het Project na Hari en mijzelf. Maar Hari aarzelt.'

'Waarom? Weet je dat?'

'Als Elar er een krijgt, wordt hij openlijk erkend als de derde man, over de hoofden heen van andere mathematici die ouder en langer bij het Project betrokken zijn. Er zouden enige politieke problemen kunnen rijzen, zogezegd. Ik vind niet dat we tijd moeten verspillen aan interne politiek, maar Hari... Nou, je kent Hari.'

'Ja, ik ken Hari. Stel dat ik je zeg dat Linn de primaire radiant heeft gezien.'

'Linn?'

'Kolonel Hender Linn van de junta, Tennars lakei.'

'Dat betwijfel ik ten sterkste, Dors.'

'Hij had het over in spiralen lopende formules, die ik zojuist door de primaire radiant heb zien maken. Ik kan me niet onttrekken aan de indruk dat hij hier is geweest en hem aan het werk heeft gezien.'

Amaryl schudde zijn hoofd. 'Ik kan me niet voorstellen dat iemand een lid van de junta meeneemt naar Hari's kantoor... of het mijne.'

'Vertel eens wie in het Project volgens jou op deze manier met de junta zou kunnen samenwerken?'

'Niemand,' zei Amaryl uitdrukkingsloos en met een duidelijk onbeperkt vertrouwen. 'Dat zou ondenkbaar zijn. Misschien heeft Linn de primaire radiant nooit gezien maar heeft hij er alleen over horen praten.'

'Wie zou hem erover vertellen?'

Amaryl dacht even na en zei: 'Niemand.'

'Nou, zo-even had je het over interne politiek toen je de mogelijkheid noemde dat Elar de derde primaire radiant zou krijgen. Ik neem aan dat er in een project als dit, waarin honderden mensen werken, constant kleine ruzies, wrijvingen en rancunes bestaan.'

'O ja. Zo nu en dan begint die arme Hari er bij mij over. Hij moet ze op de een of andere manier oplossen en ik kan me goed voorstellen wat een hoofdpijn hij daarvan krijgt.'

'Zijn die ruzies zo erg dat ze het werk in het Project verstoren?'

'Niet echt.'

'Zijn er mensen die meer ruzie krijgen dan anderen, of die meer wrevel veroorzaken dan anderen? Kortom, zijn er mensen die je zou kunnen wegsturen, waardoor je negentig procent van de wrijving opheft ten koste van vijf of zes procent van het personeel?'

Amaryl trok zijn wenkbrauwen op. 'Dat lijkt een goed idee, maar ik weet niet wie je zou moeten wegsturen. Ik bemoei me niet echt met al die nietigheden van interne politiek. Je kunt ze niet tegenhouden, dus ontloop ik ze zelf maar.'

'Dat is raar,' zei Dors. 'Twijfel je op die manier niet aan de geloofwaardigheid van de psychohistorie?'

'Hoezo?'

'Hoe kun je nu denken een punt te bereiken waarop je de toekomst kunt voorspellen en leiden, wanneer je zoiets eigens als menselijke wrijvingen juist binnen het zo veelbelovende Project zelf niet kunt analyseren en corrigeren?'

Amaryl grinnikte zacht. Dat was ongewoon, want hij was geen man met een groot gevoel voor humor of die vaak lachte. 'Het spijt me, Dors, maar je kiest nou net het ene probleem dat we hebben opgelost, bij wijze van spreken. Hari heeft jaren geleden zelf de formules geïdentificeerd die de moeilijkheden van menselijke wrijvingen vertegenwoordigden en ik heb er zelf vorig jaar de laatste hand aan gelegd.

Ik ontdekte dat er manieren waren waarop de formules konden worden veranderd om een afname van de wrijving aan te geven. Maar in alle gevallen betekende een vermindering van de wrijving hier een toename van de wrijving daar. Nooit vond er een totale afname of juist een totale toename van de wrijving binnen een gesloten groep plaats - dat wil zeggen, in een situatie waarin geen oude leden vertrokken en geen nieuwe leden binnenkwamen. Wat ik met behulp van Elars a-chaotische formules bewees, was dat dit altijd het geval was, ondanks ieder denkbare actie die iemand kon ondernemen. Hari noemt het "de wet van behoud van menselijke problemen".

Het deed de gedachte ontstaan dat zowel sociale modellen als natuurkundige modellen hun behoudswetten hebben en dat het in feite deze wetten zijn die ons de beste werktuigen bieden om de echt lastige aspecten van de psychohistorie op te lossen.'

Dors zei: 'Heel indrukwekkend, maar wat als jullie tot de conclusie komen dat er helemaal niets kan worden veranderd, dat alles wat slecht is blijft bestaan en dat, als je het Imperium van de ondergang redt, je slechts de vernietiging op een ander terrein vergroot?'

'Sommigen hebben dat inderdaad geopperd, maar daar geloof ik niet in.'

'Goed dan, terug naar de realiteit. Zijn er punten in de wrijvingsproblematiek binnen het Project die Hari bedreigen? Fysiek, bedoel ik.'

'Hari kwaad doen? Natuurlijk niet. Hoe kun je zoiets denken?'

'Zijn er geen mensen die Hari verwerpen omdat hij te arrogant is, te opdringerig, te erg in zichzelf gekeerd, te begerig om alle eer op te strijken? Of, als geen van deze dingen van toepassing zijn, zouden ze hem niet verwerpen omdat hij het Project gewoon al zo lang leidt?'

'Ik heb nog nooit iemand zoiets over Hari horen zeggen.'

Dors leek niet tevreden te zijn gesteld. 'Ik betwijfel natuurlijk dat iemand zoiets hardop tegenover jou zou zeggen. Maar bedankt, Yugo, dat je me geholpen hebt en me zoveel tijd hebt gegund.'

Amaryl keek haar na toen ze wegliep. Hij voelde een vage onrust, maar wijdde zich daarna weer aan zijn werk en liet de rest vervagen.