9

Tamwile Elar was zesendertig jaar oud en was vier jaar geleden als hoofd mathematicus bij het Seldon Psychohistorie Project gekomen. Hij was een grote man met een fonkelende blik en hij bezat daarbij een flinke dosis zelfvertrouwen.

Zijn haar was bruin en krulde zacht, wat des te meer opviel omdat hij het vrij lang droeg. Hij had een bruuske manier van lachen, maar op zijn mathematische kwaliteiten viel niets aan te merken. Elar was gerecruteerd bij de West Mandanov Universiteit en Seldon moest altijd glimlachen wanneer hij zich herinnerde hoe achterdochtig Yugo Amaryl zich eerst tegenover hem had opgesteld. Maar Amaryl was jegens iedereen achterdochtig. Diep in zijn hart (dat wist Seldon wel zeker) vond Amaryl dat de psychohistorie van hem en Hari zelf had moeten blijven.

Maar zelfs Amaryl moest nu toegeven dat Elars aanwezigheid in de groep zijn eigen situatie enorm had verlicht. Yugo zei: 'Zijn technieken om de chaos te omzeilen zijn uniek en fascinerend. Niemand anders in het project had het op de manier kunnen uitwerken zoals hij het heeft gedaan. Bij mij is het in elk geval nooit opgekomen. En bij jou ook niet, Hari.'

'Ach,' zei Seldon knorrig, 'ik word oud.'

'Lachte hij maar niet zo hard,' zei Amaryl.

'De mensen kunnen het niet helpen hoe ze lachen.'

Toch vond Seldon het zelf ook vrij moeilijk om Elar te accepteren. Het was nogal vernederend dat hij zelf zelfs niet in de buurt was gekomen van de 'a-chaotische formules' zoals ze nu werden genoemd. Al deed het Seldon niets dat hij nooit aan het principe had gedacht dat achter de elektro-zuiveraar zat, want dat was eigenlijk niet zijn terrein. Maar de a-chaotische formules had hij wel zelf moeten bedenken, of hij had er althans in de buurt van moeten komen.

Hij probeerde zichzelf te overtuigen. Seldon had de hele basis voor de psychohistorie uitgewerkt en de a-chaotische formules borduurden natuurlijk op die basis voort. Zou Elar Seldons werk dertig jaar eerder hebben kunnen doen? Seldon was ervan overtuigd van niet. En was het zo bijzonder dat Elar het principe van het a-chaotisme had bedacht nadat de basis al was gelegd?

Dit was allemaal heel verstandelijk en waar, maar toch bleef Seldon zich ongemakkelijk voelen als hij Elar trof. Een tikkeltje ongedurig. Vermoeide ouderdom die tegenover de vlammende jeugd stond.

Toch gaf Elar hem nooit enige reden het verschil in jaren duidelijk te voelen. Hij betoonde Seldon altijd alle respect en nooit liet hij op enige manier blijken dat de oudere man voorbij zijn top was.

Natuurlijk was Elar geïnteresseerd in het komende feest en hij was zelfs, zoals Seldon had ontdekt, de eerste geweest die had voorgesteld om Seldons verjaardag te vieren. Was dit een gemene hint naar Seldons leeftijd? Seldon verwierp de mogelijkheid. Als hij dat dacht, zou het betekenen dat hij net zo achterdochtig als Dors begon te worden.

Elar liep op hem af en zei: 'Maëstro...' En Seldon huiverde, zoals altijd. Hij had veel liever dat de belangrijkste medewerkers van het project hem Hari noemden, maar het leek hem zo onbenullig om er een punt van te maken.

'Maëstro,' zei Elar. 'Het schijnt dat u voor een gesprek bij generaal Tennar moet komen.'

'Ja. Hij is het nieuwe hoofd van de militaire junta en ik neem aan dat hij me wil spreken om te vragen wat psycho-historie allemaal te betekenen heeft. Dat vragen ze me al sinds de dagen van Cleon en Demerzel.' Het nieuwe hoofd! De junta was net een kaleidoscoop, met leden die regelmatig uit de gratie raakten en anderen die uit het niets oprezen.

'Maar ik heb begrepen dat hij het nu wil, tijdens het verjaardagsfeest.'

'Dat geeft niet. Jullie kunnen wel zonder mij feest vieren.'

'Nee, dat kunnen we niet, maëstro. Ik hoop dat u het niet erg vindt, maar we zijn bij elkaar gekomen en hebben contact gezocht met het paleis om de afspraak een week te verzetten.'

'Wat?' zei Seldon geërgerd. 'Dat was nogal aanmatigend van jullie... en trouwens riskant ook.'

'Het is goed afgelopen. Ze hebben de afspraak uitgesteld. En die tijd zult u nodig hebben.'

'Waarom zou ik een week nodig hebben?'

Elar aarzelde. 'Mag ik eerlijk zijn, maëstro?'

'Natuurlijk. Heb ik ooit iemand gevraagd niet eerlijk tegen me te zijn?'

Elar bloosde iets. Zijn lichte huid werd rood, maar zijn stem bleef vastberaden. 'Het is niet gemakkelijk om dit te zeggen, maëstro. U bent geniaal als het op mathematica aankomt. Niemand in het project twijfelt daaraan. Niemand in het Imperium - als ze u zouden kennen en iets van mathematica afwisten - zou daar enige twijfel over hebben. Maar het is niemand gegeven om een genie op elk gebied te zijn.'

'Dat weet ik net zo goed als jij, Elar.'

'Dat weet ik ook. Maar het ontbreekt u met name aan het vermogen om met gewone mensen om te gaan, laten we zeggen, met domme mensen. Het ontbreekt u aan een zekere bekwaamheid om moeilijke punten te omzeilen, zijwegen in te slaan, en als u met iemand te maken krijgt die zowel machtig in de regering als enigszins dom is, kunt u gemakkelijk het project in gevaar brengen en daarmee uw eigen leven, eenvoudigweg omdat u te eerlijk bent.'

'Wat heeft dit te betekenen? Ben ik plotseling een kind? Ik ga al heel lang met politici om. Ik ben tien jaar premier geweest, zoals je je misschien zult herinneren.'

'Neem me niet kwalijk, maestro, maar u was geen erg effectieve premier. U hebt met premier Demerzel gewerkt, die zeer intelligent was, dat zeker, en met keizer Cleon, die heel vriendelijk was. Nu hebt u te maken met militairen die intelligent noch vriendelijk zijn... een heel andere zaak.'

'Ik heb zelfs met militairen te maken gehad en het overleefd.'

'Niet met generaal Tennar. Dat is heel andere koek. Ik ken hem.'

'Ken je hem? Heb je hem ontmoet?'

'Ik ken hem niet persoonlijk, maar hij komt uit Mandanov, wat, zoals u weet, mijn sector is. En hij was daar een machtig man voordat hij tot de junta toetrad en op de ladder omhoogklom.'

'En wat weet je over hem?'

'Hij is onwetend, achterdochtig, gewelddadig. Hij is niet iemand om gemakkelijk mee om te gaan... of veilig. U zou de week kunnen gebruiken om een methode te bedenken om de zaken met hem af te handelen.'

Seldon beet op zijn onderlip. Er zat een kern van waarheid in Elars woorden en Seldon gaf toe dat, hoewel hij zelf plannen had, het toch moeilijk zou zijn om een domme, gewichtig doende, heetgebakerde man te manipuleren die een enorme macht bezat. Ongemakkelijk zei hij: 'Ik red me wel. De hele kwestie van een militaire junta is toch al een onstabiele factor op het huidige Trantor. Het heeft al langer geduurd dan we hadden mogen verwachten.'

'Hebben we daar onderzoek naar gedaan? Ik wist niet dat we tot conclusies over de stabiliteit van de junta waren gekomen.'

'Alleen een paar berekeningen van Amaryl met behulp van a-chaotische formules.' Hij pauzeerde. 'Trouwens, ik heb ze ergens de Elarformules zien noemen.'

'Niet door mij, maestro.'

'Ik hoop dat je er geen bezwaar tegen hebt, maar dat wil ik niet hebben. De onderdelen van de psychohistorie dienen naar hun functie te worden beschreven en niet naar personen. Wanneer er persoonlijkheden in het spel komen, groeit er naijver.'

'Ik begrijp het en ben het met u eens, maëstro.'

'Zelfs,' zei Seldon met enige schuld in zijn stem, 'vond ik het altijd al fout dat we het in de psychohistorie over de standaard-Seldonformules hebben. Het probleem is dat die term al zo lang wordt gebruikt, dat het onpraktisch is om te proberen hem te veranderen.'

'Neem me niet kwalijk dat ik het zeg, maëstro, u bent een buitengewoon geval. Niemand, denk ik, zou kritiek leveren wanneer u alle eer opstrijkt voor het uitvinden van de wetenschap psychohistorie... Maar, als ik zo vrij mag zijn, ik wil het nog even hebben over uw bezoek aan generaal Tennar.'

'Wat valt daar nog meer over te zeggen?'

'Ik blijf me afvragen of het niet beter zou zijn als u niet naar hem toe ging, niet met hem zou praten, geen contact met hem zou hebben.'

'Hoe moet ik daar onderuit komen als hij me voor een gesprek oproept?'

'Misschien kunt u zeggen dat u ziek bent en iemand anders in uw plaats sturen.'

'Wie?'

Elar zweeg even, maar dat stilzwijgen was veelzeggend genoeg.

Seldon zei: 'Jou, neem ik aan.'

'Zou dat niet logisch zijn? Ik kom uit dezelfde sector als de generaal, wat enig gewicht in de schaal zou kunnen leggen. U bent een drukbezet man die al een dagje ouder wordt en het is gemakkelijk aannemelijk te maken dat u zich niet lekker voelt. En als ik hem opzoek in plaats van u - neem me alstublieft niet kwalijk, maëstro - kan ik gemakkelijker konkelen en draaien dan u.'

'Liegen, bedoel je.'

'Zo nodig.'

'Je neemt een enorm risico.'

'Niet al te groot. Ik betwijfel of hij me zal laten executeren. Als hij me vervelend vindt, zoals heel goed zou kunnen gebeuren, kan ik - of u voor mij - het op mijn jeugd en onervarenheid gooien. Als ik problemen krijg, is dat in elk geval veel minder gevaarlijk dan als dat u zou overkomen. Ik denk daarbij aan het project, dat veel gemakkelijker zonder mij verder gaat dan zonder u.'

Fronsend zei Seldon: 'Ik ga me niet achter jouw rug verbergen, Elar. Als die man me wil spreken, zal hij me te spreken krijgen. Ik weiger te konkelen en te draaien en jou te vragen risico's voor mij te lopen. Wat denk je wel dat ik ben?'

'Een eerlijk en oprecht man, wanneer er juist een vermetel iemand nodig is.'

'Ik kan vermetel zijn... als het moet. Onderschat me niet, Elar.'

Elar haalde hulpeloos zijn schouders op. 'Goed dan. Ik zal er verder niet op aandringen.'

'Ik had zelfs liever gezien, Elar, dat je het gesprek niet had uitgesteld. Ik sla liever mijn verjaardag over om een gesprek met de generaal te voeren dan omgekeerd. Het verjaardagsfeest was niet mijn idee.' Zijn stem stierf weg in een gegrom.

Elar zei: 'Het spijt me.'

'Nou,' zei Seldon berustend, 'we zullen zien wat er gebeurt.'

Hij draaide zich om en liep weg. Soms wenste hij vurig dat hij er goed de wind onder had gehad, zodat alles liep zoals hij wilde en zijn ondergeschikten weinig of geen ruimte hadden om zich te bewegen. Maar dat te doen zou vreselijk veel tijd en enorme inspanningen kosten, zodat hij zelf helemaal de kans niet meer zou krijgen aan de psychohistorie te werken, en trouwens daar bezat hij niet het temperament voor.

Hij zuchtte. Hij moest Amaryl spreken.