Klup

Vandaag je eerste brief ontvangen. Gelukkig. Ik heb tijdenlang van niemand en niets gehoord en waande me al, omgeven door brievenentende posterijbeambten, volledig van de buitenwereld afgesneden. De verbindingen blijken gelukkig mee te vallen en de organisatie is hier lang niet zo slecht als de Europeanen, die hier langer zitten en die je van veraf alleen maar hoeft toe te knikken om ze de ene kankerpartij na de andere op de stomme Afrikanen te ontlokken, je willen doen geloven. Alles valt trouwens mee als je na deze douche de dingen 's op eigen waarde gaat proberen te schatten. Je moet als Europeaan zus en je moet zo. En als je niet zus doet, dan gebeurt er dát en als je niet zó doet, kun je dáár naar fluiten. Je kunt hier niet lopen, dáár niet wandelen, die bus niet nemen, dát kroegje niet ingaan. Waarom niet? Dat doe je als Europeaan nu eenmaal niet. Godbetert, de eerste dagen loop je schichtig rond met je handen in de zakken, omdat je denkt, dat ze alles wat uitsteekt zullen afbijten. Wat ontmoet je? Vriendelijk lachende Afrikanen, waar je op zijn Swahili's 'Jambo' tegen zegt en die 'Good evening. How are you?' terugzeggen en vervolgens - zonder je te verscheuren - doorlopen. Echt waar. Ook ben je aan je huid verplicht lid te zijn van de (Engelse) klup, een dubieus overblijfsel uit de koloniale tijd. Nu voor iedereen toegankelijk -na ballotage tenminste en op voorspraak van twee leden -, maar met zo'n gepeperde contributie, dat alleen de topafrikanen het zich (kunnen) permitteren. We hebben ons er nog niet vertoond en weten dus eigenlijk niet waarover we praten. Toen echter onlangs een mij overigens zeer sympathiek iemand me zei, dat zo'n klup eigenlijk niet zo'n juiste instelling was, maar dat het -wat wil je? -de enige plek was, waar je tennissen kon, heb ik besloten deze drinkbeker aan mij voorbij te laten gaan. Niet helemaal een makkelijke beslissing. In de eerste plaats is het hele (Europese) plezier door de klup gemonopoliseerd, o.a. het zwembad. (Ik moet er niet aan denken, dat ik nu kinderen had of een vrouwtje, dat niet meer dan lief en onvolwassen was; overigens is Marianne het niet met me eens, maar dat is alleen omdat ze een eigen mening heeft en verdomd graag wil zwemmen.) Lastiger is echter, dat we voortdurend geconfronteerd worden met mensen - vriendelijke meestal, alles wát ze bedoelen bedoelen ze goed -, die verschrikt en bezorgd uitroepen: 'Wat? Nog niet op de klup geweest! Gauw lid worden hoor. Heus, je kan er niet buiten. Het is het énige wat je hier hebt.' En als je dan zachtjes met schorre stem suggereert, dat je misschien wel nóóit lid gaat worden, kijken ze je verschrikt aan, doen er verder een peinzend zwijgen toe en weten nu zeker dat je communist bent. Ze hadden het eigenlijk allang aan m'n ogen gezien, maar ze dachten dat ik dokter was.

Ik ga nog maar even door op het vorige thema, alhoewel ik het er eigenlijk nog lang niet over had willen hebben. Maar ja, het blijkt nu eenmaal het eerste probleem te zijn waar je hier met je witte neus wordt opgedrukt en waartegenover je direct je standpunt moet bepalen wil je niet ten ondergaan in de compromissen. Het gaat mij hier niet eens zo zeer om het zwart-wit probleem. Het antwoord daarop is: 'elke Afrikaan kan lid worden van de klup als hij dat wil.' Nou ja. Zoals in vele andere gevallen is ook in dit geval het zwart-wit opgelost in het lower class-higher class. En verdomme, er is gewoon geen sprake van, dat ik ooit nog 's lid zal worden van iets waarin een smalle bovenlaag afscherming zoekt van de brede onderlaag. Als er dan per se contact moet wezen, dan net zo lief een gewone plebejer tegen me aan als een exclusieve. Bij de laatste gaan op z'n minst mijn handen jeuken.

Ik ben jarenlang lid geweest van het Amsterdamsch Studenten Corps en ik sidder nu al bij de gedachte hoe ik het later m’n kinderen moet verantwoorden. -'Ja,' zegt Marietje (15) dan, 'vader was toen pas achttien. In die generatie was dat gewoon nog niemand. Dat mag je niet uitvlakken.' -'Hu!' (Dit is Keessie, 14, de baard allang weer uit de keel) 'Hij heeft er toch maar tot zijn 23^e ingezeten.' (Zie je wel hoe mooi het oedipusvergoelijkende van de dochter en het oedipusagressieve van de zoon hier getroffen is?)

Goed, dat was dan de klup. Nu nog even de leden en dan hebben we ook dat weer gehad. Het is jammer, dat de sociologen die hier komen, zich alleen maar op de Afrikaanse gemeenschappen werpen, want de gedragingen, meningen en reacties van de Europese stammen hier zijn minstens even interessant. Je kunt ze grofweg indelen in twee grote groepen. Daar zijn om te beginnen de 'Zuid-Afrikanen' ('Negers zijn stomme kaffers. Ze zullen het nooit leren. We zullen het nog even aanzien, maar over een jaartje pakken we ons boeltje en vertrekken naar Zuid-Afrika, waar de verhoudingen gode zij dank nog duidelijk liggen'). Daarnaast staat de veel en veel grotere groep van de 'humanisten' ('Met de ontwikkelde neger valt best te praten; er zijn soms wérkelijk verrékt goeie kerels bij'). Gemeen hebben ze, dat ze echt geen moeite doen met Afrikanen in contact te komen. De eersten uit principe. De laatsten uit luiheid, lamlendigheid, zich neerleggend bij een noodlot, dat ze onherroepelijk achten. De klup is de meeste avonden (volgens een insider) één witte krioelende drinkende massa. In de bars van Mbale kom je zelden een witte tegen. Het is interessant, maar ik geloof, dat je het niemand écht kwalijk kunt nemen. Ik moet toegeven, dat ik nog in geen enkele bar hier een biertje gedronken heb zonder eerst een gevoel van onbehaaglijkheid te hebben weggeslikt. Dat gevoel heb ik in elke vreemde bar, ook in Nederland, maar ik kan niet ontkennen, dat ik me er hier sterker tegen moet verzetten. Ik ben nu eenmaal geen gemakkelijk prater en van gesprekken als Whereareyoufrom? Oh, Iknowthedikesverygoodverygood word ik nu ook niet bepaald gelukkiger.

De eerlijkheid gebiedt me voorts te constateren dat ook de Europeanen hier ménsen zijn -en heus niet minder dan Afrikanen. Waarom zouden ze er geen recht op hebben het zich zo leuk mogelijk te maken? Dát is alleen maar met elkaar. Het komt erop neer, dat het merendeel van de Europeanen hier na enkele jaren teruggaat naar het land van herkomst, volgepakt met dia’s en filmpjes over giraffen, zebra's, kangoeroes, struisvogels, jakhalzen en leeuwinnen, zonder ook maar enigszins hun inzicht in Afrika en de Afrikanen verdiept te hebben. Of ja, ze hebben één ding gezien (ze hebben immers zwarte bedienden gehad en zwarte inferieuren en superieuren): voor blanken, die zich met de moed der wanhoop tegen integratie verzetten, moet je meer begrip hebben.

Jammer, maar gelukkig zijn er de uitzonderingen, die we na de stortvloed van 'Wacht maar jongen, tot je wat langer in dit land bent, dan zul je wel anders piepen. Zo praten ze allemaal in het begin,’ gelukkig steeds meer ontdekken en des te meer weten te waarderen, omdat het betekent, dat ze ergens vóór of ergens tégen gekozen hebben en omdat in het land der bijzienden iemand met een bril vanzelf al koning wordt.