Ondanks alles wat Celine aan tafel had gezegd, ontmoette ik mijn nieuwe grootouders pas op de dag van madame Malisorfs recital. Twee keer per jaar gaf ze een voorstelling om haar nieuwe leerlingen te laten debuteren en te pronken met haar oudere leerlingen. De nieuwe leerlingen, zoals ikzelf, moesten een gevarieerde reeks oefeningen en bewegingen demonstreren. De ouderen dansten elk een scène uit een beroemd ballet. Dimitri danste de hoofdrol in Romeo en Julia.

Omdat ik leerde en oefende in mijn eigen studio, had ik de andere zes beginnende leerlingen nooit ontmoet. Dientengevolge wisten ze niet hoever ik gevorderd was en had ik ook geen idee wat zij konden. Toen Sanford, Celine en ik in madame Malisorfs studio aankwamen, namen de andere leerlingen en ik elkaar tijdens de warming-up zo aandachtig op, dat het leek of we revolverhelden waren die straks in een vuurgevecht tegenover elkaar zouden staan. Te oordelen naar de gespannen uitdrukking op het gezicht van de ouders, grootouders, zussen en broers, besefte ik dat iedereen hoopte dat hun zoon of dochter of broer of zus de meeste indruk zou maken. Ik wist dat Celine dat hoopte. De hele weg naar de studio schepte ze over me op.

‘Als ze erachter komen dat je niet alleen geen enkele opleiding had gehad voor je bij ons kwam wonen, maar dat je zelfs nog nooit een ballet had gezien, zullen ze verbijsterd zijn. En wacht maar tot ze ontdekken hoe gauw madame Malisorf je sur les pointes liet dansen,’ voegde ze er lachend aan toe. ‘Ik kan

me hun gezichten heel goed voorstellen, hè, Sanford?’

‘Ik vind nog steeds dat het een beetje te haastig en geforceerd is gebeurd, Celine,’ zei hij zacht. Hij was de enige die zag hoeveel pijn ik had, en hij vroeg me elke avond of ik een hete kruik of een massage wilde. Soms was het zo erg dat ik de volgende dag nauwelijks kon lopen.

‘Ik denk dat madame Malisorf dat het best kan beoordelen, Sanford. Als zij niet dacht dat Janet het er goed zou afbrengen, zou ze haar niet in de recital willen hebben,’ hield ze vol.

Alsof ik niet al zenuwachtig genoeg was, brachten Celines woorden en ultrahoge verwachtingen me nog eens extra aan het beven. Misschien omdat ik zo nerveus was, deden mijn voeten nog meer pijn. Ze waren zo gezwollen, dat ik mijn spitzen die ochtend nauwelijks kon dichtbinden.

Toen we in madame Malisorfs studio kwamen, zag ik dat er al een kleine menigte toeschouwers was gearriveerd, voornamelijk familie van de dansers, maar ook, volgens Celine, een paar balletliefhebbers en andere leraressen, zelfs balletproducers, die op zoek waren naar potentiële nieuwe sterren.

De studio had een klein toneel en een kleedruimte erachter. Ik had mijn tutu en spitzen al aan, dus ik was klaar voor de warming-up. Ik was net begonnen toen ik zag dat Sanford Celine naar me toe reed. Een oudere man met staalgrijs haar en een oudere, lange dame met opgekamd, blauwgrijs geverfd haar, liepen naast hen. De vrouw had zich veel te veel opgemaakt, dacht ik; ze had zoveel rouge op haar wangen en zoveel vuurrode lippenstift op haar mond, dat ze op een clown leek.

De man droeg een donkerblauw pak en das. Hij liep met kwieke passen en in zijn blauwe ogen lag een vriendelijke glimlach, die hem bijna even jong deed lijken als Sanford. Het gezicht van de oude dame stond strak, haar grijze ogen waren ijskoud. Zelfs toen ze dichterbij kwam, leek het of ze een masker droeg.

‘Janet, dit zijn mijn ouders, de heer en mevrouw Westfall,’ zei Celine.

Dat waren dus mijn grootouders, dacht ik. Voor ik iets kon zeggen, zei de man: ‘Hallo kindlief.’

‘Hallo.’ Mijn stem was nauwelijks meer dan een gefluister.

Mijn nieuwe grootmoeder keek op me neer en ik werd van top tot teen beoordeeld, gewogen, gemeten.

‘Ze is petite. Bijna dertien, zei je?’ vroeg ze aan Celine.

‘Ja, moeder, maar ze beweegt zich zo sierlijk als een vlinder. Ik zou niet willen dat ze anders was,’ zei Celine trots.

‘En als ze niet meer groeit?’ vroeg mevrouw Westfall. Terwijl ze me aanstaarde zag ik dat ze fonkelde van de juwelen. Om haar hals droeg ze een verblindende diamanten ketting en haar vingers waren bedekt met ringen - robijnen, diamanten, allemaal gevat in goud en platina.

‘Natuurlijk blijft ze groeien,’ zei Sanford, en zijn verontwaardigde stem verbaasde me.

‘Ik betwijfel het,’ mompelde mijn nieuwe grootmoeder. ‘Nou, waar moeten we zitten?’ Ze draaide zich om en keek naar de al goed gevulde zaal.

‘Daar, rechts, zijn onze plaatsen.’ Sanford knikte naar een paar stoelen op de eerste rij. Het scheen haar tevreden te stellen.

‘Goed, laten we gaan zitten.’ Ze liep elegant, met opgeheven hoofd naar de plaatsen.

‘Veel succes, jongedame,’ zei mijn nieuwe grootvader.

‘Na afloop,’ zei Celine, die mijn hand pakte, ‘gaan we met z’n allen eten om het te vieren.’

‘Ontspan je maar en doe je best,’ zei Sanford met zijn liefste glimlach.

‘O, nee,’ riep Celine uit, toen ze zich op haar stoel omdraaide. ‘Daar is mijn broer. Wie had kunnen denken dat hij zou komen?’

Daniël liep met grote passen en een brede grijns op zijn gezicht over het middenpad. Hij droeg een cowboyhoed, een lichtgeel western shirt, spijkerbroek en laarzen. Alles zag er nieuw uit, maar omdat de rest van het publiek gekleed was of het een echt ballettheater was, viel hij op en lokte onmiddellijk een geroezemoes van stemmen uit.

‘Kom je in die kleren naar zo’n voorstelling als deze?’ riep Celine uit, toen hij dichterbij kwam.

‘Wat mankeert er aan mijn kleren? Ze waren duur genoeg. ‘Hé, Hals- und Beinbruch,’ zei hij tegen mij. Er was geen stoel voor hem, dus leunde hij met over elkaar geslagen armen tegen de muur.

Spoedig na Daniels komst liet ik mijn familie alleen en ging naar de andere dansers, die aan de barre stonden te oefenen. Dimitri hield me tegen en kwam naar me toe.

‘Ontspan je,’ zei hij. ‘Je bent veel te gespannen. Dit is niet het Metropolitan Ballet, weet je. Het is gewoon een stelletje ouders die zitten te kwijlen van trots.’

‘Zijn jouw ouders er?’ vroeg ik.

‘Natuurlijk niet. Dit stelt niets voor.’

‘Voor mij wel,’ bekende ik. Hij meesmuilde. Toen keek hij me met die arrogante glimlach van hem aan. Het speet me dat ik hem had laten merken hoe belangrijk het voor me was.

‘Doe maar net of ik bij je op het toneel sta, dan gaat alles goed,’ zei hij, zich naar me toe buigend. ‘Verbeeld je maar dat ik naakt ben.’

Ik kreeg een kleur. Hij lachte en liep weg om naar de oudere leerlingen te gaan. Ik zag dat ze allemaal naar mij keken. Hij fluisterde iets en ze begonnen te lachen. Ik probeerde ze te negeren, me te concentreren op wat ik deed, maar mijn hart bleef wild bonzen en ik had moeite met ademhalen.

Eindelijk ging madame Malisorf op het toneel staan en het werd zo stil in de studio dat je iemand achterin het publiek zijn keel kon horen schrapen.

‘Goedemiddag, iedereen. Bedankt voor uw komst naar ons halfjaarlijkse recital. We zullen vandaag beginnen met een demonstratie van een paar van de fundamentele maar toch moeilijke balletoefeningen, wat we noemen het adagium van onze klas, uitgevoerd door mijn beginnende leerlingen. U zult zien hoe goed de leerlingen hun positie en evenwicht bewaren.

‘Allemaal, kan ik tot mijn vreugde zeggen, dansen ze nu sur les pointes. Zoals sommigen van u die hier al eerder zijn geweest weten, is het op de tenen dansen in het begin van de negentiende eeuw ontstaan, maar werd pas in de jaren achttienhonderddertig algemeen toegepast door balletdanseressen, toen de Zweeds-Italiaanse ballerina Marie Taglioni de mogelijkheden ervan voor het potische effect demonstreerde. Erfgoed, stijl, techniek, gratie en vorm zijn de dingen waarop we de nadruk leggen in de Malisorf Balletschool.

‘Dus zonder verder commentaar, mijn beginnende leerlingen,’ kondigde ze met een lichte buiging aan, en liep toen weg, met een knikje naar de pianist.

We wisten wat we moesten doen zodra de muziek begon en namen onze positie in. Het moeilijkste deel van de routine was, wat mij betrof, de entrechat, iets wat ik net geleerd had. De en- trechat is een van de sprongen. De danser springt recht omhoog, slaat middenin de lucht de kuiten tegen elkaar en komt zacht neer. Madame Malisorf wilde dat we dat verbonden met een pirouette, voor we sierlijk stopten en bogen, hopend op applaus.

Ik keek naar mijn nieuwe grootouders en toen naar Celine, die met een flauw glimlachje naar me keek. Sanford knikte en lachte stralend naar me. Daniël keek of hij iedereen uitlachte. Hij liet de muur in de steek en deed net of hij op zijn tenen ging staan en viel toen weer tegen de muur.

De muziek begon. Terwijl ik danste zag ik alle beginnende leerlingen naar elkaar kijken. Ik herinnerde me hoe belangrijk het was om je te concentreren, de muziek te voelen, in je eigen kleine wereld te verblijven, en probeerde ze te negeren. Het enige gezicht waarvan ik een glimp opving, was dat van Dimitri.

Hij keek net zo streng en kritisch als madame Malisorf.

De pijn in mijn voeten was verschrikkelijk. Ik had het gevoel of ik me in een martelkamer bevond. Waarom had madame Malisorf mijn pijn genegeerd? Was dit echt de manier waarop een danseres zich moest ontwikkelen, of had Dimitri gelijk, en forceerde ze het omdat Celine het wilde?

Spoedig nadat we waren begonnen, verminderde het meisje naast me de afstand tussen ons. Madame Malisorf had ons nooit samen laten oefenen. Er werd gewoon aangenomen dat we allemaal op onze eigen plaats zouden blijven en doen wat we moesten doen. Ik had meer aandacht moeten besteden aan de meisjes om me heen, want het meisje kwam neer na een draai en streek met haar rechterhand langs de rok van mijn tutu.

Het bracht me uit mijn evenwicht, maar ik merkte dat pas toen ik de entrechat beindigde en aan de pirouette begon. Ik leunde te ver in haar richting, zodat we, toen zij van richting veranderde en ik mijn pirouette draaide, tegen elkaar botsten en allebei ons evenwicht verloren. Ik kwam onbeholpen en met een smak op de gladde vloer terecht en plofte zittend neer op mijn handen. Het andere meisje bleef haar evenwicht verliezen en botste bijna tegen een andere danseres, voordat ze op haar zij viel.

Het publiek bulderde van het lachen, Daniël lachte het hardst van allemaal. Dimitri keek vol walging toe. Celines mond ging open en dicht en er verscheen een ongelovige uitdrukking op haar gezicht. Sanford keek bedroefd, maar mijn nieuwe grootmoeder bleef haar hoofd schudden en minachtend grijnzen. Mijn nieuwe grootvader keek alleen maar verbaasd.

Madame Malisorf, rechts van ons, gebaarde dat we snel moesten opstaan, en ik deed het. Ik begon de laatste passen opnieuw uit te voeren, maar ze schudde haar hoofd en wenkte dat ik moest stoppen en met de anderen moest buigen.

Het applaus was oorverdovend. De gasten schenen genoten te hebben van onze onvolkomenheden. Madame Malisorf ging weer midden op het toneel staan en wachtte tot het stil was.

‘Tja,’ zei ze, ‘dat is de reden waarom we het grootste deel van onze jeugd doorbrengen met het uitvoeren van de simpele oefeningen en passen. Ballet is de dans van de goden. Mijn beginnende leerlingen,’ zei ze, met een gebaar naar ons en met de nadruk op het woord beginnende. Weer klonk er een luid applaus, en we haastten ons het toneel af. De oudere leerlingen kwamen dichterbij om onze plaatsen in te nemen. Dimitri keek me met een woedende blik aan.

Mijn maag voelde of hij gevuld was met grind. Het meisje dat tegen me aan was gebotst, kwam onmiddellijk naar me toe.

‘Idioot,’ zei ze. De anderen bleven staan om te luisteren. ‘Hoe kon je zo stom zijn? Waarom keek je niet waar je stond?’

‘Dat héb ik gedaan. Jij kwam te dicht bij me,’ riep ik uit.

‘Iedereen heeft het gezien. Wiens schuld was het?’ vroeg ze aan haar vriendinnen.

‘Van de Dwerg,’ antwoordde een van de jongens, en ze begonnen allemaal te lachen. Het meisje keek me weer vol haat aan en ze liepen weg. Ik ging op een stoel zitten en liet de tranen over mijn wangen biggelen.

‘Hé, hé,’ hoorde ik iemand zeggen, en toen ik opkeek zag ik dat Sanford van achter het toneel naar me toe kwam. ‘Daar is geen reden voor. Je deed het goed.’

‘Ik deed het verschrikkelijk,’ jammerde ik.

‘Nee, nee. Het was niet jouw schuld.’

‘Iedereen denkt van wél,’ zei ik, terwijl ik de tranen met de rug van mijn hand afveegde.

‘Kom mee,’ zei hij, ‘dan kijken we naar de rest van het recital.’

Ik pakte zijn hand en we begaven ons tussen het publiek. Het leek of iedereen naar me keek en lachte. Ik hield mijn hoofd gebogen, mijn ogen strak op mijn voeten gericht, toen we langs de zijkant naar onze stoelen liepen. Er stonden twee lege stoelen. Mijn nieuwe grootouders waren vertrokken.

Celine zei niets. Ze hield haar adem in en staarde naar het toneel toen de scène uit Romeo en Julia begon. Dimitri was net zo fantastisch als in onze studio. Hij danste of het toneel van hem was en het was duidelijk, zelfs voor mij, terwijl ik maar net begonnen was met ballet, dat hij de anderen beter deed lijken dan ze waren. Toen hun scène ten einde was, klonk het applaus luider den ooit, de gezichten van de gasten waren vol bewondering. Madame Malisorf kondigde aan dat er een receptie was in de andere kamer, waar hors d’oeuvres geserveerd werden en wijn voor de volwassenen.

‘Laten we naar huis gaan,’ snauwde Celine.

‘Celine...’ begon Sanford, en ik wist dat hij me niet nog stun- teliger wilde laten voelen dan ik al deed.

‘Alsjeblieft,’ zei ze. ‘Laten we naar huis gaan.’

Hij ging achter haar stoel staan en begon haar naar buiten te rijden. Een paar mensen bleven staan om te zeggen dat ze van mijn dansen hadden genoten.

‘Laat je niet ontmoedigen, kleintje,’ zei een man met een rood gezicht. ‘Het is net als paardrijden. ‘Gewoon opstaan en opnieuw beginnen,’ raadde hij aan. Zijn vrouw trok hem mee. Celine keek hem vals en minachtend aan en draaide toen haar rolstoel om naar de deur. We konden niet snel genoeg weg, wat haar betrof.

Ik vroeg me af waar Daniël was en zag hem in gesprek met een van de oudere ballerina’s. Hij zwaaide naar me toen we weggingen, maar ik schaamde me te veel om terug te zwaaien. Pas toen we allemaal in de auto zaten, deed ik mijn mond open.

‘Het spijt me, moeder,’ zei ik. ‘Ik wist niet dat dat meisje zo dicht bij me was, en zij zag mij ook niet.’

‘Het was de schuld van dat andere meisje,’ zei Sanford troostend.

Celine was zo stil, dat ik dacht dat ze nooit meer tegen me zou spreken, maar na een paar minuten begon ze.

‘Je kunt het andere meisje niet de schuld geven. Je moet je bewust zijn van de andere danseres. Als hij of zij eruit raakt, moet je compenseren. Zo word je de beste.’ De toon waarop ze het zei duldde geen tegenspraak, maar toch probeerde Sanford me te verdedigen.

‘Ze begint pas, Celine,’ bracht hij haar in herinnering. ‘Je leert van je fouten.’

‘Fouten moeten worden gemaakt tijdens de les en niet in een recital,’ snauwde ze. ‘Je zult harder moeten werken.’ Ze schaamde zich voor me en deed geen poging dat te verbergen.

‘Nog harder? Hoe kan ze harder werken dan ze nu al doet, Celine? Ze doet niets anders. Ze heeft niet de kans gehad om nieuwe vrienden en vriendinnen te maken. Ze heeft ook een eigen leven nodig.’ Sanford weigerde het op te geven. Het gaf me een schok, omdat hij altijd zo gemakkelijk toegaf.

‘Dit is haar leven. Ze wil het net zo graag als ik het voor haar wil. Nietwaar, Janet? Nou?’

‘Ja, moeder,’ zei ik snel.

‘Zie je wel? Ik zal er met madame Malisorf over spreken. Misschien kunnen we haar wekelijks een extra les geven.’

‘Wanneer? In het weekend? Celine, je bent onredelijk,’ zei Sanford.

‘Sanford, ik heb er genoeg van dat je me tegenspreekt. En ik wil niet dat je altijd haar partij kiest. Je bent mijn man, Sanford; je hoort mij trouw te zijn. Janet krijgt een extra les.’

Sanford schudde zijn hoofd.

‘Ik vind nog steeds dat het teveel voor haar is, Celine,’ zei Sanford, zachtmoedig nu.

‘Laat madame Malisorf en mij maar beslissen wat teveel is, Sanford.’

Hij sprak niet langer tegen. Toen we naar huis reden vroeg ik me af wat er terecht was gekomen van het idee om te gaan eten? Wat was er gebeurd met mijn nieuwe grootouders? Ik durfde het niet te vragen en dat hoefde ik ook niet, want Celine vertelde het me toch wel.

‘Mijn vader en moeder schaamden zich en zijn regelrecht naar huis gegaan,’ zei ze bikkelhard.

Ik dacht niet dat het mogelijk was om me nog kleiner te voelen dan ik al was, maar ik wilde dat ik in de spleet tussen de stoelen kon wegzinken en verdwijnen. Zodra we thuis waren holde ik de trap op naar mijn kamer en deed de deur dicht. Een tijdje later hoorde ik zacht kloppen. ‘Binnen,’ riep ik.

Sanford kwam de kamer in en lachte naar me. Ik zat op het bed. Ik had alle tranen gehuild die ik voor trieste momenten had opgespaard. Mijn ogen deden pijn.

‘Ik wil niet dat je je zo afschuwelijk voelt,’ zei hij vriendelijk. ‘Je zult nog een heleboel kansen krijgen om het beter te doen.’

‘Ik maak vast weer een andere fout,’ zei ik. ‘Ik ben niet zo goed als Celine denkt.’

‘Onderschat jezelf niet na één recital, Janet. Iedereen, zelfs de grootste ballerina, maakt wel eens een fout.’ Hij legde zijn hand op mijn schouder en wreef over mijn gespannen, pijnlijke nek.

‘Ze haat me nu,’ mompelde ik.

‘O, nee,’ zei hij. ‘Ze is alleen heel erg vastberaden. Ze zal zich heus wel ontspannen en inzien dat dit niet het eind van de wereld is. Je zult het zien,’ beloofde hij. Hij streek mijn haar naar achteren. ‘Je was absoluut de leukste en mooiste danseres op dat toneel. Ik weet zeker dat de meeste mensen jou de beste vonden,’ moedigde hij me aan.

‘Heus?’

‘Zeker. Alle ogen waren op jou gericht.’

‘Dat maakt het nog erger,’ merkte ik op.

Hij lachte.

‘Denk er nu maar niet meer aan. Denk aan vrolijkere dingen. Is aanstaande zaterdag niet je echte verjaardag?’

‘Ja, maar Celine wilde het veranderen in de dag waarop jullie me adopteerden,’ zei ze.

‘Dat was alleen een malle wens van Celine. Zullen wij samen je verjaardag plannen?’ zei hij. ‘Ik weet dat je niet de gelegenheid hebt gehad nieuwe vrienden te maken, maar misschien zul je dat kunnen op je feest. Bedenk een paar kinderen die je wilt uitnodigen. We zullen plezier hebben,’ beloofde hij.

‘Komen mijn grootouders ook?’ vroeg ik.

Zijn lach bevroor.

‘Ik denk het wel,’ zei hij. ‘Vooruit, ga je nu verkleden, dan gaan we met z’n allen eten.’

‘Is Celine echt niet kwaad op me?’ vroeg ik hoopvol.

‘Nee. Celine heeft een immense teleurstelling in haar leven ondervonden. Het valt haar moeilijk er nog meer te verwerken. Dat is alles. Het komt heus in orde,’ zei hij.

Het was bedoeld als een belofte, maar het kwam er meer uit als een gebed, en mijn gebeden waren bijna nooit verhoord in mijn leven.