Zo recht als een i

Voorafgaand aan de thuiswedstrijd van Feyenoord tegen FC Twente wordt een minuut stilte in acht genomen in De Kuip, zoals dat deze speelronde bij alle wedstrijden in het Nederlandse betaald voetbal gebeurt. Op die manier wordt stilgestaan bij de aanslagen in Parijs die de wereld een week eerder hebben opgeschrikt. De terreurdaad heeft ook het voetbal niet onberoerd gelaten. De oefeninterland tussen Duitsland en Nederland wordt op het laatste moment afgelast vanwege terreurdreiging, terwijl in het speelweekend dat volgt ook twee competitiewedstrijden in België niet doorgaan.

In Brussel is ondertussen het hoogste dreigingsniveau afgekondigd en ligt het openbare leven zo goed als stil. Metro’s rijden niet, scholen zijn dicht en ook veel winkels, cafés en restaurants houden de deuren gesloten. Uitgerekend de voormalige vrolijke volksbuurt Molenbeek, waar Jan Boskamp in de jaren zeventig successen beleefde als middenvelder van RWDM, wordt nu in de kranten omschreven als ‘jihadgetto’, waar de islamitische terroristen hun plannen zouden uitbroeden. ‘De tanks rijden hier nog net niet door de straat,’ laat Jan Boskamp vanuit het vlakbij gelegen Relegem door de telefoon weten. Het enige voordeel: ook de wegen rondom Brussel zijn nagenoeg uitgestorven. Elke keer dat hij op en neer moet naar Nederland, kan hij nu zo doorrijden en hoeft hij zich niet te zitten opvreten in files waar geen eind aan lijkt te komen.

Toch ontbreekt Jan Boskamp deze zondag in De Kuip bij de wedstrijd tegen FC Twente. Niet omdat hij zich met een pak proviand in eigen huis achter een gebarricadeerde deur heeft verschanst, maar omdat hij een pijnlijke vergissing heeft gemaakt in zijn planning. Zo komt het dat hij op de wedstrijddag moet opdraven in de televisiestudio van VTM om terug te blikken op een bewogen Belgisch voetbalweekend, terwijl hij veel liever gewoon naar Feyenoord was gegaan.

Zijn plaats op de tribune wordt ingenomen door Frans Masson, een kwieke zestiger met een norse blik maar een hartelijke persoonlijkheid. Hij was de assistent van Jan Boskamp tijdens de twee maanden dat hij trainer was van Standard Luik en is tegenwoordig scout van Feyenoord in België. Om die reden zou hij een dag eerder een paar wedstrijden in de Belgische competitie bekijken, maar vanwege de terreurdreiging is hij thuisgebleven. ‘Als er twee wedstrijden worden afgelast, waarom zouden die andere dan wel veilig zijn?’ zegt Masson een uur voor de aftrap in een Maleisisch restaurant tegenover De Kuip, waar hij net met een servet een druppel satésaus uit zijn mondhoek heeft gedept. Hij spreekt zoals hij loopt: in snelle, afgemeten etappes en met veel mimiek. Af en toe verstopt hij een paar Franse woorden in zijn Vlaamse zinnen.

Scouten begint bij het kennen van de kwaliteiten van je eigen spelers, vandaar dat Frans Masson een paar keer per jaar naar De Kuip komt. Zijn job bij Feyenoord heeft hij voor een deel aan Jan Boskamp te danken. Op uitnodiging van zijn voormalige collega ging hij voor het eerst mee naar wat die ‘de grootste club van Europa’ noemde. Daar raakten ze toevallig in gesprek met toenmalig technisch directeur Peter Bosz, die liet vallen dat hij nog op zoek was naar een scout in België. Boskamp gaf Masson toen een por in zijn rug en zei: ‘Dit is je man.’ Een week later tekende Frans Masson een contract in De Kuip.

Jan Boskamp kende de kwaliteiten van Frans Masson, want een paar jaar eerder had hij hem zelf gevraagd als assistent bij Standard Luik. Voor Boskamp zelf betekende zijn aanstelling bij die club een terugkeer in de hoogste Belgische divisie, na omzwervingen bij Al-Wasl (Dubai), Kazma Sporting Club (Koeweit), de nationale selectie van Koeweit en Stoke City (Engeland). In de zoektocht naar een assistent die zijn aanwijzingen en opmerkingen naar het Frans kon vertalen, kwam hij uit bij Masson, die hij in het voorgaande jaar had leren kennen tijdens de UEFA Pro Licensecursus.

Jan Boskamp ontdekte al snel dat hij de juiste man had aangesteld. Alle opdrachten die hij over het trainingsveld bulderde, werden razendsnel door zijn assistent in het Frans herhaald. Alleen toen Boskamp op een dag tegen zijn ploeg ‘Stapelen!’ riep, bleef het naast hem verdacht stil. ‘Stapelen!’ riep Boskamp toen daarom nog maar eens, maar zonder het gewenste resultaat. ‘Ik ken een hoop voetbaltermen, maar op dat moment had ik geen idee wat Jan bedoelde,’ zegt Masson nu tussen twee happen door. ‘Ondertussen keken alle spelers mij aan en begonnen te lachen, omdat ze zagen dat ik met mijn mond vol tanden stond. Jan bleef ondertussen maar schreeuwen: “Stapelen, stapelen!” Uiteindelijk heeft hij het me moeten uitleggen wat het betekende, namelijk gegroepeerd druk zetten en de onderlinge afstanden bewaren. Ik zal het mijn leven niet vergeten.’

Het was een van de weinige misverstanden tussen de twee, want hun onderlinge samenwerking was uitstekend. Toch merkten Jan Boskamp en Frans Masson al snel dat er weinig eer te halen viel bij Standard Luik. Zo moesten ze het seizoen starten met een gemankeerde selectie waarin voor sommige posities simpelweg geen spelers beschikbaar waren. ‘Standard had de gewoonte om altijd tot het laatste moment te wachten op de transfermarkt, omdat ze dan spelers voor weinig geld konden kopen, alsof het groente op de weekmarkt betrof,’ zegt Masson. ‘De directie beloofde ons dat we spelers zouden krijgen, alleen kwam er bijna niks.’

In de aanloop naar de uitwedstrijd tegen Steaua Boekarest in de derde voorronde van de Champions League, had Jan Boskamp daarom bedacht om jeugdspelers Marouane Fellaini en Axel Witsel bij de selectie te halen. ‘Van de directie mochten we Witsel niet pakken, terwijl we ondertussen dus al weken op nieuwe spelers zaten te wachten,’ zegt Masson. ‘Jan kon op dat moment niet meer zwijgen. Hij is een van de eerlijkste mensen die ik ken in het voetbal. Hij zegt je altijd de waarheid, dat is ook de reden dat ik fier ben op onze vriendschap. Jan zal het je altijd in je gezicht zeggen als hem iets niet bevalt, zal nooit rond de pot draaien. In het Frans noemen ze dat: droit comme un i – zo recht als een i. Zo is Jan. Hij heeft toen een beetje druk gezet op de directie. Daarna zijn de problemen begonnen.’

Het hielp niet mee dat de resultaten ondertussen maar niet beter werden, terwijl Jan Boskamp bovendien al snel overhoop lag met de fysieke trainer. Die wilde de spelers het liefst halve marathons laten rennen om fit te worden, terwijl Boskamp hen juist door middel van oefeningen met de bal op het juiste fysieke niveau wilde brengen.

Het vroegtijdige ontslag kwam uiteindelijk voor Boskamp nauwelijks als een verrassing. Op de dag nadat hij met Masson was teruggekeerd van een scoutingstrip naar Celta de Vigo, de eerstvolgende tegenstander in de UEFA-cup, werd de hoofdtrainer op kantoor geroepen. Diezelfde middag kreeg Masson telefoon van de directie. ‘Ze zeiden: “We hebben de trainer buitengezet en zijn ganse staf.” “Ik dus ook?” vroeg ik. Ja, ik dus ook. De directeur zei: “We winnen samen en we verliezen samen.”’

Masson slikt nu een hap saté weg en begint te lachen. ‘Dat laatste kon ik nog wel begrijpen,’ zegt hij dan. ‘Maar we hebben nooit een eerlijke kans gehad.’