13

RISKANTE AFFAIRES

Medio 1986 was Charles ‘de wanhoop nabij’. Hij kon niet zonder de vrouw die veertien jaar eerder zijn hart gestolen had: Camilla Parker Bowles. De prins vertelde aan Dimbleby hoe de affaire weer ontbrandt was: ze waren elkaar eerst weer gaan bellen, waarna al gauw uitnodigingen volgden om naar Highgrove te komen wanneer Diana er niet was.

Op haar negenendertigste was Camilla nog altijd een vrouw van uitgesproken allure. Ze was al even weinig bedreigend als troostrijk. Na jaren van de afgewende blikken en het ontwijkende en onvoorspelbare gedrag van zijn vrouw deden Camilla’s open blik en waarderende glimlach wonderen voor zijn zelfvertrouwen. Haar schorre samenzweerderslach was ongekunsteld. En anders dan Diana gebruikte ze humor niet als wapen om Charles af te troeven. Naast hun gedeelde liefde voor de jacht en tuinieren, begon Camilla ook weer te schilderen.

De prins heeft altijd stug volgehouden dat het pas weer tot seksuele betrekkingen met Camilla kwam toen in 1986 zijn huwelijk niet meer te redden bleek. Veel van de vrienden van de prins bevestigen dat, en Dimbleby deed in zijn biografie zijn uiterste best om aan te tonen dat Charles van 1981 tot 1986 ‘vrijwel geen contact’ met Camilla had gehad. Maar anderen uit de naaste omgeving van het paar zijn van mening dat ze op zijn minst als vrienden met elkaar om bleven gaan. Het staat vast dat ze elkaar zagen als ze met de Beaufort Hunt uit jagen gingen.

Als plichtsgetrouwe peetvader hield Charles zich ook op de hoogte van het wedervaren van Tom Parker Bowles, wat een goede reden was om Camilla af en toe te bellen. Zelfs incidenteel contact zou Diana, bloedje-onzeker en jaloers als ze was, waarschijnlijk te veel geweest zijn. Een paar goede vrienden van Camilla die in dezelfde kringen verkeerden als Charles, onder wie Patty Palmer-Tomkinson, hielden haar op de hoogte van de strubbelingen van het prinselijk paar.

Het beste bewijs dat Camilla tot in detail op de hoogte was van Charles’ leven is de intrigerende vriendschap die ze van 1982 tot 1993 onderhield met Stuart Higgins, een goedmoedige journalist en toekomstige hoofdredacteur van The Sun. Ze hadden elkaar ontmoet toen hij in 1979 bij The Sun was komen werken. Higgins begon met Camilla gesprekjes aan te knopen bij sportieve gelegenheden in het weekend waar Charles ook kwam. ‘Ook al was ze getrouwd met Andrew Parker Bowles’, herinnerde hij zich, ‘toch was er beslist seksuele chemie’ tussen Camilla en de prins.

Higgins werd royaltyverslaggever en begon bezoekjes te brengen aan Bolehyde Manor in Wiltshire. Camilla stuurde hun vertrouwelijke onderonsjes met een listigheid waarvan alleen haar allerbeste vrienden wisten dat ze die bezat. Het was een relatie gebaseerd op wederzijds vertrouwen en wederzijdse manipulatie.

Higgins begreep pas later hoe het echt zat tussen Charles en Camilla. Hij gaf toe dat hij ‘slechte journalistiek’ bedreven had, of dat Camilla ‘erg goed in het verbergen van dingen’ geweest was. Hij belde haar minimaal één keer per week op, en ze vertrouwden elkaar. Zij gaf hem goede tips en raad, hij vertelde haar wat hij in de journalistiek hoorde aan ‘nieuwste geruchten en roddels’ over het huwelijk van het echtpaar Wales.

Higgins ‘geloofde beslist dat er een onderbreking’ was geweest van de intieme verhouding van Camilla met Charles, en dat hij het met Diana echt geprobeerd had. ‘Het kwam mij voor dat Camilla wel betrokken was, maar niet direct in een romance of affaire met Charles,’ herinnerde hij zich. ‘Ik kreeg nooit het gevoel dat ze het contact kwijt was.’

Hoewel Higgins nooit iets schreef dat direct op hun conversaties gebaseerd was, stuurde de verborgen hand van Camilla de verslaggeving van The Sun over de koninklijke familie. ‘Mogelijk dankzij mijn relatie met Camilla, die uniek was, gaven wij een evenwichtiger beeld,’ legde Higgins uit. ‘Wij wisten dat prinses Diana ook geen engeltje was.’

Diana vertelde later tegenstrijdige verhalen over wat ze precies wist en wanneer ze dingen wist. Het meest uitgebreid verklaarde ze zichzelf in het beroemde interview dat ze in 1995 gaf aan het prestigieuze BBC-actualiteitenprogramma Panorama. Toen haar gevraagd werd of ze ervan op de hoogte was geweest dat Charles zijn relatie met Camilla in 1986 nieuw leven had ingeblazen, antwoordde ze: ‘Ja, dat was ik. Maar ik zat niet in een positie waarin ik er iets aan kon doen.’ Ze zei dat ze het wist door haar ‘vrouwelijk instinct’ en door ‘kennis (...) van mensen die zich zorgen maakten en ons huwelijk een warm hart toedroegen’. Daarmee doelde ze ongetwijfeld op personeel van Highgrove, en waarschijnlijk op Paul Burrell, de butler die tot haar dood toe loyaal bleef aan Diana.

Camilla en Andrew bleven in het circuit met elkaar omgaan maar gingen voor het overige hun eigen weg. Andrew zat door de week bij zijn regiment in Londen, waar hij ook zijn indiscrete affaires afwikkelde. (Toen hem verteld werd dat hij model stond voor een ‘upperclass-schuinsmarcheerder’ in een van Jilly Coopers komisch-erotische romans, zei Andrew: ‘Dat beschouwde ik, en beschouw ik nog, als een groot compliment.’)

Camilla bleef in Wiltshire wonen, waar ze met Andrew in 1986 was verhuisd naar Middlewick House, een achttiende-eeuws landhuis op tweehonderd hectare grond, en leidde haar landelijke leven terwijl ze haar twee kinderen Tom en Laura grootbracht. Naarmate hun liefdesaffaire weer opbloeide en intenser werd, begon Charles ’s zondagsmiddags stiekeme bezoekjes te brengen als Andrew en de kinderen elders waren en Diana met de jongens was teruggekeerd naar Londen. Een van de meest toegewijde dienaren van de prins maakte geregeld het ritje van een kwartier naar Middlewick House om daar briefjes, pakjes en door Charles uit de tuin geplukte bloemen af te leveren.

De meeste van de geheime afspraakjes van de prins met Camilla vonden her en der in Engeland en Schotland plaats bij discrete vrienden thuis, maar het duurde niet lang of Diana kreeg lucht van het verraad. ‘Waar ik werkelijk woest van kon worden was dat als Charles en Diana een weekendje bij vrienden gingen logeren en Diana daar als eerste vertrok om de kinderen naar school te brengen,’ herinnerde een van haar vriendinnen zich, ‘dat dan terwijl Diana langs de ene kant verdween, Camilla van een andere kwam binnenrijden’.

Volgens mensen die achter Diana stonden was ze ‘compleet verslagen’ toen ze merkte dat hun vrienden, van wie ze er een aantal in vertrouwen genomen had, Charles en Camilla hielpen met hun affaire. Dat zij zo haar man aanmoedigden in zijn amoureuze bedrog ‘maakte dat Diana flink verhardde’, zei een van haar vriendinnen.

In de zomer van 1986 hoorden bedienden op Highgrove Diana kokhalzen in haar badkamer, een teken dat haar boulimia terug was. Ook sneed ze zichzelf tijdens een ruzie met Charles met een pennenmes. Een van de redenen dat ze zo uit haar evenwicht raakte was de overplaatsing van haar favoriete beveiliger, Barry Mannakee, in juli van dat jaar.

Mannakee had in april 1985 de verantwoordelijkheid gekregen voor Diana’s veiligheid. Ze kon het meteen goed vinden met deze meevoelende man en begon hem te vertellen over waar ze allemaal mee zat. Als ze in tranen was, nam hij haar in zijn armen en kalmeerde hij haar. Ze flirtte met hem en hij krikte met complimenten haar zelfrespect op, wat wellicht niet verstandig was. Zoetjesaan werd het zijn collega’s en het huispersoneel duidelijk dat hij de normale grenzen tussen beveiliger en beveiligde overschreed.

Mannakee, die getrouwd was en twee kinderen had, werd door zijn chef gewaarschuwd dat hij zich ‘te vriendschappelijk’ gedroeg. Maar hij was al te ver verstrikt geraakt in Diana’s leven en er werd onder het personeel gespeculeerd over een affaire tussen de twee. Een aantal personeelsleden was er niet van overtuigd dat ze meer dan vrienden waren, maar Jonathan Dimbleby meende zeker te weten van wel.

‘Dat Diana een intieme relatie had met Barry Mannakee staat buiten kijf,’ zei Dimbleby. Hij noemde ‘de manier waarop ze zich gedroegen. Op Kensington Palace stuurde ze vaak alle anderen weg, zodat ze met hun tweeën alleen waren.’ Mannakee was volgens Dimbleby met de beste bedoelingen begonnen: ‘Hij was enorm aardig voor haar, heel beschermend, maar toen het eenmaal zover was, zat hij er ernstig mee in zijn maag dat hij aan haar vast zat. Ze was zo emotioneel dat hij er maar moeilijk mee om kon gaan. Dat is de reden waarom hij overplaatsing naar elders aanvroeg.’

Mannakee had er volgens Dimbleby niets mee te maken dat Charles terugging naar Camilla. De prins had destijds geen flauw idee van de escapade van zijn vrouw. De overplaatsing greep Diana hard aan, en niet lang voor haar dood gaf ze bijna openlijk toe dat ze met elkaar intiem geweest waren toen ze zei dat Mannakee ‘de liefde van mijn leven’ geweest was.

De koninklijke gebeurtenis van het jaar was in 1986 de bruiloft van Charles’ jongere broer prins Andrew en Sarah ‘Fergie’ Ferguson in Westminster Abbey op 23 juli. Het paar, allebei zesentwintig, werd hertog en hertogin van York, en de boulevardpers kon geen genoeg van ze krijgen. Charles onderhield in die dagen betrekkelijk hartelijke banden met Andrew, en Diana voelde zich tot Fergie aangetrokken vanwege haar bruisende persoonlijkheid en haar neiging tot het delen van pikante roddels. Wanneer ze voor het weekend Highgrove binnenstoven, nam hun jovialiteit de spanning meteen weg. ‘Waar is Charlie-boy, je mannetje?’ riep Sarah dan.

Andrew was qua temperament alles wat Charles niet was: lawaaiig, aanmatigend en dikwijls lomp. Hij had het bruuske optreden van zijn vader, maar miste diens intelligentie. Hij was het type dat niet de moeite nam om te kloppen voordat hij een kamer binnenliep. Na Gordonstoun was hij in 1979 bij de marine gegaan en had in 1982 als helikopterpiloot meegevochten in de Falklandoorlog, iets waar Charles nogal jaloers op was. Ten tijde van zijn huwelijk was hij een beroepsmilitair met de rang van luitenant. Fergie en hij deelden een ongepolijst gevoel voor humor en een voorliefde voor het buitenleven.

Tegen de aardsheid van het echtpaar York tekende de kilte tussen Charles en Diana zich des te scherper af. De prinses weigerde begin augustus om met de koninklijke familie mee te gaan op hun tocht met de Britannia langs de Schotse westelijke eilanden, maar ze zette wel haar afkeer van Balmoral opzij en vloog naar Schotland om bij Charles en haar zoons te zijn. Diana was al flink op weg om een hekel aan Fergie te krijgen, die bij de koninklijke familie in de gunst kwam door zich op jagen en vissen te storten en met de koningin uit paardrijden te gaan. Zelfs de totaal ongevoelige Fergie zag dat haar schoonzuster ‘huilerig en gesloten en uit haar doen’ was, terwijl de prinses wegzonk in een volgende aanval van depressie.

Diana kon bij geen van haar naaste verwanten terecht. Haar moeder Frances verdeelde haar tijd tussen Schotland en een boerderij in Australië. Johnnie Spencer woonde in Northamptonshire met zijn tweede vrouw Raine, die de kinderen Spencer niet mochten en die ze kwalijk namen dat ze hun vader onder de plak had. Johnnie was trouwens sowieso emotioneel te onnozel om iets van Diana’s problemen te begrijpen. De zusters en broer van de prinses hadden hun eigen leven. Hoewel Jane in de buurt was omdat haar man aan het hof werkte, was ze ‘emotioneel uit heel ander hout gesneden’, zei een van Diana’s vriendinnen, en eerder geneigd om de prinses eens flink onder handen te nemen dan haar met de lof te overstelpen waar ze zo’n behoefte aan had.

Leden van Charles’ familie waren evenmin voorhanden. Diana had een nette, wat stijve verhouding met de koningin, wier beheerste instelling haar angst inboezemde, en ook bij de nonchalante directheid van prins Philip voelde ze zich niet op haar gemak. De complete toewijding van de koningin-moeder aan Charles maakte dat die volstrekt buiten bereik was. De enige die haar een oprecht meevoelend oor leende was prinses Margaret, wier eigen huwelijkse perikelen – zij en lord Snowdon waren in 1978 gescheiden – haar tot een verwante geest maakten.

Een van de naargeestigste kanten van Diana’s korte, tragische leven was dat niemand in haar directe omgeving, familieleden noch vrienden, haar ertoe wist te bewegen om een serieuze diagnose te laten stellen en zich te laten behandelen voor haar extreme symptomen van geestelijke instabiliteit. Blijkens het boek van Morton en de Panorama-uitzending ging ze naar eigen zeggen gebukt onder boulimie, automutilatie, depressie en paniekaanvallen. Ze deed vier of vijf keer een poging tot zelfmoord. Ze vertoonde tekenen van paranoia. Ze werd bezeten door gevoelens van leegheid en onverschilligheid, ze leed aan verlatingsangst, had moeite met het onderhouden van relaties en liet iedereen om zich heen constant op zijn tenen lopen met haar plotselinge stemmingswisselingen, razende woedeaanvallen en eindeloos gemok.

Diana was wat je in psychiatersjargon ‘hoog-functionerend’ noemt. Ze was uitstekend in staat om voor het oog van de mensheid een geweldige show neer te zetten, wat haar duistere problematische gedrag in kleine kring voor de mensen om haar heen alleen maar onbegrijpelijker maakte. Hoewel Charles met haar meevoelde, ontbrak het hem aan de kennis of de juiste instelling om haar echt te kunnen helpen. Aanvankelijk probeerde hij nog om psychiaters voor haar te vinden, maar wat ze nodig had was constante steun en de juiste therapie. In plaats daarvan probeerden Charles, zijn adviseurs en zijn personeel om met Diana’s verbijsterende en vaak boos makende gedrag om te gaan door aan haar nukken toe te geven en te proberen haar af te leiden. En door haar uiteindelijk, uit frustratie, in de steek te laten.

Tegen het einde van 1986 hadden de betrekkingen tussen Charles en Diana zich, nu ze elk hun eigen leven leidden, vaste vorm gekregen, voor zover ze niet expliciet waren overeengekomen. In november keerde Diana aan het eind van een bezoek aan de Golfstaten alleen naar Londen terug zodat ze Charles tijd gaf om op adem te komen en met zijn reisschilder Martin Yeoman te schilderen.

Terwijl Charles ver weg in Port Suez op het dek van de Britannia bootjes zat te schilderen ‘die ronddreven als dode eendagsvliegen in een Engelse beek’, nam Diana in Londen de gelegenheid te baat om zich pardoes in een liefdesverhouding met alles erop en eraan te storten met kapitein James Hewitt van de Life Guards, een onderdeel van de Household Cavalry.

De twee hadden elkaar een aantal maanden eerder ontmoet via een vriendin van Fergie. In gezelschap van een hofdame had Diana rijles van Hewitt gehad en ze had tête-à-têtes met hem in de officiersmess van de kazerne in Knightsbridge. Hun romance begon die november tijdens een etentje op Kensington Palace en zou vijf jaar duren. ‘Ja, ik was dol op hem. Ja, ik was verliefd op hem,’ zei ze in het interview voor Panorama. Ze spraken stiekem af in zowel het appartement van het echtpaar Wales in het paleis als op Highgrove. Het lukte haar om haar riskante affaire voor het publiek verborgen te houden, maar haar persoonlijke staf en adviseurs wisten wel dat er iets loos was.

Anne Beckwith-Smith, haar hofdame, was ‘al gauw’ op de hoogte van de affaire omdat Diana ‘maar niet kon ophouden over hem te praten’. Hewitt gaf de prinses nieuwe kracht, probeerde haar op te monteren en haar plezier te bezorgen. ‘Met hem was ze gelukkig,’ voegde Beckwith-Smith eraan toe, ‘en gelukkig is een woord dat maar zelden op haar van toepassing was.’ Dat neemt niet weg dat Diana een veeleisende en grillige maîtresse was wiens ‘emotionele achtbaan’ de kapitein al snel begon te verontrusten.

In de eerste jaren nadat de relatie met Hewitt begin jaren negentig bekend geworden en in Diana’s Panorama-interview bevestigd was, werd geregeld geopperd dat hij de vader zou zijn van prins Harry. Lastige boulevardkrantredacteuren plaatsten hun foto’s naast elkaar om op de gelijkenis tussen hun beider koperkleurige haar te wijzen. Hewitt zelf hield zich op de vlakte, waarbij hij soms liet doorschemeren dat hij en Diana elkaar al sinds 1983 kenden. Anne Beckwith-Smith ontkende dat evenwel in alle toonaarden. ‘Hewitt kwam pas in beeld toen Harry al hoog en breed geboren was,’ zei ze.

Naarmate William ouder werd, ging hij met zijn lange neus en terugwijkende haargrens meer op een Windsor lijken. Harry had de gelaatstrekken van een Spencer, met net zo’n stompe neus als Diana’s roodharige broer. Eenmaal de dertig gepasseerd ging ook hij tekenen vertonen van de gedeeltelijke kaalheid van Charles. Maar er was één ding dat hem onmiskenbaar de zoon van zijn vader maakte: zijn kleine, dicht bij elkaar staande blauwe ogen.

Charles was even ‘ongeïnteresseerd’ in James Hewitt als in de andere buitenechtelijke relaties die Diana nog zou hebben. ‘Hij kon geweldig goed voorbijzien aan wat hij niet wenste te zien,’ zei Jonathan Dimbleby. Maar toch, in 1987, twee maanden nadat de affaire met Hewitt was begonnen, liet Charles doorschemeren dat hij wel iets vermoedde toen hij aan een vriend schreef dat hij Diana niet wilde ‘bespioneren’ en niet wilde ‘ingrijpen in haar leven, op wat voor manier dan ook’.