DORS

SELDON, HARI - ... Het is de gewoonte dat Hari Seldon alleen in verband wordt gebracht met de psychohistorie en dat hij alleen gezien wordt als de personificatie van mathematica en sociale verandering. Hij heeft dit zonder enige twijfel zelf aangemoedigd, want nergens in zijn geschriften heeft hij ooit een hint gegeven over hoe het hem gelukt is de verschillende problemen van de psychohistorie op te lossen. Zijn gedachtensprongen kunnen, als we op zijn geschriften afgaan, zelfs niets anders dan sprongen in het wilde weg zijn geweest. Hij vertelt ook niets over de doodlopende wegen die hij ooit ingeslagen is, of over keerpunten die bij nader inzien geen keerpunten bleken te zijn. ... Wat zijn privéleven betreft, daar is niets over bekend. Over zijn ouders en broers en zussen is alleen een handvol feiten bekend, meer niet. Van zijn enige zoon, Raych Seldon, is bekend dat hij die heeft geadopteerd, maar hoe dat is gegaan is onbekend. Wat zijn vrouw betreft, van haar is alleen bekend dat ze bestaan heeft. Het is duidelijk dat Seldon buiten zijn psychohistorie geen behoefte had aan roem. Het is alsof hij het idee had - of wilde geven - dat hij zelf nooit geleefd heeft, alleen zijn psychohistorie.

ENCYCLOPEDIA GALACTICA

91

Hummin zat rustig op zijn stoel, zonder een spier te vertrekken en keek nog altijd naar Hari Seldon. Seldon wachtte alleen maar af. Het was aan Hummin om eerst iets te zeggen, vond hij.

Dat deed Hummin, maar hij zei alleen: 'Een robot? Ik...? Ik neem aan dat je met robot een kunstmatig wezen bedoelt, zoals het ding dat je in het Sacratorium in Mycogen gezien hebt.'

'Niet helemaal,' zei Seldon.

'Geen metalen wezen? Glimmend opgepoetst? Geen levenloze schim?' Hummin scheen bloedserieus.

'Nee. Een kunstmatig wezen hoeft niet per se van metaal te zijn. Ik heb het over een robot die uiterlijk niet van een mens is te onderscheiden.'

'Als hij niet is te onderscheiden, Hari, hoe maak je dan je onderscheid?'

'Niet door het uiterlijk.'

'Leg uit.'

'Hummin, gedurende mijn vlucht voor jou als Demerzel heb ik horen vertellen over twee oeroude werelden, zoals gezegd - Aurora en Aarde. Over beide werd gesproken als een eerste wereld en een enige wereld. In beide gevallen werd over robots gesproken, maar met een verschil.'

Seldon keek peinzend naar de man aan het andere eind van de tafel en vroeg zich af of hij, op wat voor manier dan ook, een teken zou geven dat hij minder dan een mens was - of meer. Hij zei: 'Ten aanzien van Aurora werd een bepaalde robot een renegaat genoemd, een verrader, iemand die was overgelopen. Ten aanzien van Aarde werd er over één robot gesproken als een held, een robot die verlossing bracht. Was het voldoende om aan te nemen dat het hier om één en dezelfde robot ging?'

'Nou?' mompelde Hummin.

'Dit is wat ik dacht, Hummin. Ik dacht dat Aarde en Aurora twee verschillende werelden waren die tegelijkertijd hebben bestaan. Ik weet niet welk van de twee er eerder was. De arrogantie en het bewuste gevoel van superioriteit van de Mycogeners zouden erop kunnen wijzen dat Aurora de oorspronkelijke wereld was, en dat ze de Aardmensen verachtten die van hen afstamden - of van hen gedegenereerd waren.

Aan de andere kant was Moeder Rittah, die mij vertelde over Aarde, ervan overtuigd dat de wieg van de mensheid op Aarde heeft gestaan. Het is zeker waar dat de geïsoleerde positie van de Mycogeners in de hele Galaxis, met al die kwadriljoenen mensen die geen van allen dat vreemde Mycogener ethos delen, erop zou wijzen dat Aarde inderdaad de oorspronkelijke wereld was en dat Aurora de afwijkende afstammeling was. Ik weet het niet, maar ik geef je mijn bevindingen door, zodat je mijn slotconclusie zult begrijpen.'

Hummin knikte. 'Natuurlijk. Ga door.'

'De werelden waren vijanden van elkaar. Moeder Rittah liet daar geen twijfel over bestaan. Als ik de Mycogeners, die dus Aurora schijnen te belichamen, en de Dahlieten, die Aarde lijken te belichamen, met elkaar vergelijk, kan ik me voorstellen dat Aurora, de eerste of niet, in ieder geval de meest geavanceerde was, de wereld die betere robots kon produceren, zelfs robots die qua uiterlijk niet van mensen te onderscheiden waren. Een dergelijke robot werd dus ontworpen en in elkaar gezet op Aurora. Maar de robot waar het hier om gaat was een renegaat, dus hij deserteerde van Aurora. Voor de Aardmensen was hij een held, dus hij moet zich bij Aarde hebben aangesloten. Waarom hij dat gedaan heeft, wat zijn motieven waren, dat weet ik niet.'

'Je bedoelt natuurlijk waarom hèt dat gedaan heeft, wat de motieven van hèt waren,' zei Hummin.

'Misschien, maar met jou tegenover mij,' zei Seldon, 'vind ik het moeilijk om het onpersoonlijk voornaamwoord te gebruiken. Moeder Rittah was ervan overtuigd dat de heroïsche robot - haar heroïsche robot - nog steeds bestond, dat hij zou terugkeren wanneer dat nodig was. Het leek mij dat het helemaal geen onmogelijke gedachte was: een onsterfelijke robot of in elk geval een robot die onsterfelijk was zolang de vervanging van versleten onderdelen niet verwaarloosd werd.'

'Zelfs de hersens?' vroeg Hummin.

'Zelfs de hersens. Ik weet echt niets van robots af, maar ik kan me zo voorstellen dat een nieuw brein geïnstalleerd zou kunnen worden, gebaseerd op het oude. En Moeder Rittah sprak van vreemde mentale krachten. Ik dacht: het moet zo zijn. Ik ben in sommige opzichten misschien een romanticus, maar ik ben ook weer niet zo romantisch dat ik denk dat één robot, door over te lopen van de ene naar de andere kant, de loop van de geschiedenis kan veranderen. Een robot zou nooit de overwinning van Aarde kunnen bewerkstelligen, net zomin als de nederlaag van Aurora - tenzij er iets vreemds, iets eigenaardigs was aan die robot.'

Hummin zei: 'Besef je eigenlijk wel, Hari, dat je je bezighoudt met legenden, legenden die in de loop der eeuwen en millennia verminkt zijn, misschien zelfs zozeer dat er een sluier van bovennatuurlijkheid over heel normale gebeurtenissen is komen te liggen? Kun jij geloven in een robot die er niet alleen uitziet als een mens, maar die ook het eeuwige leven heeft en mentale krachten? Begin je niet in het bovenmenselijke te geloven?'

'Ik weet heel goed wat legenden zijn en ik laat me er niet zo makkelijk door in de boot nemen. Ik geloof niet in sprookjes. Toch, als ze gesteund worden door bepaalde vreemde gebeurtenissen waar ik zelf getuige van ben geweest, die ik zelf aan den lijve heb ondervonden...'

'Zoals?'

'Hummin, ik heb je ontmoet en van het begin af aan vertrouwd. Ja, je hielp me tegen die twee vechtjassen terwijl je dat niet had hoeven doen en dat stemde mij gunstig jegens jou, aangezien ik toen nog niet kon weten dat ze door jou zelf waren ingehuurd en dat ze deden wat jij ze zelf had opgedragen. Maar dat doet er niet toe.'

'Nee,' zei Hummin, voor het eerst - eindelijk - met iets genoeglijks in zijn stem.

'Ik vertrouwde je. Ik liet me er makkelijk van overtuigen dat ik beter niet naar Helicon terug kon keren en dat ik op Trantor moest blijven rondzwerven. Ik geloofde alles wat je tegen me zei zonder enige achterdocht. Ik legde mijn lot volledig in jouw handen. Als ik er zo op terugkijk, zie ik mezelf als niet mezelf. Ik ben er de man niet naar om zich zo makkelijk te laten leiden en toch liet ik het toe. Sterker nog, ik vond het niet eens vreemd dat ik dingen deed die zozeer in strijd waren met mijn karakter.'

'Je kent jezelf het beste, Hari.'

'Ik was niet de enige. Hoe is het mogelijk dat Dors Venabili, een mooie vrouw met haar eigen carrière, zomaar die carrière opgaf om mij te vergezellen op mijn vlucht? Hoe is het mogelijk dat zij haar leven riskeert om het mijne te redden en dat ze het als haar heilige plicht leek te beschouwen om mij te beschermen, waarbij ze zelfs zo ver ging dat al het andere daaraan ondergeschikt werd gemaakt? Was het alleen maar omdat jij het haar gevraagd hebt?'

'Ik heb het haar inderdaad gevraagd, Hari.'

'Toch lijkt zij mij er de persoon niet naar om een dergelijke radicale draai aan haar leven te geven, simpelweg omdat iemand het haar vraagt. En ik kon ook niet geloven dat het was omdat ze hals over kop verliefd op mij was geworden en zichzelf niet meer in de hand had. Op de een of andere manier wilde ik dat het zo was, maar ze heeft haar emoties geloof ik goed onder controle, meer - dat zeg ik je in alle eerlijkheid - dan ik ten opzichte van haar.'

'Ze is een fantastische vrouw,' zei Hummin. 'Ik neem het je niet kwalijk.'

Seldon ging door. 'Hoe is het verder mogelijk dat Zonnemeester Veertien, de vleesgeworden arrogantie en leider van een volk dat stijf staat van de verwaandheid, ermee instemde stamverwanten als Dors en mij op te nemen en ons zo goed te behandelen als de Mycogeners konden en gedaan hebben? Toen we iedere wet overtraden, iedere denkbare heiligschennis pleegden, hoe is het mogelijk dat jij hem toch kon overhalen ons te laten gaan?

'Hoe kon je de Tisalvers met hun miserabele vooroordelen zover krijgen dat ze ons kamers verhuurden? Hoe kun je overal ter wereld thuis zijn, met iedereen bevriend zijn, iedereen beïnvloeden, ongeacht hun persoonlijke eigenaardigheden? Nu we het er toch over hebben, hoe speel je het klaar om Cleon ook nog te manipuleren? En hij wordt dan misschien gezien als een plooibaar en makkelijk te beïnvloeden man, maar hoe kon je zijn vader in de hand houden, die toch bekend stond als een ruwe tiran vol willekeur? Hoe speelde je dat allemaal klaar?

'En vooral, hoe kon het gebeuren dat Mannix IV van Wye tientallen jaren bezig is geweest met de opbouw van een leger dat zijn weerga niet kent, een leger dat erop getraind is om alles te kunnen wat een leger moet kunnen, en dat dat leger vervolgens als los zand uit elkaar valt als zijn dochter het probeert te gebruiken? Hoe kon je ze zover krijgen dat ze de Renegaat speelden, allemaal, zoals jou ooit gelukt is?'

Hummin zei: 'Zou dat misschien niet meer betekenen dan dat ik een tactisch man ben, die gewend is met verschillende soorten mensen om te gaan, dat ik in een positie ben om dingen gedaan te krijgen voor cruciale mensen en dat ik in een positie ben om dat te blijven doen? Niets wat ik gedaan heb, lijkt mij, vereist bovennatuurlijke gaven.'

'Niets wat jij gedaan hebt? Zelfs niet de neutralisatie van het Wyaanse leger?'

'Ze wilden niet onder een vrouw dienen.'

'Ze moeten al jaren geweten hebben dat als Mannix zijn ambt neerlegde of kwam te overlijden, Rashelle hun Burgemeester zou zijn, en toch hebben ze nooit tekenen van ontevredenheid vertoond... totdat jij het nodig vond dat ze dat wel deden. Dors heeft je wel eens omschreven als iemand die makkelijk mensen wist te overtuigen. En dat ben je. Meer dan enig mens zou kunnen. Maar je bent nooit overtuigender geweest dan een onsterfelijke robot met vreemde mentale krachten zou zijn. Nou, Hummin?'

'Wat verwacht je nu van me, Hari?' zei Hummin. 'Verwacht je van me dat ik toegeef dat ik een robot ben? Dat ik er alleen maar uitzie als een mens? Dat ik onsterfelijk ben? Dat ik een mentaal wonder ben?!'

Seldon leunde naar Hummin over zoals die daar zat aan het andere eind van de tafel. 'Ja, Hummin, dat verwacht ik. Ik verwacht dat je me de waarheid vertelt en ik heb een sterk vermoeden dat wat je net allemaal beschreven hebt de waarheid is. Jij, Hummin, bent de robot die Moeder Rittah Da-Nee noemde, vriend van Ba-Lee. Geef maar toe. Je hebt geen keus.'