MICROBOERDERIJ

MYCOGEN - ... De microboerderijen van Mycogen zijn legendarisch, hoewel ze vandaag de dag alleen nog maar voortleven dankzij veelgebruikte uitdrukkingen als 'rijk als de microboerderijen van Mycogen' of 'smakelijk als Mycogener bakpoeder.' Dergelijke loftuitingen nemen meestal in intensiteit toe naarmate de tijd verstrijkt, dat staat vast, maar Hari Seldon bezocht die microboerderijen in de loop van de Vlucht, en er zijn passages in zijn memoires aan te wijzen, die bovenvermelde uitdrukkingen lijken te onderschrijven...

ENCYCLOPEDIA GALACTICA

41

'Dat was héérlijk,' barstte Seldon los. 'Stukken beter dan het eten dat Grijswolk bij zich had...'

Dors was iets genuanceerder. 'Je moet niet vergeten dat de vrouw van Grijswolk het op stel en sprong en midden in de nacht moest klaarmaken.' Ze dacht even na en zei vervolgens: 'De toon waarop ze hier over hun vrouwen praten... Ze praten over hun vrouw alsof ze het over een gebruiksvoorwerp hebben: mijn huis, mijn mantel, mijn vrouw. Het is zo vernederend.

'Ik weet het. Om razend te worden. Maar waarom zouden ze er niet zo over praten? Zo leven ze, en de Zusters lijken het niet bepaald erg te vinden. Jij en ik veranderen daar niets aan met onze preken. Maar goed, heb je gezien hoe de Zusters het deden?'

'Ja zeker. Ze deden net of het heel eenvoudig was. Ik betwijfelde of ik alles zou weten te herinneren wat ze deden, maar volgens hen was dat niet eens nodig. Ik kon het wel af met alleen maar opwarmen. Als ik het goed begrepen heb, bevat het brood een of ander microderivaat, dat er tijdens het bakken aan toe is gevoegd om het te laten rijzen en er die knapperige samenstelling en warme smaak aan te geven. Er zat ook een klein beetje peper in, denk je niet?'

'Ik zou het niet weten, maar wat het ook was, ik kon er geen genoeg van krijgen. En de soep. Heb je nog een groente weten te herkennen?'

'Nee.'

'En wat was dat eigenlijk voor vlees? Weet je dat dan?'

'Ik geloof niet dat het vlees was. Op Cinna is er een bepaald lamsgerecht waar dit me aan deed denken.'

'Het was in elk geval geen lamsvlees.'

'Ik zei je toch dat het volgens mij geen vlees was...? Trouwens, ik denk niet dat iemand buiten Mycogen zo eet als de Mycogeners. Zelfs de Keizer niet, dat geef ik je op een briefje. Wat de Mycogeners exporteren is het minst goeie van wat ze hier verbouwen, durf ik te wedden. Ze bewaren het beste voor zichzelf. We kunnen hier beter niet te lang blijven, Hari. Als we aan het eten hier gewend raken, raken we van zijn levensdagen niet meer gewend aan het miserabele voer dat elders wordt gegeten.' Ze lachte.

Seldon lachte mee. Hij nam nog een slokje vruchtensap, dat tintelender en verfrissender was dan enige drank die hij ooit gedronken had, en zei: 'Moet je horen. Toen Hummin mij naar de Universiteit bracht, hebben we in een wegrestaurant gegeten. Het eten daar zat vol zuurdesem. Het smaakte naar... Nee, laat maar, dat doet er niet toe. Het enige dat ik wil zeggen, is dat ik het toen uitgesloten achtte dat microvoedsel zo lekker kon zijn. Ik wou dat de Zusters er nog waren. Het was beleefd geweest ze even te bedanken.'

'Ik denk dat ze wel aanvoelden hoe wij erover dachten. Ik zei dat alles zo lekker rook toen ze het aan het opwarmen waren, en toen zeiden ze heel voldaan dat het nog beter zou smaken.'

'Dat zal de oudste wel gezegd hebben.'

'Inderdaad. De jongste stond te giechelen. En ze komen nog terug. Ze brengen me een rok, zodat ik met ze kan gaan winkelen. En ze hebben me te verstaan gegeven dat ik mijn gezicht moest wassen als ik me in het openbaar wilde vertonen. Ze zullen me laten zien waar ik kwalitatief goede rokken kan kopen en waar ik kant-en-klare maaltijden moet kopen. Die hoef ik alleen maar op te warmen. Ze hebben me uitgelegd dat een fatsoenlijke Zuster zoiets niet deed, maar zou roeien met de riemen die ze had. Een deel van de maaltijd was zelfs gewoon opgewarmd en daar hebben ze hun excuses voor aangeboden. Ze maakten zo echter heel duidelijk dat van stamverwanten niet verwacht mocht worden dat ze de echte kunst van het koken op waarde weten te schatten en dat eten opwarmen voor ons goed genoeg was... Ze lijken er overigens voetstoots van uit te gaan dat ik steeds de boodschappen doe en het eten klaarmaak.'

'Zoals wij op Helicon zeggen: Indien op Trantor, doe als de Trantorianen.'

'Ik dacht wel dat je er zo over zou denken.'

'Ik ben ook maar een mens,' zei Seldon.

'Het gebruikelijke excuus,' zei Dors met een zuinig glimlachje.

Seldon leunde voldaan achterover en zei: 'Jij bent al twee jaar op Trantor, Dors, dus jij begrijpt misschien een paar dingen die ik niet begrijp. Denk je dat het vreemde sociale systeem dat de Mycogeners erop na houden, deel uitmaakt van een of andere supernaturalistische filosofie?'

'Supernaturalistisch?'

'Ja. Heb je daar misschien iets over gehoord?'

'Wat bedoel je met "supernaturalistisch"?'

'Dat lijkt me duidelijk. Een geloof in entiteiten die niet afhankelijk zijn van natuurwetten, die bijvoorbeeld niet aan de wet van behoud van energie vastzitten, of aan het bestaan van wat voor constante dan ook.'

'Bedoel je dat? Je wilt weten of Mycogen een religieuze gemeenschap is.'

Nu was Seldon aan de beurt. 'Religieus?'

'Ja. Ik weet dat het een archaïsche term is, maar in de geschiedenis maken we er graag gebruik van - onze studie staat bol van de archaïsche termen. "Religieus" is niet helemaal equivalent aan "supernaturalistisch", maar bevat rijkelijk veel supernaturalistische elementen. Maar ik kan je vraag niet beantwoorden omdat ik nooit een speciale studie van Mycogen gemaakt heb. Maar als ik afga op het weinige dat ik hier gezien heb en op wat ik weet van godsdiensten in het verleden, zou het me niet verbazen als de Mycogener maatschappij religieus was.'

'Zou het je in dat geval verbazen als de Mycogener legenden ook religieus waren?'

'Nee, ook niet.'

'En als ze dus niet gebaseerd waren op historische feiten?'

'Dat hoeft niet per se het gevolg te zijn. De kern van de legenden zou nog authentiek historisch kunnen zijn, ook al zijn ze misschien nog zo verdraaid en vermengd met supernaturalistische gegevens.'

'Ah,' zei Seldon, waarna hij zich aan diep gepeins leek over te geven.

Op het laatst verbrak Dors de stilte. 'Het is niet zo ongewoon, weet je,' zei ze. 'Op heel veel werelden is nog een aanzienlijk religieus element aan te wijzen. Dat is alleen maar meer geworden in de laatste paar eeuwen, met al de turbulentie in het Imperium. Op Cinna, waar ik vandaan kom, is tenminste een kwart van de bevolking tritheïstisch.'

Opnieuw werd Seldon zich op pijnlijke wijze bewust van zijn gebrek aan historische kennis. 'Zijn er tijden geweest dat religie een grotere rol speelde dan tegenwoordig?' vroeg hij.

'Ja zeker. En daar komt bij dat er steeds nieuwe varianten ontstaan. De Mycogener godsdienst, wat die ook moge inhouden, zou betrekkelijk nieuw kunnen zijn en zich alleen tot Mycogen kunnen beperken. Dat zou ik niet kunnen zeggen zonder diepgaande studie.'

'Maar nu het punt waar het om draait, Dors. Denk jij dat vrouwen eerder de neiging hebben om religieus te zijn dan mannen?'

Dors Venabili trok haar wenkbrauwen op. 'Ik weet niet of we het zo simpel kunnen stellen.' Ze dacht even na. 'Ik heb zo'n vermoeden dat de bevolkingsgroepen die er in materieel opzicht het slechtst afkomen, eerder de neiging hebben om troost te zoeken in wat jij supernaturalisme noemt - de armen, de misdeelden, de verworpenen. En voor zover supernaturalisme religie overlapt, zouden ze ook religieuzer kunnen zijn. Er zijn natuurlijk vele uitzonderingen aan beide kanten van het spectrum. Veel verworpenen hebben geen religie; veel rijke, machtige en tevreden mensen hebben het misschien wel.'

'Maar in Mycogen,' zei Seldon, 'waar de vrouwen als ondermensen behandeld lijken te worden - heb ik gelijk als ik aanneem dat ze religieuzer zijn dan de mannen, meer met de legenden bezig die hier bewaard gebleven zijn?'

'Ik wed er niet om met mijn leven, Hari, maar een weeksalaris durf ik wel te verwedden.'

'Mooi,' zei Seldon bedachtzaam.

Dors glimlachte naar hem. 'Dat is weer een stukje van je psychohistorie, Hari. Regel nummer 47854: de verworpenen zijn religieuzer dan de tevredenen.'

Seldon schudde zijn hoofd. 'Maak geen grapjes over psychohistorie, Dors. Je weet dat ik niet naar regeltjes zoek, maar naar grootscheepse generalisaties en naar manieren om te manipuleren. Ik wil geen betrekkelijke religiositeit als resultaat van honderd specifieke regels. Ik wil iets waarvan ik, na manipulatie met behulp van een of ander systeem van gemathematiseerde logica, kan zeggen: "Aha, deze bevolkingsgroep is meer geneigd tot religie dan die bevolkingsgroep, aangenomen dat aan de volgende criteria wordt voldaan, en dat de mensheid dan ook, indien in aanraking gekomen met deze stimuli, op deze manier zal reageren.'

'Wat afschuwelijk,' zei Dors. 'Je stelt het voor alsof mensen eenvoudige mechanische toestelletjes zijn. Druk op deze knop en dan voel je het daar.'

'Nee, want er wordt op een heleboel knoppen tegelijk gedrukt, en op iedere knop weer op een andere manier, en er worden zoveel verschillende reacties uitgelokt dat de algehele toekomstvoorspellingen slechts statistisch van aard zijn en de individuele mensen dus hun vrije wil behouden.'

'Hoe kun je dat nu weten?'

'Dat kan ik niet,' zei Seldon. 'Dat wil zeggen, ik wéét het niet. Ik voel het. Het is zoals ik denk dat het zou moeten zijn. Als ik de axioma's kan vinden, de fundamentele Wetten der Mensheid, om het zo maar eens te zeggen, en de juiste mathematische behandeling, dan heb ik mijn psychohistorie. Ik heb bewezen dat dit in theorie mogelijk is...'

'Maar onuitvoerbaar, of niet?'

'Daar blijf ik bij.'

Een glimlachje krulde de lippen van Dors. 'Is dat waar je mee bezig bent, Hari, het zoeken naar de een of andere oplossing voor dit probleem?'

'Ik weet het niet. Ik zweer je dat ik het niet weet. Maar Chetter Hummin wil zo graag een oplossing vinden, en om de een of andere reden wil ik hem zo graag van dienst zijn. Hij is zo overdonderend.'

'Ja, ik weet het.'

Seldon reageerde niet op haar commentaar, hoewel er even een lichte frons over zijn voorhoofd trok.

Hij ging verder. 'Hummin blijft erbij dat het Imperium in verval is, dat het zal instorten, dat psychohistorie de enige redding is voor de mensheid - of de pijnstiller - en dat zonder psychohistorie de ondergang van de mensheid een feit zal zijn, of in ieder geval een lange periode van ellende. Hij lijkt de verantwoordelijkheid om dat te voorkomen bij mij te leggen. Nu zal het Imperium mijn tijd wel duren, maar als ik een beetje ontspannen wil leven, zal ik de last van die verantwoordelijkheid van mijn schouders moeten werpen. Ik moet mezelf, en zelfs Hummin, ervan overtuigen dat psychohistorie geen uitweg is. Dat, hoe optimistisch de theorie ook is, de praktijk hopeloos blijft. Dus moet ik zoveel mogelijk aanwijzingen natrekken en aantonen dat ze allemaal tot niets leiden.'

'Aanwijzingen? Zoals teruggaan naar een tijd dat de menselijke samenleving kleiner was dan nu?'

'Veel kleiner. En veel minder ingewikkeld.'

'En aantonen dat jouw oplossing onuitvoerbaar is?'

'Ja.'

'Maar wie moet jou de vroege historie beschrijven? Als de Mycogeners een samenhangend beeld hebben van de oertijd, zal Zonnemeester dat zeker niet aan jou openbaren. Geen enkele Mycogener, om precies te zijn. De Mycogeners hebben een introverte samenleving - hoe vaak hebben we dat al gezegd? - en ze zijn bijna paranoïde van achterdocht jegens stamverwanten. Ze zullen ons niks vertellen.'

'Ik moet een manier verzinnen om een aantal Mycogeners aan de praat te krijgen. Die Zusters, bijvoorbeeld.'

'Die hóren je niet eens, man als je bent, net zo min als Zonnemeester mij hoort. En zelfs al zouden ze met je praten, ze weten vast niet meer dan de gebruikelijke clichés.'

'Ik moet ergens beginnen.'

'Laat me nadenken,' zei Dors. 'Hummin zegt dat ik je moet beschermen en ik leg dat uit als een opdracht om je te helpen waar ik kan. Wat weet ik over religie? Religie is iets heel anders dan mijn specialiteit. Ik heb me altijd beziggehouden met economische krachten, niet met filosofische, maar je kunt de geschiedenis niet in nette stukken hakken. Religies hebben bijvoorbeeld de neiging om de welvaart te doen toenemen als ze het goed doen, en dat geeft economisch gezien de nodige scheefgroei. Dat is nu een van die talloze regels van de geschiedenis die je zult moeten afleiden van je fundamentele Wetten der Mensheid, of hoe je die ook noemde. Maar...'

En hier stierf haar stem weg en verzonk ze in gepeins. Seldon bekeek haar nauwlettend. De ogen van Dors stonden glazig, alsof ze bij zichzelf naar binnen keek.

Uiteindelijk ging ze verder. 'Het is geen onwrikbare wet, maar ik geloof dat in heel veel gevallen godsdiensten een of meer boeken hebben met een hogere betekenis. Boeken waarin de rituelen beschreven staan, de historische gezichtspunten, de heilige poëzie en wie weet wat nog meer. Meestal zijn die boeken voor iedereen te lezen en worden ze gebruikt om mensen mee te bekeren. Soms zijn ze geheim.'

'Denk je dat Mycogen ook van dat soort boeken heeft?'

'Om eerlijk te zijn,' zei Dors bedachtzaam, 'heb ik daar nog nooit van gehoord. Dat kan betekenen dat ze er niet zijn òf dat ze geheim zijn. In beide gevallen vrees ik dat je ze niet te zien krijgt.'

'Het is in elk geval een begin,' zei Seldon grimmig.