De heilige familie op reis

Pas in de beschutting van elkaar

leven mensen echt.

– Iers gezegde

‘Ze zijn er! Ze zijn er!’, schreeuwt de vierjarige Tommy. Zijn moeder doet de deur open en hij springt op en neer. Er staat een gezin uit onze kerkgemeente op de stoep en ze dragen drie beelden, een van Maria, een van Jozef en een van een kameel. De sculpturen van koper zijn zo’n veertig centimeter hoog en modern en elegant in hun eenvoud. ‘Hebben jullie plaats voor deze gasten vanavond?’, vragen ze aan de deur. ‘Ja, ja!’, zegt Tommy. ‘Kom binnen!’

Het gezin brengt de beelden binnen en zet ze op de salontafel naast de adventskrans. Ze brengen een uur door met warme chocolademelk, gemberkoekjes, gelach en een avondgebed. Na een warm afscheid doet Tommy de deur dicht. Hij vraagt of hij Maria, Jozef en de kameel aan zijn speelgoed mag laten zien; een voor een draagt hij de beelden naar zijn kamer. Daar stelt hij ze voor aan zijn treinen, knuffels en vele dinosaurussen. Voor Tommy in bed kruipt, zet hij de reizigers voorzichtig op zijn nachtkastje en praat er in het donker nog lang mee.

Een dergelijk tafereel zal in de adventsweken nog vaak worden herhaald in onze gemeente. Het is onze jaarlijkse opvoering van Las Posadas (‘herberg’ of ‘beschutting’ in het Spaans), een traditionele Mexicaanse viering, waarbij wordt herdacht dat de Heilige Familie op zoek ging naar een plaats om te overnachten in voorbereiding op de geboorte van Jezus.

In onze versie van dit ritueel brengen mensen een beeld van Maria, Jozef en een kameel vier weken lang van huis tot huis, waarbij elk individu of elk gezin deze gasten een nacht onderdak biedt. Dat gezin brengt de reizigers op zijn beurt weer naar een ander huis.

Wanneer kerkleden de figuren komen brengen en in ontvangst nemen, hebben ze de gelegenheid om samen te zingen, te eten, te praten en vriendschap te sluiten. Ze schrijven hun gedachten en gebeden ook op in een dagboek met stofomslag dat de Heilige Familie van huis tot huis vergezelt. Aan het eind van de reis, die een maand duurt, komen Maria, Jozef en de kameel op kerstavond aan in onze kerk. Ze worden in een kerststal gezet en we verweven hun aankomst met het begin van onze dienst.

Voor een willekeurige toeschouwer zijn de koperen figuren maar simpele beelden. Maar soms zijn de simpelste dingen het heiligst. Als ik zit te lezen wat er vorig jaar in het boek is geschreven, besef ik dat deze beeldjes niet alleen een geweldig verhaal met zich meedragen – een zwangere vrouw en haar man die een veilige plek zoeken voor de geboorte van hun kind, een kind dat licht in de duisternis zal brengen – maar ook de verhalen van onze gemeente. Terwijl Maria, Jozef en de kameel van huis naar huis reizen, brengen ze de verhalen, de energie en de geest van elk huishouden met zich mee. Ze verbinden ons met een onzichtbare draad en ik realiseer me dat we allemaal samen op reis zijn.

Vorig jaar deed Margaret, die net de diagnose leukemie had gekregen, als eerste verslag in het dagboek. Ze had net een pijnlijke en uitputtende chemokuur achter de rug en haar afweersysteem was erg verzwakt, zodat ze niet veel bezoek aankon. Het was maar een echtpaar dat de beelden kwam brengen, maar ze voelde zich toch gezegend door de hele gemeente. Een paar weken later overleed ze aan een longontsteking.

Een ander verhaal was van Louise, die haar veertigjarige zoon een paar maanden eerder had verloren aan een plotselinge ziekte. Daardoor werd haar geloof ernstig op de proef gesteld. Ze bad en vocht moedig om een gevoel van innerlijke vrede. Ze zette de beeldjes voorzichtig op de schoorsteenmantel en schreef: ‘Vandaag dacht ik na over Maria’s tragedie over het verliezen van een jonge zoon en ik ontleende troost aan haar.’

Ik glimlachte bij het lezen van andere verhalen. Tim en Amy verwachtten hun eerste kind. Ze beschreven hoe ze bij de open haard zaten en bespraken dat het een jaar van voorbereiding was geweest op de komst van hun kind. Ze beseften dat hun gedachten over hun kind vast niet heel anders waren dan de gedachten, verlangens en dromen die Maria en Jozef hadden terwijl ze door de straten liepen op zoek naar een herberg. Amy schreef: ‘We vonden het wel gepast om Maria en Jozef in het wiegje te leggen waar onze baby binnenkort zal liggen. Daar voelden ze zich vast op hun gemak, wetend dat hun baby op een warme plek ter wereld kan komen.’

Er zijn ook verhalen van kinderen, die vertellen hoe leuk ze het vinden om de Heilige Familie te gast te hebben, vooral de kameel. Een jongen speelde piano voor de geëerde gasten; een ander zette speciaal eten voor ze neer. Velen namen de beelden op in hun rituelen voor het slapengaan, terwijl ze hun gebedje opzeiden en baden voor degenen die geen onderdak hebben of kou lijden. Zelfs de volwassenen ervoeren een gevoel van iets heiligs in hun midden. Een moeder van twee zoontjes schreef hoe echt de beelden voor haar waren. ‘De volgende ochtend stond ik onder de douche te denken dat ik wel zachtjes moest doen in de keuken. Ik wilde mijn gasten niet wakker maken. Gek hoe zulke onbezielde figuurtjes een heel eigen leven gingen leiden!’

Als ik lees wat ik heb geschreven, herinner ik me weer hoe Julianna, toen vier jaar, onze bezoekers verwelkomde. Ze stelde de kameel voor aan haar pluchen Rudolf, het rendier met de rode neus, en de twee beesten werden dikke vrienden. Tegen bedtijd zette ze Maria op mijn nachtkastje en Jofus (haar uitspraak van Jozef) op die van haar vader. De kameel bracht de nacht naast Julianna’s bed door.

Na elk jaar dat is verstreken, begint deze reis opnieuw. Kinderen en volwassenen doen opgewonden de deur open en maken ruimte voor deze reizigers. Er komt licht, muziek, gebed, eten en vriendschap in onze huizen, waarmee heilige ruimte wordt geschapen. Het is een simpel ritueel, maar een met warme en blijvende genade. Zo voelen we ons meer verbonden, niet alleen met de gemeente, maar ook met iets groters. We erkennen met een glimlach dat we allemaal deel uitmaken van een Heilige Familie, terwijl we onze weg in de wereld vervolgen, onderdak geven en zoeken, van elkaar houden en nieuw leven op de wereld zetten.

Oefening van de Heilige Familie

Ben je lid van een kerk of synagoge of andere gemeenschap met familierituelen ergens in het jaar? Zo niet, kom dan met een paar andere gezinnen samen die kinderen van dezelfde leeftijd als die van jou hebben en maak je eigen jaarlijkse ritueel.

Feestdagen lenen zich van nature al voor deze vieringen. Concentreer je vooral op het gemeenschapsgevoel en niet op materiële zaken.