27

Frost en Tam waren al in het forensisch laboratorium toen Jane binnenkwam. Er was een man bij hen die ze niet kende, een Afrikaans-Amerikaanse heer met een zachte stem die Erin aan haar voorstelde als doctor Calvin Napoleon Cherry van Harvard’s Arthur Sackler Museum.

‘Toen ik begreep wat voor soort metaal dit zou kunnen zijn, heb ik doctor Cherry verzocht ernaar te kijken,’ zei Erin. ‘Als er iemand is die het weet, is hij het.’

Dokter Cherry lachte verlegen. ‘Dat is veel te veel eer.’

‘Uw naam staat boven de helft van de artikelen die over dit onderwerp zijn gepubliceerd. Ik kan me niet voorstellen dat er een nog groter deskundige op dit gebied bestaat.’

‘Wat is uw functie in het Sackler Museum, doctor Cherry?’ vroeg Jane.

Hij haalde bescheiden zijn schouders op. ‘Ik ben de conservator van de wapencollectie. Ik heb mijn doctorale thesis gewijd aan de metallurgische analyse van de kling. In het bijzonder die van de zwaarden uit China en Japan, die nauw met elkaar verwant zijn, ook al is er eeuwen geleden een splitsing opgetreden in de vervaardigings-methoden.’

‘Denkt u dan dat dit zwaard in Azië is gemaakt?’

‘Daar ben ik zo goed als zeker van.’

‘Kunt u dat zien aan zo’n kleine splinter?’

Erin ging voor haar computer zitten. ‘Ik zal jullie de foto’s laten zien die ik een paar dagen geleden naar doctor Cherry heb gestuurd. Microfoto’s van het fragment.’ Ze tikte iets in. Op het computerscherm verscheen een afbeelding van grijze kringels en golven.

‘Wat we hier zien,’ zei doctor Cherry, ‘wordt lamelvormig staal of Damascusstaal genoemd. Je krijgt dit golvende patroon als verschillende lagen metaal, zowel zachte als harde soorten, herhaaldelijk in elkaar worden gevouwen en uitgesmeed. Hoe meer lagen je ziet, hoe groter het vakmanschap en hoe sterker het zwaard. De Chinese naam voor het beste staal is bailian jinggang, oftewel “honderd-keergesmeed staal”. Die werkwijze is zichtbaar in deze patronen, die in vaktaal de aderen van de kling worden genoemd.’

‘Als dit een Chinees wapen is, waarom heet het dan Damascusstaal?’ vroeg Frost.

‘Om dat uit te leggen zou ik u iets moeten vertellen over de geschiedenis van Chinese wapens. Als u dat wilt.’ Hij zweeg afwachtend of de drie rechercheurs belangstelling zouden tonen.

‘Gaat uw gang,’ zei Jane.

Doctor Cherry’s ogen lichtten op, alsof hij niets liever deed dan hierover praten. ‘Laten we even teruggaan naar het ontstaan van de kunst van het zwaarden maken. Duizenden jaren geleden zijn de Chinezen begonnen uit steen zwaarden te vervaardigen. Later gingen ze over op brons, een zacht, zwaar metaal dat beperkingen heeft als grondstof voor wapens. De volgende stap was ijzer, maar er zijn niet veel exemplaren van die zwaarden bewaard gebleven, omdat ijzer roest en er weinig van overblijft. Ironisch genoeg kun je eerder een bronzen dan een ijzeren zwaard vinden, ook al zijn die van brons eeuwen ouder.’

‘Maar we hebben het nu over staal, niet over ijzer,’ zei Tam.

‘En weet u wat het verschil is tussen staal en ijzer?’

Tam reageerde aarzelend. ‘Als ik het me goed herinner, heeft het iets te maken met de toevoeging van koolstof.’

‘Heel goed!’ Doctor Cherry straalde. ‘Niet iedereen weet dat, zelfs sommige van mijn eerstejaarsstudenten op Harvard niet. Goed, we zitten nu midden in de Han-dynastie, ongeveer tweeduizend jaar geleden, toen zwaardenmakers leerden staal te smeden en te vouwen en het tot platen en strippen te hameren. De techniek is waarschijnlijk in India ontstaan en later verspreid over China en het Midden-Oosten. Zo kreeg het de naam Damascusstaal.’

‘Ook al komt het helemaal niet uit Damascus,’ zei Frost.

‘Nee, het komt oorspronkelijk uit India. Maar goede ideeën worden snel overgenomen en toen men in China de techniek begon te leren, werd zwaarden maken een vorm van kunst. Door de eeuwen heen veranderde de technische kwaliteit van de Chinese zwaarden, afhankelijk van de staat van oorlog. Elk nieuw conflict resulteert in nieuwe wapens. Toen de Mongolen een invasie deden tijdens de Songdynastie, maakten de Chinezen kennis met de Mongoolse sabels. De Chinezen hebben de sabel als inspiratie gebruikt voor hun kromzwaard, de dao, die door de soldaten van de cavalerie werd gehanteerd. Ze konden ermee op mensen inhakken terwijl ze op hun paarden zaten. De dao had een vlijmscherpe kling, zodat u zich wel kunt voorstellen wat een bloedbaden de slagvelden altijd waren. Mensen werden massaal verminkt en onthoofd.’

Hij schetste een gruwelijk beeld, waar Jane zich een levendige voorstelling van kon maken. Ze dacht aan de steeg. Het zoeven van het lemmet, het hete bloed dat over haar heen was gestroomd. De gruwelijkheid van deze feiten leek door de zachte klank van doctor Cherry’s stem ongepast gebagatelliseerd te worden.

‘Wie was er dan zo gek om het leger in te gaan? Ik zou het mooi niet doen,’ zei Frost.

‘Men had soms geen keus,’ zei doctor Cherry. ‘In de vroege geschiedenis van China waren gewapende conflicten min of meer een permanent onderdeel van het dagelijks leven. Krijgsheren die elkaar bevochten. Invasies door Mongolen en piraten.’

‘Piraten? In China?’

Doctor Cherry knikte. ‘Tijdens de Ming-dynastie werd de Chinese kust voortdurend belaagd door Japanse piraten. Uiteindelijk is er een held opgestaan, genaamd generaal Qi, die met hen heeft afgerekend.’

‘Die naam ken ik,’ zei Tam. ‘Volgens mijn grootmoeder heeft hij de hoofden van vijfduizend piraten afgehakt. Er bestaan schitterende verhalen over de heldendaden van generaal Qi.’

‘Jemig,’ mompelde Jane. ‘Het engste wat mij vroeger werd voorgelezen, was Sneeuwwitje.’

‘De elitetroepen van generaal Qi stonden bekend om hun ingenieuze tactieken,’ vertelde doctor Cherry. ‘En ze vochten het liefst met de dao. Het Chinese zwaard.’ Hij wees naar het uitvergrote beeld op Erins computerscherm en zei vol ontzag: ‘Het is bijna onvoorstelbaar dat dit fragment hoogstwaarschijnlijk van zo’n zwaard afkomstig is.’

‘Van zo’n dao?’ vroeg Jane.

‘Ja.’

‘Hoe kunt u dat van zo’n klein fragment afleiden? Zou het geen splinter van een Japans samoeraizwaard kunnen zijn?’

‘Dat is natuurlijk mogelijk, aangezien de Japanners hun technieken voor het maken van zwaarden van de Chinezen hebben afgekeken.’

‘En samoeraizwaarden zie je veel,’ zei Tam. ‘Je kunt ze kopen in winkels die gespecialiseerd zijn in messen.’

‘Ja, maar in die winkels worden geen zwaarden verkocht zoals dit.’

‘Wat is hier zo bijzonder aan?’ vroeg Jane.

‘De leeftijd. Die is te berekenen door middel van C14-datering.’

Jane fronste. ‘Ik dacht dat C14-datering alleen van toepassing is op organisch materiaal. Dit is staal.’

‘Laten we even teruggaan naar hoe in de oudheid zwaarden werden gemaakt,’ zei doctor Cherry. ‘Bij de traditionele techniek werd ijzererts gesmolten in een laagoven. Het ijzer werd vervolgens gemengd met koolstof om staal te verkrijgen. Hoe kwam men aan koolstof? Uit houtskool.’

‘En hout is organisch,’ zei Tam.

‘Juist. We hebben het koolstofcomponent aan dit voorwerp onttrokken door verbranding via de afgesloten-buistechniek,’ zei Erin. ‘En die koolstof hebben we geanalyseerd.’

‘Begrijp ik goed dat de staalsplinter daarvoor vernietigd moest worden?’

‘Ja, jammer genoeg. Om de koolstof te kunnen dateren moesten we het fragment opofferen. Dat was de enige manier om de leeftijd nauwkeurig te kunnen bepalen.’

‘En toen kwam de grote verrassing,’ zei doctor Cherry. Zijn stem trilde van opwinding.

‘Ik gok erop dat dit wapen niet in een messenwinkel in Chinatown is gekocht,’ zei Jane.

‘Tenzij het een winkel is waar men in bijzonder oude antieke voorwerpen handelt.’

‘Over hoe oud hebben we het?’

Doctor Cherry wees naar de microfoto. ‘Het staal dat u op deze foto ziet, is gedurende de Ming-dynastie vervaardigd. Dankzij C14-datering hebben we de schatting omtrent de nauwkeurige leeftijd kunnen toespitsen op de jaren 1540 tot 1590.’ Hij keek Jane met flonkerende ogen aan. ‘Dat is toevallig het tijdperk van generaal Qi’s legendarische leger. Een zwaard met een dergelijke graad van vakmanschap kan gebruikt zijn door een van zijn elitetroepen. Misschien zijn er zelfs een stuk of wat piraten mee onthoofd.’

Jane staarde naar de foto op het computerscherm. ‘Dit wapen is meer dan vijfhonderd jaar oud? En nog altijd bruikbaar?’

‘Het is mogelijk om een dergelijk zwaard heel lang te behouden, maar dan moet het uitermate goed verzorgd worden, vooral als het op het slagveld is gebruikt. Bloed werkt in op staal, zelfs als het zorgvuldig wordt verwijderd. Blootstelling aan lucht veroorzaakt roest en minieme putjes in het staal. De kling moet door de eeuwen heen vaak zijn schoongemaakt en gepolijst, wat op zich slijtage van het metaal veroorzaakt, waardoor het snijvlak broos wordt. Dat is misschien de reden waarom er van deze kling een splinter is achtergebleven in de nek van het slachtoffer. Dit zwaard heeft het einde van zijn bestaan als bruikbaar moordwapen bereikt.’ Hij zuchtte weemoedig. ‘Ik zou er heel wat voor over hebben als ik het kon bekijken. Een dao uit de tijd van generaal Qi is van onschatbare waarde. Maar dan moeten we het wel eerst vinden.’ Hij stopte en keek fronsend naar Frost, die opeens wit wegtrok. ‘Is er iets, rechercheur Frost?’

Frost antwoordde op gedempte toon: ‘Ik weet waar we dat zwaard kunnen vinden.’