Ringo gaat niet naar Lise's verjaardag, hij voelt zich toch te oud om tussen pubers feest te vieren, hoe aardig hij deze jonge mensen ook vindt. Later hoort hij van verschillende kanten dat hij gemist werd en daar krijgt hij een warm gevoel van. Hij is wel bij de verjaardag van Ilène, maar dat moet haast wel, want het betreffende feestje wordt gehouden in en om 'zijn' huisje in het bos. Hij helpt met het ophangen van vlaggen en slingers en schenkt voor een dertigtal gasten drankjes in, tot Nora medelijden met hem krijgt, omdat hij zo staat te morsen.

  'Ik neem het wel even van je over, Ringo.'

  'Maar ik kan het heus wel, het is geen moeite, hoor.'

  'Castor vroeg net naar je, misschien moet je even naar hem toegaan.'

  'Oké, dat is een goede reden.'

Castor Dickens staat een eindje van het huis af te hannesen met een paar stoelen.

  'Ik probeer hier een zithoekje te maken, wat denk je ervan?'

  'Er moet een klein tafeltje bij, zal ik iets zoeken?'

  'Ik loop wel even mee.'

  'Hoe is het met je, Castor? Ben jij vandaag ook een beetje jarig?'

  Dickens grijnst verlegen. 'We gaan samenwonen. En hoe is het met jou? Ik heb je een tijd niet gesproken en ik heb je trouwens iets te vertellen. En ook iets te vragen.'

  'Laten we dan het bos in lopen, ze kunnen het best zonder ons af.'

'Met mij gaat het redelijk goed,' begint Ringo, terwijl ze een paadje inslaan dat zich tussen naald- en eikenbomen het bos in slingert. 'Er zijn momenten, dat ik me heel goed voel maar er zijn ook momenten, dat ik me eenzaam voel en oud, en dat ik me afvraag of ik hier nog langer moet blijven. Je merkt dat ik eerlijk ben, ik wil het niet mooier maken dan het is. Maar in het algemeen heb ik het prima naar mijn zin op het eiland.'

  'Ik zou het jammer vinden, als je ons zou verlaten. Maar wat ik wilde zeggen, is dat ik een artikel heb opgediept over de Tweede Wereld­oorlog. Misschien wil je het zien?'

  'Ik weet het niet. Wat staat erin?'

  'Dat er bepaalde ideeën achter de strategie van de nazi's zaten die kunnen verklaren waarom die oorlog is gevoerd.'

  'Ja, daar heb ik ook wel eens iets over gehoord,' zegt Ringo neutraal. 'Maar ik weet niet of ik het wil lezen. Het is zo lang geleden.'

  'Maar het interessante is, dat er een parallel schijnt te zijn met de strategie van Wereldhart, zegt de schrijver van het artikel.'

  'Dat heb ik ook ooit gehoord, maar je moet niet alles geloven wat de mensen schrijven, Castor.'

  'Ook niet als jij er zelf in voorkomt?'

  Ringo reageert verrast. 'Oh? Wat voor rol heb ik daar dan in?'

  'Je ontkent elk verband tussen de strategie van het Derde Rijk en Wereldhart. Het is maar een kort citaat. Weet je zeker dat je het niet wilt lezen?'

  'Ik hoef het niet te lezen. Er is door heel veel mensen gespeculeerd over van alles en nog wat. Laat het gaan, Castor, het is niet van belang. Wereldhart volgt universele principes en het is logisch dat die principes ten dele eerder op allerlei plaatsen zijn opgedoken. Als jij op het strand een vuur maakt, doe jij iets dat misschien de Vikingen eerder gedaan hebben, maar dat maakt jou nog niet tot een Viking!'

  'Is er dan helemaal geen verband?' vraagt de ander, terwijl ze over een bospaadje steeds verder van het huisje weglopen.

  Ringo lacht. 'Ik moet voorzichtig zijn met wat ik zeg en je mag beslist tegen niemand herhalen, wat ik je in vertrouwen ga vertellen. Mijn vader heeft in die oorlog contact gehad met kopstukken van de nazipartij. Hij ging naar hen toe omdat hij zijn eigen vader zocht. Dat was mijn opa Gérard, die jarenlang probeerde de oorlog tegen te houden. Vergeefs, zoals we weten. Op een gegeven moment heeft mijn vader Gérards missie overgenomen en is hij zich gaan verdiepen in mogelijkheden om de oorlog te beëindigen. Hij wilde de strijdende partijen leren kennen en zich in hun zieleroerselen inleven. Hij moest de beweeg­redenen achter de beweeg­redenen doorgronden en de diepte peilen van de bewegingen die zich voltrokken. Dat was niet eenvoudig, zoals je zult begrijpen, en hij heeft het er zelf heel zwaar mee gehad.'

  'Heeft jouw vader toen iets begrepen van die strategieën?'

  'Ik weet van mijn oma dat hij zelfs nog les heeft gegeven aan bepaalde genoot­schappen die de nazi's inspireerden. En dat hij bij Stalin is geweest, en met Churchill heeft gesproken. Ik geloof zelf niet dat hij persoonlijk enige invloed op het einde van de oorlog heeft gehad, maar hij heeft zich wel degelijk verbonden met de partijen die de Duitsers en de Japanners hebben bestreden.'

  'En die strategieën?'

  'Ach, dan komen we op "doelen heiligen de middelen", nietwaar? Wat de nazi's goed begrepen, is dat je bij gebrek aan binding door godsdienst of politiek, de mensen alleen duurzaam kunt laten samenwerken door ze een gezamenlijke vijand aan te bieden en ze tegelijk een hoger doel voor ogen te houden.'

  'En dat is wat Wereldhart en de nazi's gemeen hebben?'

  'Nee, het ligt subtieler. In ons geval is de vijand vervangen door de toestand van chaos die we met zijn allen niet terug willen en het hogere, mythische doel houden we als zodanig nog eventjes achter de hand. We hebben de rituelen van Wereldhart, de Huizen, de torens met de grote letters in het landschap als herinnering aan het feit dat we samen moeten optrekken. Duidelijk maken dat er een hoger doel is, dat komt waarschijnlijk pas over een paar jaar.'

  'Dat klinkt allemaal heel bevoogdend, Ringo.'

  Ringo haalt zijn schouders op. 'Wereldhart is onze voogd. Logisch dat het dan bevoogdend klinkt.'

  'Maar dat kan toch niet lang goed gaan?'

  'Waarom niet? Kom, laten we teruglopen, anders worden ze misschien ongerust.'

Castor heeft nog iets met Ringo te bespreken. 'Zeg, wat ik je nog wilde vragen... Ik houd me tegenwoordig ook bezig met het ouderenbeleid en ik moet er een aanvullende studie voor doen. Ilène dacht dat ik jou misschien om ideeën kon vragen.'

  'Zijn er ook dingen waar je je níét mee bezighoudt?'

  'Ik had tijd over. Bibliothecaris zijn is geen drukke baan en nieuwkomers zijn er de laatste tijd nauwelijks, dus vinden ze andere taken voor me. Ik ken veel mensen en ik doe niet moeilijk, dat maakt dat ik altijd wel nieuw werk krijg. Bovendien vind ik het een interessant thema. Ze willen de richt­lijnen van Landhart eventueel aan de omstandig­heden van het eiland aanpassen.'

  'En daar moet jij eerst wat studie voor verrichten?'

  'Ja, ik moet me inlezen in de algemene richt­lijnen en ik moet de gegevens van de bevolking bekijken. Ook moet ik adviezen geven.'

  'Heb je je er al in verdiept?'

  'Ja, ik heb gezien dat veel van de richtlijnen allang zijn ingevoerd, zoals de afscheid-van-het-leven­cursussen en de levens­lessen. Daar wordt op school al mee begonnen. De bonuspunten voor het bijwonen van begrafenissen en crematies, het verplichte vrijwilligerswerk als je boven de zestig bent, de jaarlijkse sociale en medische keuringen, dat is allemaal in orde. Oud worden en doodgaan zijn redelijk in de eiland­samenleving geïntegreerd. Ik vraag me nu nog af wat er specifiek voor het eiland aan toegevoegd of veranderd zou moeten worden.'

  'Verplicht vrijwilligerswerk, Castor?'

  'Oh, men hoeft het niet te doen, maar dan vervalt een aantal voorrechten en uitkeringen, dus echt vrijwillig is het niet. Ik heb het gevoel dat ik eerst de grote lijn moet zien te vinden en dat ik daarna naar ons eiland moet kijken.'

  'Bravo, zo zou ik het ook doen. Wat is dan de grote lijn?'

  'Wel, dat ouder worden niet als een verrassing hoeft te komen en dat je moet weten dat iedereen vroeg of laat doodgaat. Maar ik heb het gevoel dat ik iets mis in het verhaal.'

  'Een strategie?'

  'Ja, precies. Ik vraag me af of er een strategie achter zit.'

  'Er zijn weinig mensen die zo ver doordenken. Ik moet je complimenteren, Castor. Ik zal je iets vertellen: in het algemeen kom je, als je ouder wordt, ergens dichterbij. Je komt bijvoorbeeld dichter bij een doel dat je jezelf hebt gesteld. Je wordt misschien verstandiger of je begrijpt meer. En natuurlijk nader je, normaal gesproken, ook je eigen levenseinde. Maar bovendien raak je, als je ouder wordt, ook ergens verder vandaan. Je jeugd raakt verder weg. Je hebt niet altijd meer zin om aan iets nieuws te beginnen. Je wordt lui.

  Een ouderen­strategie zou zich dus op die twee punten moeten richten: op wat ouderen beter kunnen dan jongeren en op wat ze minder goed kunnen.'

  'Je moet ouderen gebruiken en je moet ze bij de les houden?'

  'Precies, zo is het. En je moet de jongere mensen leren hoe het is om oud te zijn, zodat ze als ze zelf oud zijn, niet meer zo veel begeleiding nodig hebben.'

  'En dat is neergelegd in de strategie?'

  'Ja. Maar je hebt altijd specifieke omstandig­heden. Als er ergens in verhouding veel ouderen wonen, is het misschien niet zinvol ouderen met overheidsgeld en fitnesscentra in leven te houden.'

  'En medicijnen dan?'

  'Vooral ouderen slikken graag medicijnen, maar je weet dat...'

  'Ja, je krijgt alleen pillen als je gezond leeft en je je inzet voor de samenleving, dat weet iedereen. Maar hoe kunnen mensen zonder fitness langer leven? Ze krijgen immers geen medicijnen als ze niet gezond leven.'

  'Dat weet ik niet precies. Misschien zijn mensen zonder fitness blijer en minder gestresst? Maar er lopen nog onderzoeken om dit duidelijk te krijgen.'

Ze zijn weer bij Ringo's huisje aangekomen, waar het partijtje nog in volle gang is. Ilène kijkt blij als ze Castor ziet. Even voelt Ringo een steek van jaloezie, en het verwondert hem dat hij jaloers kan zijn en tegelijk Castor oprecht zijn geluk kan gunnen. Ringo heeft mede­lijden met zichzelf. De lege plek die Michèle achterliet, voelt koud aan.