Lieve Arlette,

Wat kan ik je aan wijsheden meegeven, de levenslessen daar ben ik nog steeds mee bezig. Me in woorden uitdrukken is ook al niet zo makkelijk. Als danser is je taal de lichaamstaal. Dans, de kunst van de stilte wordt die wel eens genoemd.

Toch heb ik in deze brief drie momenten in je leven gevonden, waarop je woorden van kracht en vertrouwen had kunnen gebruiken. Deze momenten zal ik voor je uittekenen en voorzien van passend advies. Het zijn lessen die ik heb geleerd en voor altijd bij me zal dragen.

6 jaar oud

Je bent 6 jaar en wordt getest voor de opleiding klassiek ballet. Sinds je derde jaar doe je al mee aan het kleuterklasje en je weet precies wat je wilt. Het echte werk: een klassieke balletopleiding en dan danser worden.

Na afloop van de test sta je in het verkleedhokje, wanneer je per ongeluk een gesprek tussen je vader en de docente hoort. Achter het gordijn dalen de woorden als mokerslagen op je neer. ‘Voor haar plezier mag ze het doen maar professioneel wordt ze nooit.’

Wat doe je met zo’n mededeling? In eerste instantie wil je bij de pakken neer zitten, maar al snel borrelen er tal van vragen omhoog. Kan ik geen danser worden? Mag ik mijn droom niet najagen? Je wilt niets liever dan met ziel en zaligheid opgaan in dans. Oké, je hebt kromme knieën en foute voeten. Maar je hebt ook een gevoel. En dat gevoel zegt: jij wordt danser.

Het wordt werken, werken en nog eens werken. Jarenlang wordt dans je beste maatje. Dat heerlijke gevoel je te uiten met je lichaam ontdek je steeds beter en raak je nooit meer kwijt.

Dus je eerste lessen zijn:

–      Schrap dat kan niet / dat mag niet uit je woordenboek.

–      Volg je gevoel en neem daar de tijd voor.

–      Talent is: je mogelijkheden kennen en die optimaal benutten.

–       Toon veerkracht. Die heb je volop en je zal er nog vaak een beroep op doen.

–      Je mag je passie voelen en volgen.

16 jaar oud

Je bent net zestien en je staat voor de artiesteningang van de Koninklijke Vlaamse Opera te Antwerpen. Tien jaar heb je keihard getraind met allerlei balletmeesters in Antwerpen, Brussel, Parijs en Londen. Werken, verfijnen, observeren en nog veel meer werken. Nu sta je daar met je eerste vaste aanstelling als professioneel danser. Je vindt het ontzettend spannend, want een droom wordt werkelijkheid... denk je.

Antwerpen is eind jaren vijftig een cultuurwoestijn en al helemaal op dansgebied. Je hoort bij ‘de meisjes van het ballet’, maar sommigen van deze dansers zijn het dubbele van jouw leeftijd en gaan regelrecht van de voorstelling naar de kroeg in de haven. Als figurant in operaproducties mag je met bloemetjes strooien en charmant op een mesthoop liggen. Het is niet het ballet waar je op had gehoopt. De mensen en het werk zijn niets voor jou. Je voelt je niet vrij zo, niet geborgen op het toneel.

Je hebt weer wijze lessen geleerd:

–      Heb geduld. Elke ervaring heeft zin, zelfs de negatieve.

–      Volg je gevoel. Uiteindelijk komt het wel goed.

–      Voelt het alsof je ondergesneeuwd raakt en je eigen ‘ik’ wordt opgeslorpt, dan zit je op de foute plek: wegwezen.

–      dat kan niet / dat mag niet: houd het uit je woordenboekje.

39 jaar oud

Daar sta je dan op Schiphol: koffertje, videootje, muziekje en een boel kostuums. Jarenlang heb jij bij het gezelschap van Maurice Béjart in Brussel en The Royal Ballet in Londen gedanst. Het hoogtepunt van je carrière was het Nederlands Dans Theater. De vorige avond heb je in Avignon, met het Nederlands Dans Theater, je laatste dansvoorstelling gegeven. Na afloop geen feest, maar vroeg op om vanaf Schiphol te vertrekken naar Australië.

Het is je eerste opdracht bij een nieuw balletgezelschap in het buitenland een ballet van Jiri Kylian in te studeren en dan mag je gelijk in je uppie naar het ander eind van de wereld. Je vindt het best eng, maar ook wel typisch voor je levenswandel. Je leven bestaat nu eenmaal niet uit halve maatregelen.

Drieëntwintig jaar lang heb je in alle windstreken op het toneel gestaan en met iedere vezel in je lijf geuit wat er te uiten viel. Je hebt genoten van elk moment op het toneel en de pieken en dalen van het werken in de danswereld geaccepteerd en doorstaan. Nu is het tijd een nieuwe weg te gaan. Niet langer in de pas lopen bij een gezelschap waar alles tot in de puntjes voor je is geregeld. Je gaat nu aan de slag bij internationaal toonaangevende dansgezelschappen. Je balletschoentjes hangen nog lang niet aan de wilgen, want je begint aan je volgende droom.

Veel langer dan je toneelcarrière ga je jonge dansers coachen en begeleiden. Over de hele wereld lopen dansers die je een zetje in de juiste richting of een basis voor de toekomst hebt gegeven. Je komt ze soms na jaren weer tegen, wanneer ze zelf inmiddels actief zijn als danser, choreograaf, docent of artistiek directeur. Wat is er bevredigender dan de positieve resultaten te zien van zoveel dansers die in ontwikkeling zijn?

De belangrijkste levensles:

–      Het verleden leeft voort in het heden en de toekomst.

–      En dat kan niet / dat mag niet ligt nog steeds in de prullenbak!

Arlette van Boven