20

Live

‘Laten we er niet omheen draaien, wij rocksterren willen allemaal nog steeds in de schijnwerpers staan, en hier kunnen we laten zien wat we kunnen. Laten we eerlijk zijn. Oké, we doen iets goeds, maar we krijgen wel een wereldwijd publiek, want het wordt overal op hetzelfde tijdstip uitgezonden. Daar gaat het ons ook om en dat moeten we niet vergeten. Ik betwijfel of er in die hele groep één artiest te vinden is die dat niet beseft.’

FREDDIE MERCURY

‘Bij muziek gaat het niet altijd om wat je speelt. Het gaat ook om wat je niet speelt. Freddie Mercury was op zijn minst drie verschillende personen: op het podium, in het gewone leven en in het schemergebied daartussenin. Hij was de belichaming van zijn muziek. Met zijn optreden gaf hij ieder nummer volmaakt weer.’

LOUIS SOUYAVE, GITARIST DAYTONA LIGHTS

Op naar Rock in Rio, ‘het grootste rockfestival dat de wereld ooit heeft gezien’. Dit spetterende, acht dagen durende nieuwjaarsfeest in 1985, waar ook Rod Stewart, Yes, Iron Maiden, Def Leppard, Ozzy Osbourne, George Benson, James Taylor en een aantal populaire Braziliaanse bands hun opwachting maakten, was zo groots van opzet dat het zelfs aan de hoge eisen van Queen voldeed. Het feit dat hun eigen trouwe tourmanager Gerry ‘Uncle Grumpy’ Stickells verantwoordelijk was voor de organisatie en dat Queen was gevraagd als hoofdact, gaf de doorslag. Op zondag 6 januari vertrokken ze opnieuw naar Zuid-Amerika.

Freddies persoonlijke gevolg bestond uit Mary Austin, Barbara Valentin, Peter Freestone, Paul Prenter en een lijfwacht. Tussen de 250.000 en 300.000 fans legden in de schroeiende hitte een reis van twee of meer dagen af om deel uit te maken van het grootste rockconcertpubliek ooit.

Spike Edney had al vaker aan grote evenementen meegedaan, maar die konden geen van alle tippen aan Rio. ‘Ik wist dat de eerdere Queen-tournees door Zuid-Amerika pioniersavonturen waren geweest, maar dit was de grootste show ooit.’

Wat hem echter vooral is bijgebleven, is hoeveel medelijden hij had met Freddie. ‘Inmiddels was hij een superster in Zuid-Amerika. Hij was een god. Queens “Love of My Life” stond in Argentinië al eeuwen op nummer 1. Het was hun “Stairway to Heaven”. Het gevolg was dat Freddie daar in feite een gevangene was. Hij kon geen kant op – zelfs niet met gewapende bewakers. Dat vond hij verschrikkelijk. Hij slaagde erin een of twee keer te ontsnappen, maar dat was zo veel gedoe dat het de moeite niet waard was.’

Een van de redenen voor de onvoorstelbare populariteit van Freddie, zo meent Spike, was zijn uiterlijk. ‘Ik heb horen zeggen dat Fred toen hij zijn haar millimeterde en een snor liet staan, het toonbeeld werd van de knappe Zuid-Amerikaanse man – een soort Latijns-Amerikaanse Clark Gable. Misschien had hun aanbidding voor hem een klein beetje daarmee te maken.’

Het had maanden gekost om het concertterrein, de Rockodromo in Barra da Tijuca, op te bouwen. Er was een gigantisch, halfrond podium geplaatst met aan weerszijden een grote fontein. Tijdens het festival bewezen de fonteinen hun nut als douche voor de fans, aangezien een stortbui het terrein in een modderpoel had veranderd. Voor de duizenden journalisten en fotografen waren gigantische perstribunes opgericht, met internationale telefoonlijnen en apparatuur om foto’s te verzenden. ’s Avonds doorkliefden enorme zoeklichten de hemel, alsof het om een Hollywoodpremière ging. De voor de gelegenheid aangelegde heliport bleek eerder een logistieke noodzaak dan een luxe. Freddies diepgewortelde angst voor de helikopter ten spijt, was dit het enige vervoermiddel waarmee hij bij het podium kon komen: alle wegen naar de Barra stonden al dagen vast.

De eerste avond moest Queen op na de Londense heavy metal-band Iron Maiden, maar ze waren twee uur te laat. ‘Ik kan me geen specifieke oorzaak herinneren,’ zegt Spike Edney, ‘misschien liep het concert gewoon uit.’ Queen verscheen uiteindelijk pas na twee uur ’s nachts op het podium, toen de menigte inmiddels nogal baldadig was geworden.

‘Jim Beach had geregeld dat ik in de coulissen mocht staan toen Queen opkwam,’ herinnert Peter Hillmore zich. Hij deed verslag van het evenement voor de Observer. ‘Ik keek om het hoekje en zag die enorme mensenmassa. “Hoe voelt het om daar op het podium te staan?” vroeg ik aan Brian. “Kijk zelf maar,” zei hij. Ik liep het podium op. Duizenden en nog eens duizenden gezichten keken naar mij op, schreeuwend om Queen. Ik voelde de rauwe kracht van Freddie Mercury en kreeg een indruk van hoe het moest zijn als een kwart miljoen mensen niets liever wil dan dat jij je mond opendoet en begint te zingen. Ik schrok ervan omdat ik eigenlijk niets kon doen. De bandleden betraden op hun dooie gemak het podium en opeens barstte het los. Roadies renden heen en weer en niemand merkte mij op. Ik liep snel het podium af. Op dat moment wist ik dat ik niets liever wilde dan bij Queen horen, dan Freddie Mercury zijn. Als hij zijn hand optilde, begonnen de mensen mee te zingen. Als hij zijn hand liet zakken zwegen ze – omdat híj het zei. Het effect was ongelooflijk. Alsof je een kernreactor een atoom ziet splitsen.’

Freddie was een bovennatuurlijk fenomeen, vond Hillmore. ‘Mensen sprongen bij verkeerslichten uit hun auto om zich kwijlend tegen zijn limousine te drukken en te roepen: “Freddie, we houden van je, jij bent God!” Hij en Queen hadden een enorme organisatie achter zich die met geld strooide en zelf ook kapitalen kostte, alleen maar om ervoor te zorgen dat het hen aan niets ontbrak, waar ze ook gingen – nog voordat ze ook maar een dag hadden gewerkt. Ze hoefden nooit zelf hun koffers uit te pakken. Ze hoefden zich nooit zorgen te maken of ze te veel bagage bij zich hadden, nooit in de rij te staan bij de gate of bij de kassa van de dutyfreewinkel. Het was een en al VIP-lounges en eersteklasvluchten, met altijd iemand in de buurt die ze op hun wenken bediende. En ik denk dat al die dingen het voor een ster als Freddie onmogelijk maakten om een privéleven te hebben. Uiteindelijk tast het je mentale gezondheid aan, hoe normaal je ook bent.’

Het wijdverbreide gerucht over Freddies ‘Braziliaanse blunder’ was in feite een overdrijving van de pers. Toen Freddie het podium opkwam in de vrouwenkleren die hij had gedragen voor de videoclip van ‘Break Free’, schrok hij van de reactie van het publiek. Ze begonnen blikjes, stenen en andere rommel naar het podium te gooien en Freddie dacht dat ze dat deden uit protest. Toen Freddie werd geraakt door een enorm stuk karton, deed Brian een paar passen naar achteren, tot hij op gelijke hoogte stond met Rogers drumpodium. Maar Freddie bleef provocerend vooraan staan en beging de vergissing kwaad te worden. Hij interpreteerde de ophef verkeerd en begon het publiek terug te pesten. Een aantal journalisten schreef dat de Zuid-Amerikaanse fans ‘Break Free’ hadden omarmd als protestlied tegen de dictatuur en niet accepteerden dat een rocker in vrouwenkleren er de draak mee stak, maar in werkelijkheid was dat niet waar het publiek zich over opwond.

Dave Hogan, die foto’s maakte voor het magazine You van de Mail on Sunday, beschreef het incident als ‘één groot misverstand’. ‘Bij dat soort grote evenementen willen fans meestal zo dicht mogelijk bij het podium staan,’ zei Hogie. ‘Maar in dit geval hadden de organisatoren zo’n hoog podium gebouwd dat de voorste rijen niets konden zien. Alles speelde zich ver boven hun hoofd af. Sommige fans probeerden omhoog te klimmen om de band te kunnen zien, maar de beveiligers liepen heen en weer en stampten op hun vingers. En op dat moment kwam Freddie tevoorschijn als travestiet, met pruik en borsten, net op het moment dat een heleboel fans op de schouders van anderen waren gaan zitten om iets te zien. De veiligheidsmensen stampten er lustig op los, tot grote woede van de fans, die hen met steentjes begonnen te bekogelen. Niemand had het op Freddie gemunt. Integendeel, ze waren weg van hem. Maar er werd geschreven dat de fans hem uitjoelden en hem met voorwerpen bekogelden vanwege zijn kleding. Een zeer fantasievolle weergave van de werkelijkheid, zullen we maar zeggen, door journalisten die hoopten op een voorpagina-artikel. Dat is allemaal best. Maar in feite deed Freddie wat hij altijd deed en maakte hij er een geweldige show van. Hij was niet stoned; daar steek ik mijn hand voor in het vuur. Ik stond vlak voor zijn neus. Maar waarom zou je een goed verhaal verpesten met de waarheid!’

Freddie verbleef in de grandioze, presidentiële suite van het Copacabana Palace Hotel in Rio en hield daar audiëntie. ‘Het was de suite waar alle Amerikaanse presidenten overnachtten,’ herinnert David Wigg zich. ‘Hij vroeg of ik wat wilde komen drinken. Het regende flink en alles zat onder de modder, maar Freddies motto was: the show must go on. Die avond ging ik met hem mee eten. Mary Austin was er ook – zij zat altijd links van hem, en zijn vriend van dat moment zat altijd rechts. Naderhand gingen we met z’n allen naar discotheek Alaska [in die tijd de populairste homodiscotheek in Rio]. We feestten door tot ongeveer vier uur ’s ochtends. Ik moest mijn artikel voor de Express nog schrijven, en besloot dat ik maar beter kon gaan slapen. Voordat ik vertrok, ging ik naar Freddie om hem te feliciteren en te bedanken. “Waar ga je naartoe?” vroeg hij. “Ik loop naar mijn hotel,” zei ik. “Mooi niet!” was zijn antwoord. Hij knipte met zijn vingers. “Steve! Jij brengt David naar zijn hotel in míjn auto. En zet hem niet buiten af, maar loop met hem mee naar binnen.” Freddie was zo beleefd, gevoelig en zorgzaam. Zijn hele familie was zo – zijn ouders, zijn zus, allemaal. Hij was echt ouderwets Brits; heel uitzonderlijk voor een rockster.’

Paul Prenter had de dubieuze taak mannen uit te zoeken die misschien wel in de smaak zouden vallen bij Freddie. Weinigen zeiden nee tegen een uitnodiging voor ‘een privéfeestje in de hotelsuite van Freddie Mercury’. De meeste getuigen waren het er inmiddels over eens dat Prenters werkzaamheden een wat pervers kantje hadden gekregen. Hij moest niet alleen mooie jongens verzamelen – meestal jonge, mannelijke prostitués die ook wel ‘taxi boys’ werden genoemd – maar ook grote hoeveelheden alcohol en cocaïne.

Eén voormalige taxi boy, een blonde Jood met blauwe ogen die Patricio heette, was een aantal keren te gast op Freddies feestjes. Patricio was van Buenos Aires naar Rio gekomen om te proberen als acteur aan de bak te komen. Wanhoop en armoede hadden ertoe geleid dat Patricio in de prostitutie was beland. Hij zou in zijn leven nog één belangrijke reis maken: naar Israël, waar hij aan aids zou overlijden. Patricio had volgens -eigen zeggen een aantal keren seks met Freddie.

‘De uitverkoren jongens gingen met Freddie mee naar de beslotenheid van zijn luxueuze hotelsuite, die uitzicht bood op het zwembad,’ zo herinnerde Patricio zich. ‘Eerst dronken we wat en daarna snoven we cocaïne – er was een laag, houten tafeltje waarop de lijntjes cocaïne al klaarlagen. Vervolgens kleedden we ons uit en gingen we naar Freddies slaapkamer waar hij ons ontving in zijn badjas. Paul (Prenter) hield al zijn kleren aan terwijl wij bezig waren. Freddie had om beurten seks met ons, voor de ogen van de anderen. Als hij er genoeg van had, betaalde Prenter ons en verzocht hij ons te vertrekken. Freddie was altijd passief. Mannen die net hebben ontdekt dat ze homo zijn, zijn meestal actief. Maar als je populair bent en iedereen wel met je naar bed wil, word je passief, want dat is de gemakkelijkste manier om lol te hebben. Het “mannetje” zijn is heel vermoeiend. De meeste homoseksuele mannen geven de voorkeur aan de “vrouwelijke” rol.’

Freddie was verslaafd geraakt aan anonieme seks. Volgens Patricio raakte de ster er meestal niet eens meer opgewonden van. Hoe wilder de avond, hoe minder passie Freddie toonde. ‘Het leek wel alsof hij er helemaal niet van genoot, alsof hij alles op de automatische piloot deed.’

Er waren veel van dit soort feestjes in Rio, en ze eindigden allemaal op dezelfde manier. Freddies verslaving aan spanning was zo sterk geworden dat hij het niet meer in de hand had. Hij bleef verlangen naar extreme uitspattingen waarbij het alleen maar ging om de kick. Zijn onstilbare honger naar excessen in alle mogelijke vormen bewees één ding: hij was moe. Hij kon alles krijgen wat met geld te koop was, maar hij moest steeds meer moeite doen om te genieten. Liefdeloze seks was allemaal goed en wel, maar de opwinding was er wel zo’n beetje vanaf. Het kan bijna niet anders dan dat hij zichzelf af en toe verachtte omdat hij altijd maar toegaf aan alle verleidingen, maar hij kon zich niet bedwingen. Het kon zo niet veel langer doorgaan.

‘Als Paul en Barbara allebei in de buurt waren maakten ze er een wedstrijdje van wie hem het spannendste spektakel kon voorschotelen, en dat ging steeds verder tot het punt van verzadiging was bereikt,’ geeft Peter Freestone toe. ‘Freddie was de belangstelling allang kwijtgeraakt maar hij was te beleefd om er iets van te zeggen. Voorheen had hij altijd erg van dat soort dingen genoten en natuurlijk kon niemand zich voorstellen dat hij veranderd was.’

Op 12 januari werd in het Copacabana Beach Hotel een enorm feest gehouden voor alle artiesten. Het ging er ruig aan toe en miljoenen Zuid-Amerikanen volgden het op televisie. Zelfs de altijd zo beheerste Brian belandde in het zwembad. Op 19 januari stond Queen op het podium om het festival af te sluiten. Weer had Queen geschiedenis geschreven, en niet voor het laatst.

De band kwam op 5 april in Auckland aan voor hun tournee in Nieuw-Zeeland. Ze werden op het vliegveld en bij het hotel opgewacht door anti-apartheidsactivisten die nog steeds woedend waren over het schandaal van Sun City. Het ging allemaal volledig langs Freddie heen, want zijn aandacht werd volledig opgeslokt door zijn tweede solosingle die op dat moment in Groot-Brittannië werd uitgebracht – het nummer was afkomstig van zijn debuut-soloalbum, waarvan velen geloofden dat deze nooit het daglicht zou zien. Hoewel de single in eigen land de nummer 11-positie haalde, maakte hij in Amerika geen enkele indruk. Alle vier de bandleden zagen zich geconfronteerd met hun grootste angst: dat hun heerschappij in de vs voorbij was.

Er was nog een verstorende factor tijdens die tournee in Nieuw-Zeeland, in de gedaante van Freddies oude makker Tony Hadley. Spandau Ballet had zojuist een tournee van twee maanden door Europa afgerond en bereidde zich voor op een rondreis door Australië en Nieuw-Zeeland. Problemen met de promotor hadden ertoe geleid dat alle concerten in Nieuw-Zeeland waren afgelast, wat betekende dat veel betrokkenen inkomsten misliepen. In Auckland had Tony van zijn manager Steve Dagger strikte orders gekregen om zich gedeisd te houden. Dat was niet iets wat Tony gemakkelijk afging – zeker niet nu zijn drinkmaatje Freddie in de buurt was.

‘Het kwam niet vaak voor dat Freddie dronken het podium op ging,’ zei Spike Edney. ‘Queens eerste optreden in het Mount Smart Stadion in Auckland, na een uit de klauwen gelopen middag met Hadley, was een van de weinige keren dat dat gebeurde.’

Tony bracht de band een verrassingsbezoek. ‘Ik checkte in bij hun hotel, ging naar de soundcheck, maakte een praatje en ging vervolgens met Freddie terug naar het hotel, waar we in de bar belandden. En opeens zei Freddie: “Laten we wodka bestellen.” We dronken de hele fles leeg – zonder ijs – en ondertussen bespraken we hoe we de wereld zouden verbeteren en wisselden we sterke verhalen uit over het rock-’n-rollcircuit. Toen zei hij: “Kom, schat, we gaan naar mijn kamer. Ik heb een fles oude port.”’

De twee waren inmiddels ‘volkomen van de wereld’, zoals Tony enigszins beschaamd erkent. ‘Toen zei Freddie: “Je móét vanavond met ons optreden.” “Ik wil me niet opdringen,” zei ik, hoewel ik er wel oren naar had. “Nee, nee, nee,” drong hij aan, “het wordt geweldig.” Hij belde Roger en John. “Tony gaat vanavond met ons optreden, goed, schat? Mooi.” Zij leken het prima te vinden. “Alleen Brian kan nog een probleem opleveren,” vertrouwde Freddie me toe. “Hij doet nogal eens moeilijk over dit soort dingen.” Dus belde hij Brian en opeens was hij heel diplomatiek: “Brian, schat, Tony gaat vanavond met ons optreden en dan doen we ‘Jailhouse Rock’ – oké? Tony, lieverd, ik heb hier Brian en hij vindt het goed.” Toen schoot me iets te binnen. “Ik ken die stomme tekst helemaal niet,” zei ik. “Geeft niet,” zei Fred opgewekt, “ik ook niet!”’

In beschonken toestand deden de twee hun best om de tekst uit het hoofd te leren. De helft van de tekst zogen ze uit hun duim en de rest gokten ze. Daarna waggelde Tony naar zijn kamer om even te slapen.

‘Toen ik die avond naar het concert ging, zei iedereen tegen me: “Wat heb je in godsnaam met Freddie uitgespookt! Hij is volkomen de kluts kwijt!” “Nou,” zei ik, “we zijn flink doorgezakt.” Ze keken elkaar fronsend aan. “Maar Freddie drinkt nóóit voordat hij het podium op gaat!” zei iemand.’

Nog nooit had het zo veel moeite gekost om Freddie gereed te maken voor een concert. ‘In die tijd droeg iedereen van die bokslaarzen met heel lange veters – want die zaten lekker en je kon er heel goed mee over het podium springen en rennen,’ zegt Spike. ‘Die avond werd Freddie op de bank achter het podium gelegd. Tony Williams, een van de kledingassistenten, en Joe Fanelli waren Fred samen aan het aankleden omdat hij daarvoor zelf te ver heen was. Ze trokken hem zijn kleren en zijn laarzen aan. Maar toen hij opstond en weg wilde lopen, lukte dat niet. Er werd omgeroepen: “Tape loopt!”, wat betekende dat we allemaal klaar moesten gaan staan in de coulissen. Freddie riep: “Stomme eikels, mijn broek zit achterstevoren!” En het volgende moment lag hij als een kever op zijn rug met zijn benen in de lucht. Tony en Joe probeerden in paniek die veters los te maken zodat ze zijn laarzen en broek uit konden trekken. Uiteindelijk zaten alle kleren goed en we stormden de trap af. De introtape was net klaar en het podium stond vol met rook. We hadden het op het nippertje gehaald.’

Freddie was ‘volkomen van de wereld’, gaat Spike verder. ‘Het eerste half uur van de show improviseerde hij maar wat. Hij verzon teksten, zong nonsenswoorden. Roger had zijn ogen neergeslagen, durfde niemand aan te kijken. Brian keek met een verwilderde blik om zich heen, alsof hij dacht: wat is hier in godsnaam aan de hand? Toen we halverwege waren, was de alcohol een beetje uitgewerkt. Vanaf dat moment ging het fantastisch, gek genoeg. Totdat Hadley opkwam.’

Tony had net een moeilijk telefoongesprek gehad met zijn manager, die erg boos was omdat hij had vernomen dat Tony zich geenszins gedeisd hield, en hij kon niet wachten tot hij voor het publiek mocht staan. ‘Ik stond aan de zijkant te wachten terwijl Queen aan het spelen was en probeerde de tekst van “Jailhouse Rock” te onthouden,’ lacht hij. ‘Freddie kwam mijn kant op, leunde over Spikes piano en siste, gadegeslagen door 45.000 man: “Hadley, klootzak, ik ben straalbezopen.” En ik stond daar maar als een idioot in mezelf te mompelen. Ik had een paar sleutelwoorden op mijn hand geschreven: “wardens… county jail… party… jailhouse… rock”. Maar de tekst wilde maar niet blijven hangen. Uiteindelijk riep Freddie: “Dames en heren, mister Tony Hadley!” Het publiek ging uit zijn dak, ik rende het podium op en zette het “bop-bop” van “Tutti Frutti” in. Verkeerde liedje! En Freddie roept: “Yeah! All right!” en Brian zegt: “Wat ís dit, verdomme?” De andere jongens deden het in hun broek van het lachen. Freddie en ik trokken ons er niets van aan, wij gingen helemaal los. We deden of we seks hadden met Brians gitaar terwijl hij aan het spelen was, dat soort dingen.’

Daarmee vergeleken waren de concerten in Melbourne heel braaf. De vier avonden in het Sydney Entertainment Centre aan het einde van april – die zouden worden gevolgd door zes optredens in Japan – kregen een extra feestelijk tintje toen bleek dat Elton John in de stad was. Freddie, Elton en Roger besloten onmiddellijk de bloemetjes buiten te zetten om alvast Freddies soloalbum te vieren.

‘Freddie Mercury kon nog beter feesten dan ik, en dat wil wat zeggen,’ zei Elton. ‘We haalden hele nachten door en waren om elf uur ’s ochtends nog steeds klaarwakker. Queen moest naar het vliegveld, maar Freddie zei: “Ze kunnen de pest krijgen. Nog een lijntje, schat?” Hij kon er geen genoeg van krijgen.’

Het laatste concert van de band in Sydney was toevallig op dezelfde dag dat Columbia Records Freddies soloalbum Mr Bad Guy uitbracht. Ook dit keer was Freddie heel openhartig geweest in de liedjes die hij had geschreven. De nummers ‘Living On My Own’, ‘There Must Be More to Life Than This’ en de klaagzang ‘Love Me Like There’s No Tomorrow’, dat hij had geschreven voor Barbara Valentin, spraken boekdelen.

Het album vormde een scherp contrast met de oorspronkelijke sound van Queen. Hoewel het in Groot-Brittannië binnenkwam op nummer 6, was het in Amerika een regelrecht fiasco. Waar ‘I Was Born to Love You’ het nog aardig deed, was ‘Made in Heaven’ een flop – ondanks de aansprekende, pompeuze videoclip, geregisseerd door David Mallet. Het was een filmpje van een balletuitvoering op een theatervloer met een rood gordijn. Freddie stond boven op een enorme rots, gekleed in een zwart-rode bondageoutfit en een wapperende rode cape. Schaars geklede balletdansers klommen naar boven en over elkaar heen om bij hem te komen, tot de rots in stukken brak en er een schitterende, blauwe, ronddraaiende wereldbol tevoorschijn kwam.

Na de The Works-tournee bleef Brian in Australië om met zijn gezin vakantie te vieren, John en Roger begaven zich naar Rogers nieuwe huis op Ibiza, en Freddie ging linea recta naar München om zich weer in het nachtleven te storten en zich over te geven aan zondigheid met zijn minnaars.

Godzijdank was er Live Aid.

‘Wij bakten er niks van,’ zegt Francis Rossi van Status Quo schouderophalend, als hij terugdenkt aan het moedige optreden waarmee zijn band op 13 juli het evenement in Londen opende. ‘Echt waardeloos. Te weinig gerepeteerd. Helemaal niet gerepeteerd, om eerlijk te zijn. Als we iets beter tot ons hadden laten doordringen wat voor soort evenement het was en dat we een wereldwijd publiek zouden hebben, hadden we wel geoefend. Queen had natuurlijk net een tournee achter de rug, dus ze stonden op scherp. Bovendien hadden ze gerepeteerd.

Bowie was ook wel goed, maar verder was geen van de optredens memorabel. Oké, Bono springt van het podium, nou en? Het was de dag van Queen, dat staat als een paal boven water. Vergeet niet dat niemand op dat moment besefte hoe groots het was. Bob was een Ierse knul met een grote mond die net kwam kijken en opschepte over wat hij allemaal zou gaan doen. En het was hem gelukt. Natuurlijk is het moeilijk om je ego helemaal los te laten. We zijn tenslotte sterren, schat. Maar op die dag speelde dat nauwelijks een rol.’

Op die dag in Wembley Stadion ‘heeft Freddie mij het een en ander bijgebracht,’ gaat Francis verder. ‘Ik herinner me nog dat we naar een artiestenfoyer werden gebracht, waar we een beetje met z’n allen aan het keten waren. Maar toen gebeurde er iets. Ik heb geen enkel probleem met homo’s – natuurlijk niet: ik heb twee homoseksuele neven en een homoseksuele zoon. Maar ik was wel een van die heteromannen die dachten dat homo’s minder mannelijk waren dan wij. Hoe had ik me zo kunnen vergissen! Freddie en ik waren een beetje aan het stoeien voor de lol, toen hij me plotseling in de houdgreep nam en ik geen kant meer op kon. Hij was ontzettend sterk. Op dat moment schoot er van alles door mijn hoofd. Nog nooit had ik zo snel mijn lesje geleerd. Ik weet nog precies welke uitdrukking ik op mijn gezicht had, en hij op het zijne. Ik verstijfde en staarde hem aan. Hij was de sterkste man die ik ooit in mijn leven had ontmoet. “Maak je niet dik, schat,” zei hij met dat ondeugende lachje van hem, “als ik jou wilde, kon ik je zo krijgen.” Zomaar, boem!

Ik weet dat een heleboel mensen denken dat homo’s – ik gebruik eigenlijk liever het woord “flikkers”, geen gezeur – niet kunnen vechten. Die idioten die op televisie lopen te verkondigen dat we geen homo’s in het leger moeten toelaten – wie denken ze dan dat er tot nu toe in het leger zaten? In de popwereld barst het van de homo’s. Ik vind die theatrale nichten uiterst vermakelijk en veel gemakkelijker in de omgang dan de rest. Rick (Parfitt) deed ook heel theatraal, in de goede oude tijd. Een heleboel muzikanten deden dat. Ik denk vaak dat homo’s zich in dit vak beter staande houden dan de anderen. Dat kan ook niet anders, met alles wat ze al over zich heen krijgen. En niemand kon er beter mee omgaan dan Freddie. Hij wist wie hij was; in ieder geval op dat moment. Live Aid was duidelijk zíjn dag, en van niemand anders. Ik was gewoon weg van hem op dat moment.’

‘Ze droegen allemaal bij aan dat fenomenale optreden,’ zegt Paul Gambaccini. ‘Toen Queen opkwam was ik backstage artiesten aan het interviewen voor de televisieuitzending. Je voelde een huivering door iedereen heen gaan. Alle artiesten stopten met praten en met waar ze mee bezig waren, en keken naar het podium. Iedereen wist meteen dat Queen een fenomenale show neerzette. Freddie deed zijn onmiskenbaar erotisch geladen dans met de cameraman. Ze hadden gerepeteerd, ze waren er klaar voor – het waren pure professionals. We dachten, o mijn god, dit is een volmaakt optreden. Queen was gewoon de beste. Dat zegt nogal wat, als je bedenkt wie er verder op het programma stonden. Queen was passé, ze hadden hun beste tijd gehad. Maar daar stonden ze, als nieuw, springlevend, recht voor onze neus. Ik krijg nog steeds kippenvel als ik eraan denk. Nog nooit had een leadzanger zo’n geweldige show weggegeven als Freddie Mercury.’

De geweldige ervaring van Live Aid had tot gevolg dat de jongens van Queen zich beraadden. Mogelijk waren ze zich eigenlijk aan het voorbereiden op een natuurlijk einde van hun over het geheel genomen ontzagwekkende carrière. Ze konden toch niet eindeloos doorgaan? Bands liepen altijd het risico een karikatuur van zichzelf te worden. Legendarisch word je alleen als je stopt vóór dat moment. Alle leden van Queen waren andere wegen ingeslagen met hun soloprojecten – maar alleen Freddie was daarin enigszins succesvol.

Na Live Aid zagen ze in dat ze beter af waren als ze bij elkaar bleven, zeker op dit moment van hun leven. Ze besloten de vergetelheid te tarten en door te gaan. Live Aid had ze een tweede kans gegeven. Geen enkele zichzelf respecterende rockband zou die kans laten schieten. Queen stond te popelen om weer op tournee te gaan. De tournee van 1986 door Europa zou de meest ambitieuze van hun carrière worden.

Maar eerst vierde Freddie zijn 39ste verjaardag met een overdadig, vijftigduizend pond kostend zwart-witgala in Henderson, een van zijn favoriete clubs in München. Het feest zou worden gecombineerd met een opname voor de videoclip van ‘Living on My Own’. Er deden driehonderd vrienden aan mee, onder wie Barbara Valentin en Ingrid Mack, de vrouw van Reinhold. De meeste figuranten werden ingevlogen vanuit Londen. Ze waren allemaal gekleed als travestieten, behalve Freddie, die een legging met harlekijnmotief, een legerjasje met epauletten en witte handschoenen droeg, en Mary Austin, die gekleed was in een kostschooluniform. Brian was een heks, Peter Freestone een zigeuner. Het resultaat was een video die eruitzag als een acidtrip – hedonistisch, hallucinatoir, bloot, opzwepend – en nooit werd uitgezonden in de Verenigde Staten. In de Britse hitlijsten kwam de single niet verder dan de 50ste positie.

Barbara Valentin had de catering voor het feest geregeld. Alles was zwart-wit. ‘Kaviaar en aardappelpuree – Freddies lievelingskostje –, een taart in de vorm van een concertvleugel en magnumflessen Cristal-champagne die de gasten onder hun arm mee naar huis namen. Iedereen stal van Freddie,’ verzuchtte ze. ‘Er verdwenen zelfs twee containers met verjaardagscadeaus.’

Na deze clip beloofde de band Russell Mulcahy, samen met David Mallet en Scott Millaney eigenaar van MGMM, om muziek te schrijven voor zijn film in wording, Highlander, met Christopher Lambert. Met hun single ‘One Vision’, een top 10-hit, slaagde Queen er opnieuw in de woede van de pers over zich af te roepen. Volgens de critici molk de band met dit nummer schaamteloos hun succes op Live Aid uit. De band was razend. In werkelijkheid was het nummer geïnspireerd op de beroemde rede die mensenrechtenactivist Martin Luther King in 1963 op de trappen van het Lincoln Memorial hield, en niet op Live Aid, was het verweer van Roger, de componist. Het nummer valt op door de tekst aan het begin die achterstevoren klinkt en pas verstaanbaar wordt als hij omgekeerd wordt afgespeeld: ‘God works in mysterious ways… mysterious ways…’

Als protest besloot de band een minidocumentaire over zichzelf te maken als promofilmpje voor de lp. Dit was de eerste keer dat ze met de ‘Torpedo Twins’ – Rudi Dolezal en Hannes Rossacher – werkten, maar zeker niet de laatste. In 1987 maakten de Twins een visuele anthologie van de band, getiteld Magic Years.

Op het Fashion Aid for Ethiopia-gala in de Royal Albert Hall op 5 november 1985 – waar achttien topdesigners aanwezig waren, onder wie Yves St. Laurent, Giorgio Armani, Calvin Klein en Zandra Rhodes – speelde Freddie de hoffelijke bruidegom van de blozende bruid, actrice Jane Seymour. Beiden waren gekleed in creaties van David en Elizabeth Emmanuel, die de bruidsjurk van Lady Diana Spencer voor haar huwelijk met de prins van Wales hadden ontworpen. Freddie bood vervolgens zijn hulp aan aan zijn vriend Dave Clark, de voormalige zanger-drummer van The Dave Clark Five uit de jaren zestig. Dave was bezig met het schrijven en produceren van een inventieve musical voor het Dominion Theatre op Tottenham Court Road. In deze musical, die de titel Time droeg, zouden Cliff Richard en Sir Laurence Olivier een rol spelen, maar dan als hologram. Freddie werkte mee aan een paar nummers voor een album waaraan ook Stevie Wonder, Dionne Warwick en Julian Lennon een bijdrage leverden, en was eenmalig op het podium te zien.

Ondertussen liep EMI binnen met de verkoop van een luxebox met Queen-albums (met een paar opmerkelijke omissies). Maar Freddie had als solist nog niet het succes dat hij zo begeerde. ‘Love Me Like There’s No Tomorrow’, de ballade die hij voor Barbara had geschreven – de vijfde single van het album Mr Bad Guy –, haalde de hitlijsten niet eens.

De nummers die Queen voor Highlander schreef, werden uitgebracht op een nieuw album. Na een optreden op het Montreux Rock Festival begonnen de repetities voor de Europese tournee. Deze startte in Stockholm en beleefde zijn climax in het Wembley Stadion en in Knebworth Park. De ruim 26 concerten leverden meer dan £ 11 miljoen op en met meer dan 400.000 bezoekers brak Queen alle Britse records. Hadden hun fans misschien een voorgevoel dat dit hun laatste kans was om de magie van Freddie live te aanschouwen?