28.

De anderhalf jaar daarvoor waren heerlijk. RTL hield woord en ze lieten me vrij in het ontwikkelen van het programma.
Elk goed idee kon vrij snel worden gerealiseerd als er maar een sponsor voor werd gevonden. Fair deal voor een commerciële omroep. Er waren geweldige grootscheepse acties zoals het weggeven van een eiland aan een luisteraar, het binnenpraten van Bono in de verkeerstoren op Schiphol.
Het weggeven van een villa in Portugal zal ik nooit meer vergeten. Op het hoofdkantoor van KPN begonnen honderd mensen met een simpele opdracht: zo lang mogelijk bellen. Degene die het langst aan de lijn bleef, kreeg die villa. Wij dachten binnen een dag of wat de winnaar wel bekend te kunnen maken. Het werd een veldslag die bijna een week duurde. Ze mochten alleen om de paar uur tien minuten pauzeren, maar in slaap vallen en een stilte in het gesprek waren uit den boze.
Er werden studenten ingehuurd die met de gesprekken moesten meeluisteren. Zij waren tevens scheidsrechter. Wij waren daar steeds live bij en konden de gesprekjes indien gewenst rechtsreeks in de uitzending halen. Het was spannende radio en een geslaagd project.
We hadden een paar briljante commerciële jongens die elke keer weer wat spectaculairs verzonnen. Ze deden alles in overleg met mij, want ze wilden dat ik me ook kon vinden in die acties. Wat ik uiterst correct vond voor een zender waar geld moest worden verdiend. Ik was dan ook niet lastig. Ik snapte de missie maar al te goed. Als een idee mij niet aanstond, wat zelden voorkwam, dan verzonnen we met gezamenlijke inspanning iets nieuws.
In collegiaal opzicht hadden we het getroffen. Wij deelden onze verdieping met RTL FM, de familiezender. We konden het allemaal erg goed met elkaar vinden. Er zat geen enkele dissonant in de teams van Yorin of RTL FM. Er was een gezellige lounge ingericht met een tv, een tafelvoetbalspel en een paar heerlijke plofbanken. Slechts één deur verwijderd van een buiten waar alle paffers hun rookwaren in elkaars gezicht konden blazen. Het deed me bij vlagen zelfs denken aan de bijzondere sfeer bij Veronica.
Nóg een reden dat het zo jammer was dat het managementteam bestond uit de onzichtbare man, zijn gezagstrouwe, niemand ontziende schaduw en een dove music director. Die laatste had geen enkele affiniteit met de muziek die wij draaiden. Dat was volgens hem geen enkel probleem, daarvoor hadden we toch tests.
Het deed mij wat klinisch en wiskundig aan, maar zijn visie paste uitstekend in het denken van het supertrio. Op basis van het enthousiasme van de medewerkers en een baas als pakweg Erik de Zwart was het misschien allemaal heel anders gelopen.

Die eerste zomer dachten we allemaal nog dat we het eeuwige leven hadden. Na het geweldige offensief op het WK voetbal kwamen vrijwel direct daarna de Olympische Spelen in Griekenland op ons pad. Weer zo’n snoepreisje. We namen als extraatje Margje Teeuwen mee en dat bleek, vrij naar de hoogste plak aldaar, een gouden greep te zijn. Zij had als hockeyinternational al tweemaal wat eremetaal mee naar huis genomen.
Eigenlijk had NOC*NSF 538 officieel als partner aangewezen. Wij mochten wel op hun feestje komen, maar hoefden op geen enkele medewerking te rekenen. Topsporters mochten eigenlijk niet naar onze studio komen in het vermaarde polonaise-instituut ‘Holland Heineken Huis’.
Hadden ze toch even buiten waard Margje gerekend. Zij kende al die atleten persoonlijk en schroomde niet ze te interviewen of ze te verleiden toch onze studio binnen te treden. We hadden ze, tot groot hoorbaar gegrom van Evers, allemaal. Meestal ook nog als eerste omdat Edwin voor de gelegenheid gedurende de Spelen in de middag uitzond.
Margje had als enige een lang en indringend portret van wielrenster Leontien van Moorsel na haar dramatische val. Later zou ze tot grote vreugde van het hele land toch nog een medaille winnen, maar het zag er toen vrij onmogelijk uit. Zwemster Inge de Bruijn had de dag na het winnen van haar medaille een zogenaamde persdag. Margje zag het schema en daar stond iedereen in behalve wij. Op de radio zou De Bruijn Evers, Radio 1 en Jensen doen.
Margje wist Inky zover te krijgen om zelfs op haar verjaardag langs te komen bij Stenders Vroeg. Henkjan Smits was het toverwoord. Het werd een ongelofelijk leuke uitzending en dat vond Inge ook. We hoorden haar na afloop vermoedelijk bellen met de manager: ‘Was helemaal te gek hier bij Yorin, dus radio hebben we gehad. Kun jij de rest afbellen, want ik heb zin om even lekker te gaan shoppen. Ben wel jarig, hè.’ Moesten we, uiterst oncollegiaal natuurlijk, wel een beetje om gniffelen.
Omdat we alle belangrijke sporters hadden gesproken, voelden we dat het zin had gehad om vanaf de Olympische Spelen uit te zenden. Wel werd er helaas een scheurtje zichtbaar in het team. Henkjan Smits was aanwezig tussen 6 en 9’s ochtends en deed daar zijn presentatie naar behoren, maar daarmee was ook alles gezegd. De rest van de dag was hij niet één keer meer op werklust te betrappen. Hij weigerde interviews te doen met sporters en prominenten, maar een drankje met hen sloeg hij niet af.
Ik deed regelmatig een beroep op hem, maar hij gaf niet thuis. Ik snapte geen zak van die houding en dacht dat de bekendheid nu echt naar zijn hoofd was gestegen. Tijdens een forse aanvaring met hem daarover bleek dat hij zeer ontevreden was met zijn rol in het programma.
Bij de eerste gesprekken over een mogelijke samenwerking had hij nadrukkelijk gezegd te passen voor de rol van sidekick. Dat paste uitstekend bij mijn plannen, want ik had het idee om, grof geschetst, een beetje de amusementsversie van Barend en Van Dorp te gaan maken met hem in de ochtend. Op basis van gelijkheid zouden we het programma presenteren. Met veel interviews die we inderdaad met zijn tweeën zouden doen.
‘Rob, toen ik hoorde dat Fred er weer bij kwam, wist ik al dat het mis zou gaan. Ik wilde daarover niet dwarsliggen, want ik vind Fred een geweldige gozer, net als jij, maar het is nu iets geworden wat totaal niet in overeenstemming is met wat we hebben afgesproken.’
Hij had volkomen gelijk. Ik had het zeker niet bewust gedaan, maar was te makkelijk vervallen in de mij vertrouwde rol van presentator, totaal voorbijgaand aan de belofte die ik Henkjan had gedaan. Hij was precies datgene geworden wat ie expliciet niet wilde: een sidekick.
‘Het programma is ook best leuk zo, maar ik word er niet gelukkig van. Ik kom zo af en toe wel weer eens als gast binnenvallen, oké?’
Daarmee bezegelden we het einde van onze officiële samenwerking. Het heeft onze vriendschappelijke relatie niet geschaad en hij is inderdaad nog heel vaak, tot zeer groot wederzijds genoegen, te gast geweest in Stenders Vroeg Op.

Het programma zou een jaar later nog een pijnlijke amputatie ondergaan. We zaten net in een geweldig creatieve periode waarin alles lukte en ik met groot genoegen mijn bed uitstapte om vijf uur in de ochtend toen steun en toeverlaat Margreet van Gils er ineens de brui aan gaf. Het was een donderslag bij heldere hemel, ik had het totaal niet zien aankomen.
Margreet hield van reizen en ze was in de publieke tijd al eens behoorlijk lang weggeweest, dus toen ze mij op het balkon van Yorin FM even apart nam om iets belangrijks te zeggen, vermoedde ik dat haar avontuurlijke inborst opdracht had gegeven weer een maandje of drie de wijde wereld in te trekken. Ik had in sneltreinvaart bedacht twee maanden acceptabel te vinden.
Ze was te belangrijk geworden voor het programma om haar langer te laten gaan, schoot het in een flits door mijn hoofd. De bijl die zij ter hand nam, zorgde voor een rare verdovende klap. ‘Ik ga weg bij Stenders Vroeg Op, ik wil een wereldreis van zeker een halfjaar maken. Ik ga kapot in die ochtend en heb enorme behoefte weer vrij te zijn. Het ligt niet aan jou of aan andere collega’s, jullie zijn me allemaal lief, maar ik kan het niet langer opbrengen.’
Het voelde als een echtscheiding. Mijn eerste opwelling rolde zonder sociale censuur de ongecontroleerde mond uit: ‘Dat kun je echt niet maken, je laat de tent in de steek, het is een pure egoïstische naaistreek. Ik heb je godverdomme nog zo nadrukkelijk gevraagd toen we naar Yorin gingen of je het zou volhouden en toen zei je “ja”.’
‘Als mensen een huwelijk aangaan, doen ze dat ook voor het leven. Als je er na een jaar geen zin meer in hebt, blijf je toch ook niet je hele leven? Kun je wel zeggen dat je het hebt beloofd, maar als het niet meer gaat, moet je het loslaten,’ repliceerde zij.
Dit was een te intelligent weerwoord voor mijn inmiddels overkokende pannetje. Ik kwam daarna niet verder dan ‘flikker maar meteen op, ik hoef je nooit meer te zien’. Zij gaf later toe een ongelukkig moment en plaats delict te hebben gekozen en ik bood mijn excuses aan voor de horkerige tekst. Ze kreeg het afscheid dat ze op basis van haar geweldige werk voor Stenders Vroeg Op verdiende. Ik zou haar tot de laatste dag blijven missen als mens en presentator.
Het programma in topvorm kreeg door deze aderlating wel een dipje. We waren allemaal een beetje ontzet door dit plotselinge vertrek. De crisis zou een maandje of wat doorwoekeren. Stenders Vroeg Op kreeg pas weer wat kleur toen we de opvolger van Margreet aantrokken: Jeroen Kijk in de Vegte.
Hij was al gelouterd, in zijn eigen woorden een mediaslet, want pretoogje was al zijspan geweest van respectievelijk Robert Jensen, Ruud de Wild en Jeroen van Inkel. Een beetje een afgekloven boterham, maar de korstjes waren nog zeer smakelijk.
De samenwerking met Van Inkel was een beetje een verplichte invuloefening, met Jensen was het topradio en met Ruud de Wild was het pure chemie. Je voelde als luisteraar dat er sprake was van een hechte vriendschapsband. Mede natuurlijk in de hand gewerkt door een van de zwartste dagen van onze democratie: de moord op politicus Pim Fortuyn.
Dat gebeurde op de Radio 3 parkeerplaats na afloop van een overigens fantastische uitzending van Ruud waar de goddelijke kale – om met de andere betreurde, Theo van Gogh, te spreken – te gast was. Voor de ogen van de afscheid nemende De Wild werd Fortuyn zonder pardon neergeschoten.
Het waren de meest onwerkelijke uren uit het bestaan van Radio 3. Ik had een heel stuk van de uitzending van Ruud in de auto beluisterd en hem net een sms’je gestuurd over hoe leuk ik de show vond. Het leek goed getimed, rond zessen kwam ik thuis en zette de tv aan terwijl ik een beetje aan het rommelen ging. Ineens zie ik de voor mij zo bekende parkeerplaats in een flits voorbijkomen en daar leek ook een mens te liggen met een laken eroverheen.
Heel snel de afstandsbediening het commando tot meer volume gegeven. Ik wist niet wat ik hoorde en zag. Deze geschiedschrijving vond plaats op de plek waar ik elke dag zo achteloos mijn brikkie parkeerde, lekker dicht bij de achterdeur van het audiocentrum, slechts enkele meters verwijderd van het epicentrum van Radio 3, de studio.
Mijn eerste ietwat egoïstische gedachten gingen meteen uit naar mijn collega’s. Is er iemand van 3 geraakt? Direct naar Paul van der Lugt gebeld en hoorde van hem tot mijn geruststelling dat verder iedereen in orde was. De hele avond heb ik in redelijk ongeloof doorgebracht voor de televisie en aan de telefoon.
De grote volkswoede werd steeds zichtbaarder en richtte zich voornamelijk op ‘links’. Toen de identiteit van de vermeende moordenaar bekend werd, klonk er zonder enige schaamte steeds meer opluchting door dat de dader geen moslimfundamentalist was maar ‘slechts’ een milieu- en dierenactivist. Dat voorkwam nog net een burgeroorlog, aldus de meeste deskundigen.
De schuldige leek er volgens de massa nauwelijks iets aan te kunnen doen, hij had het pistool nou eenmaal in handen gekregen door die club van Melkert en die afschuwelijke linkse journalisten die het Pim Fortuyn vaak zo moeilijk hadden gemaakt.
De slechtste dienst aan de openbare orde werd bewezen door Peter Langendam van de LPF die de gevleugelde kreet ‘de kogel kwam van links’ verzon en daardoor in het hele land de stemming beïnvloedde. Waar had ik zelf gestaan als Vara-dj inzake Pim Fortuyn? Ik vond hem vooral een uiterst vermakelijke figuur die op zeer onconventionele wijze een luidruchtige wekker neerzette bij het oor van de gevestigde politici. Ik genoot van de wanorde die hij daarmee veroorzaakte.
Dan heb ik het niet over het integratiedebat, want daarin was Frits Bolkestein van de VVD hem vrij ruim vóór geweest. In tegenstelling tot velen vond ik Pim daarin geen extremist, maar ik hield erg van zijn confronterende manier van handelen. Ik weet nog dat ik net voor zijn dood met Margje zat te kijken naar een uitzending waarin hij in een sportschool op een fiets zat en de verslaggever wilde weten of hij dit buiten verkiezingstijd ook deed.
‘Ben je mal, natuurlijk niet, maar ik wil worden gekozen, meneer, en daarvoor doe ik alles. Ik ben zelfs bereid om voor de camera aardig te zijn tegen kinderen en die haaaaat ik.’
Wie durft dat in verkiezingstijd zo te formuleren? Dat vond ik een heel leuke kant aan hem.
Nu was hij dood en ik begon me steeds meer te realiseren dat ik de volgende dag echt een uitzending moest maken met dit centrale heikele onderwerp.
Nog nooit heb ik zo niet geweten wat ik moest doen. Ik belde uitgebreid met mijn team, Vara’s eindredacteur Radio 3 Harm van Dijk en Paul van der Lugt. Uiteindelijk hielden we het voorlopig op een zeer low profile programma met aangepaste muziek en veel aandacht voor het nieuws omtrent de moord op Fortuyn.
Slapen lukte die nacht helemaal niet en ik ging redelijk op tijd naar mijn in één dag totaal veranderde werkomgeving. Rond halfzes kwam ik aan bij het mediapark waar zo’n honderd mensen een wake hielden bij een enorme bloemenzee met heel veel kaarsen. Ik stapte uit de auto om even met de mensen te praten. Hun eerbetoon was ook een demonstratie tegen die linkse publieke omroep, zeiden ze.
Ze wisten dat ik voor Radio 3 werkte, maar vanwege de gebeurtenissen in onze achtertuin en de populariteit van Ruud de Wild werd ik niet agressief te woord gestaan. Ik beloofde ze even in de uitzending te halen en dat aanbod werd in dank aanvaard.
Mijn normale route naar die inmiddels beroemde parkeerplaats was afgesloten en ik moest voor het eerst in al die jaren via de voorkant naar binnen. Eenmaal in de studio had ik zicht op de plek die een etmaal eerder in de hele wereld op televisie was geweest.
Ik heb daar samen met mijn team vijf minuten wezenloos naar gekeken. Het zag er nogal spookachtig uit met al die hekken eromheen, afgedekt door inktzwarte doeken van plastic. We zagen de tekening die de recherche van de contouren van Pim had gemaakt. Je zag ook nog bloedresten.
In zo’n onwerkelijk decor had ik nog nooit radio gemaakt. De luisteraars waren al vroeg in groten getale aanwezig op de mail, telefoon en sms. De tendens van de reacties was liefdevol. Vrijwel niemand schold, de meesten waren bezorgd over de toestand van Ruud de Wild en zijn team. En er kwamen heel veel steunbetuigingen binnen voor Pim Fortuyn.
Ook luisteraars die niet tot zijn electoraat behoorden, wilden laten weten dat zo’n brute politieke moord niet thuishoorde in een zogenaamde tolerante samenleving. De dag dat Nederland zijn onschuld definitief verloor.
De uitzending was sober. Het lukte ons niet Ruud de Wild te pakken te krijgen, maar we spraken gelukkig wel met Jeroen Kijk in de Vegte die zei dat ze naar omstandigheden oké waren en dat ze ’s middags in elk geval op de radio zouden zijn en dat luisteraars werden opgeroepen actief mee te werken aan de uitzending.
Ook die uitzending zou bijzonder worden. Die van ons werd door Paul en Harm geprezen om de juiste toon. Ikzelf vond dat we iets te neutraal waren geweest en te weinig het publieke debat hadden durven te voeren, maar ik was vooral heel blij dat de uitzending voorbij was.
Binnen een paar dagen zaten we op halve kracht en binnen een week hadden we de gewone toon van Stenders Vroeg Op alweer, maar het heeft een onuitwisbare indruk op ons allemaal achtergelaten. Bij Ruud de Wild is het begrijpelijkerwijs nooit meer van het netvlies verdwenen.