28.
De anderhalf jaar daarvoor waren heerlijk. RTL
hield woord en ze lieten me vrij in het ontwikkelen van het
programma.
Elk goed idee kon vrij snel worden gerealiseerd als er maar een
sponsor voor werd gevonden. Fair deal voor een commerciële omroep.
Er waren geweldige grootscheepse acties zoals het weggeven van een
eiland aan een luisteraar, het binnenpraten van Bono in de
verkeerstoren op Schiphol.
Het weggeven van een villa in Portugal zal ik nooit meer vergeten.
Op het hoofdkantoor van KPN begonnen honderd mensen met een simpele
opdracht: zo lang mogelijk bellen. Degene die het langst aan de
lijn bleef, kreeg die villa. Wij dachten binnen een dag of wat de
winnaar wel bekend te kunnen maken. Het werd een veldslag die bijna
een week duurde. Ze mochten alleen om de paar uur tien minuten
pauzeren, maar in slaap vallen en een stilte in het gesprek waren
uit den boze.
Er werden studenten ingehuurd die met de gesprekken moesten
meeluisteren. Zij waren tevens scheidsrechter. Wij waren daar
steeds live bij en konden de gesprekjes indien gewenst rechtsreeks
in de uitzending halen. Het was spannende radio en een geslaagd
project.
We hadden een paar briljante commerciële jongens die elke keer weer
wat spectaculairs verzonnen. Ze deden alles in overleg met mij,
want ze wilden dat ik me ook kon vinden in die acties. Wat ik
uiterst correct vond voor een zender waar geld moest worden
verdiend. Ik was dan ook niet lastig. Ik snapte de missie maar al
te goed. Als een idee mij niet aanstond, wat zelden voorkwam, dan
verzonnen we met gezamenlijke inspanning iets nieuws.
In collegiaal opzicht hadden we het getroffen. Wij deelden onze
verdieping met RTL FM, de familiezender. We konden het allemaal erg
goed met elkaar vinden. Er zat geen enkele dissonant in de teams
van Yorin of RTL FM. Er was een gezellige lounge ingericht met een
tv, een tafelvoetbalspel en een paar heerlijke plofbanken. Slechts
één deur verwijderd van een buiten waar alle paffers hun rookwaren
in elkaars gezicht konden blazen. Het deed me bij vlagen zelfs
denken aan de bijzondere sfeer bij Veronica.
Nóg een reden dat het zo jammer was dat het managementteam bestond
uit de onzichtbare man, zijn gezagstrouwe, niemand ontziende
schaduw en een dove music director. Die laatste had geen enkele
affiniteit met de muziek die wij draaiden. Dat
was volgens hem geen enkel probleem, daarvoor hadden we toch
tests.
Het deed mij wat klinisch en wiskundig aan, maar zijn visie paste
uitstekend in het denken van het supertrio. Op basis van het
enthousiasme van de medewerkers en een baas als pakweg Erik de
Zwart was het misschien allemaal heel anders gelopen.
Die eerste zomer dachten we allemaal nog dat we
het eeuwige leven hadden. Na het geweldige offensief op het WK
voetbal kwamen vrijwel direct daarna de Olympische Spelen in
Griekenland op ons pad. Weer zo’n snoepreisje. We namen als
extraatje Margje Teeuwen mee en dat bleek, vrij naar de hoogste
plak aldaar, een gouden greep te zijn. Zij had als
hockeyinternational al tweemaal wat eremetaal mee naar huis
genomen.
Eigenlijk had NOC*NSF 538 officieel als partner aangewezen. Wij
mochten wel op hun feestje komen, maar hoefden op geen enkele
medewerking te rekenen. Topsporters mochten eigenlijk niet naar
onze studio komen in het vermaarde polonaise-instituut ‘Holland
Heineken Huis’.
Hadden ze toch even buiten waard Margje gerekend. Zij kende al die
atleten persoonlijk en schroomde niet ze te interviewen of ze te
verleiden toch onze studio binnen te treden. We hadden ze, tot
groot hoorbaar gegrom van Evers, allemaal. Meestal ook nog als
eerste omdat Edwin voor de gelegenheid gedurende de Spelen in de
middag uitzond.
Margje had als enige een lang en indringend portret van wielrenster
Leontien van Moorsel na haar dramatische val. Later zou ze tot
grote vreugde van het hele land toch nog een medaille winnen, maar
het zag er toen vrij onmogelijk uit. Zwemster Inge de Bruijn had de
dag na het winnen van haar medaille een zogenaamde persdag. Margje
zag het schema en daar stond iedereen in behalve wij. Op de radio
zou De Bruijn Evers, Radio 1 en Jensen doen.
Margje wist Inky zover te krijgen om zelfs op haar verjaardag langs
te komen bij Stenders Vroeg. Henkjan Smits was het
toverwoord. Het werd een ongelofelijk leuke uitzending en dat vond
Inge ook. We hoorden haar na afloop vermoedelijk bellen met de
manager: ‘Was helemaal te gek hier bij Yorin, dus radio hebben we
gehad. Kun jij de rest afbellen, want ik heb zin om even lekker te
gaan shoppen. Ben wel jarig, hè.’ Moesten we, uiterst oncollegiaal
natuurlijk, wel een beetje om gniffelen.
Omdat we alle belangrijke sporters hadden gesproken, voelden we dat
het zin had gehad om vanaf de Olympische Spelen uit te zenden. Wel
werd er helaas een scheurtje zichtbaar in het
team. Henkjan Smits was aanwezig tussen 6 en 9’s ochtends en deed
daar zijn presentatie naar behoren, maar daarmee was ook alles
gezegd. De rest van de dag was hij niet één keer meer op werklust
te betrappen. Hij weigerde interviews te doen met sporters en
prominenten, maar een drankje met hen sloeg hij niet af.
Ik deed regelmatig een beroep op hem, maar hij gaf niet thuis. Ik
snapte geen zak van die houding en dacht dat de bekendheid nu echt
naar zijn hoofd was gestegen. Tijdens een forse aanvaring met hem
daarover bleek dat hij zeer ontevreden was met zijn rol in het
programma.
Bij de eerste gesprekken over een mogelijke samenwerking had hij
nadrukkelijk gezegd te passen voor de rol van sidekick. Dat paste
uitstekend bij mijn plannen, want ik had het idee om, grof
geschetst, een beetje de amusementsversie van Barend en Van Dorp te
gaan maken met hem in de ochtend. Op basis van gelijkheid zouden we
het programma presenteren. Met veel interviews die we inderdaad met
zijn tweeën zouden doen.
‘Rob, toen ik hoorde dat Fred er weer bij kwam, wist ik al dat het
mis zou gaan. Ik wilde daarover niet dwarsliggen, want ik vind Fred
een geweldige gozer, net als jij, maar het is nu iets geworden wat
totaal niet in overeenstemming is met wat we hebben
afgesproken.’
Hij had volkomen gelijk. Ik had het zeker niet bewust gedaan, maar
was te makkelijk vervallen in de mij vertrouwde rol van
presentator, totaal voorbijgaand aan de belofte die ik Henkjan had
gedaan. Hij was precies datgene geworden wat ie expliciet niet
wilde: een sidekick.
‘Het programma is ook best leuk zo, maar ik word er niet gelukkig
van. Ik kom zo af en toe wel weer eens als gast binnenvallen,
oké?’
Daarmee bezegelden we het einde van onze officiële samenwerking.
Het heeft onze vriendschappelijke relatie niet geschaad en hij is
inderdaad nog heel vaak, tot zeer groot wederzijds genoegen, te
gast geweest in Stenders Vroeg Op.
Het programma zou een jaar later nog een
pijnlijke amputatie ondergaan. We zaten net in een geweldig
creatieve periode waarin alles lukte en ik met groot genoegen mijn
bed uitstapte om vijf uur in de ochtend toen steun en toeverlaat
Margreet van Gils er ineens de brui aan gaf. Het was een donderslag
bij heldere hemel, ik had het totaal niet zien aankomen.
Margreet hield van reizen en ze was in de publieke tijd al eens
behoorlijk lang weggeweest, dus toen ze mij op het balkon van Yorin
FM even apart nam om iets belangrijks te zeggen, vermoedde ik dat
haar avontuurlijke inborst opdracht had
gegeven weer een maandje of drie de wijde wereld in te trekken. Ik
had in sneltreinvaart bedacht twee maanden acceptabel te
vinden.
Ze was te belangrijk geworden voor het programma om haar langer te
laten gaan, schoot het in een flits door mijn hoofd. De bijl die
zij ter hand nam, zorgde voor een rare verdovende klap. ‘Ik ga weg
bij Stenders Vroeg Op, ik wil een wereldreis van zeker een
halfjaar maken. Ik ga kapot in die ochtend en heb enorme behoefte
weer vrij te zijn. Het ligt niet aan jou of aan andere collega’s,
jullie zijn me allemaal lief, maar ik kan het niet langer
opbrengen.’
Het voelde als een echtscheiding. Mijn eerste opwelling rolde
zonder sociale censuur de ongecontroleerde mond uit: ‘Dat kun je
echt niet maken, je laat de tent in de steek, het is een pure
egoïstische naaistreek. Ik heb je godverdomme nog zo nadrukkelijk
gevraagd toen we naar Yorin gingen of je het zou volhouden en toen
zei je “ja”.’
‘Als mensen een huwelijk aangaan, doen ze dat ook voor het leven.
Als je er na een jaar geen zin meer in hebt, blijf je toch ook niet
je hele leven? Kun je wel zeggen dat je het hebt beloofd, maar als
het niet meer gaat, moet je het loslaten,’ repliceerde zij.
Dit was een te intelligent weerwoord voor mijn inmiddels
overkokende pannetje. Ik kwam daarna niet verder dan ‘flikker maar
meteen op, ik hoef je nooit meer te zien’. Zij gaf later toe een
ongelukkig moment en plaats delict te hebben gekozen en ik bood
mijn excuses aan voor de horkerige tekst. Ze kreeg het afscheid dat
ze op basis van haar geweldige werk voor Stenders Vroeg Op
verdiende. Ik zou haar tot de laatste dag blijven missen als mens
en presentator.
Het programma in topvorm kreeg door deze aderlating wel een dipje.
We waren allemaal een beetje ontzet door dit plotselinge vertrek.
De crisis zou een maandje of wat doorwoekeren. Stenders Vroeg
Op kreeg pas weer wat kleur toen we de opvolger van Margreet
aantrokken: Jeroen Kijk in de Vegte.
Hij was al gelouterd, in zijn eigen woorden een mediaslet, want
pretoogje was al zijspan geweest van respectievelijk Robert Jensen,
Ruud de Wild en Jeroen van Inkel. Een beetje een afgekloven
boterham, maar de korstjes waren nog zeer smakelijk.
De samenwerking met Van Inkel was een beetje een verplichte
invuloefening, met Jensen was het topradio en met Ruud de Wild was
het pure chemie. Je voelde als luisteraar dat er sprake was van een
hechte vriendschapsband. Mede natuurlijk in de hand gewerkt door
een van de zwartste dagen van onze democratie: de moord op
politicus Pim Fortuyn.
Dat gebeurde op de Radio 3 parkeerplaats na afloop van een
overigens fantastische uitzending van Ruud
waar de goddelijke kale – om met de andere betreurde, Theo van
Gogh, te spreken – te gast was. Voor de ogen van de afscheid
nemende De Wild werd Fortuyn zonder pardon neergeschoten.
Het waren de meest onwerkelijke uren uit het bestaan van Radio 3.
Ik had een heel stuk van de uitzending van Ruud in de auto
beluisterd en hem net een sms’je gestuurd over hoe leuk ik de show
vond. Het leek goed getimed, rond zessen kwam ik thuis en zette de
tv aan terwijl ik een beetje aan het rommelen ging. Ineens zie ik
de voor mij zo bekende parkeerplaats in een flits voorbijkomen en
daar leek ook een mens te liggen met een laken eroverheen.
Heel snel de afstandsbediening het commando tot meer volume
gegeven. Ik wist niet wat ik hoorde en zag. Deze geschiedschrijving
vond plaats op de plek waar ik elke dag zo achteloos mijn brikkie
parkeerde, lekker dicht bij de achterdeur van het audiocentrum,
slechts enkele meters verwijderd van het epicentrum van Radio 3, de
studio.
Mijn eerste ietwat egoïstische gedachten gingen meteen uit naar
mijn collega’s. Is er iemand van 3 geraakt? Direct naar Paul van
der Lugt gebeld en hoorde van hem tot mijn geruststelling dat
verder iedereen in orde was. De hele avond heb ik in redelijk
ongeloof doorgebracht voor de televisie en aan de telefoon.
De grote volkswoede werd steeds zichtbaarder en richtte zich
voornamelijk op ‘links’. Toen de identiteit van de vermeende
moordenaar bekend werd, klonk er zonder enige schaamte steeds meer
opluchting door dat de dader geen moslimfundamentalist was maar
‘slechts’ een milieu- en dierenactivist. Dat voorkwam nog net een
burgeroorlog, aldus de meeste deskundigen.
De schuldige leek er volgens de massa nauwelijks iets aan te kunnen
doen, hij had het pistool nou eenmaal in handen gekregen door die
club van Melkert en die afschuwelijke linkse journalisten die het
Pim Fortuyn vaak zo moeilijk hadden gemaakt.
De slechtste dienst aan de openbare orde werd bewezen door Peter
Langendam van de LPF die de gevleugelde kreet ‘de kogel kwam van
links’ verzon en daardoor in het hele land de stemming beïnvloedde.
Waar had ik zelf gestaan als Vara-dj inzake Pim Fortuyn? Ik vond
hem vooral een uiterst vermakelijke figuur die op zeer
onconventionele wijze een luidruchtige wekker neerzette bij het oor
van de gevestigde politici. Ik genoot van de wanorde die hij
daarmee veroorzaakte.
Dan heb ik het niet over het integratiedebat, want daarin was Frits
Bolkestein van de VVD hem vrij ruim vóór geweest. In tegenstelling
tot velen vond ik Pim daarin geen extremist, maar ik hield erg van
zijn confronterende manier van handelen. Ik weet nog dat ik net
voor zijn dood met Margje zat te kijken naar
een uitzending waarin hij in een sportschool op een fiets zat en de
verslaggever wilde weten of hij dit buiten verkiezingstijd ook
deed.
‘Ben je mal, natuurlijk niet, maar ik wil worden gekozen, meneer,
en daarvoor doe ik alles. Ik ben zelfs bereid om voor de camera
aardig te zijn tegen kinderen en die haaaaat ik.’
Wie durft dat in verkiezingstijd zo te formuleren? Dat vond ik een
heel leuke kant aan hem.
Nu was hij dood en ik begon me steeds meer te realiseren dat ik de
volgende dag echt een uitzending moest maken met dit centrale
heikele onderwerp.
Nog nooit heb ik zo niet geweten wat ik moest doen. Ik belde
uitgebreid met mijn team, Vara’s eindredacteur Radio 3 Harm van
Dijk en Paul van der Lugt. Uiteindelijk hielden we het voorlopig op
een zeer low profile programma met aangepaste muziek en veel
aandacht voor het nieuws omtrent de moord op Fortuyn.
Slapen lukte die nacht helemaal niet en ik ging redelijk op tijd
naar mijn in één dag totaal veranderde werkomgeving. Rond halfzes
kwam ik aan bij het mediapark waar zo’n honderd mensen een wake
hielden bij een enorme bloemenzee met heel veel kaarsen. Ik stapte
uit de auto om even met de mensen te praten. Hun eerbetoon was ook
een demonstratie tegen die linkse publieke omroep, zeiden ze.
Ze wisten dat ik voor Radio 3 werkte, maar vanwege de
gebeurtenissen in onze achtertuin en de populariteit van Ruud de
Wild werd ik niet agressief te woord gestaan. Ik beloofde ze even
in de uitzending te halen en dat aanbod werd in dank aanvaard.
Mijn normale route naar die inmiddels beroemde parkeerplaats was
afgesloten en ik moest voor het eerst in al die jaren via de
voorkant naar binnen. Eenmaal in de studio had ik zicht op de plek
die een etmaal eerder in de hele wereld op televisie was
geweest.
Ik heb daar samen met mijn team vijf minuten wezenloos naar
gekeken. Het zag er nogal spookachtig uit met al die hekken
eromheen, afgedekt door inktzwarte doeken van plastic. We zagen de
tekening die de recherche van de contouren van Pim had gemaakt. Je
zag ook nog bloedresten.
In zo’n onwerkelijk decor had ik nog nooit radio gemaakt. De
luisteraars waren al vroeg in groten getale aanwezig op de mail,
telefoon en sms. De tendens van de reacties was liefdevol. Vrijwel
niemand schold, de meesten waren bezorgd over de toestand van Ruud
de Wild en zijn team. En er kwamen heel veel steunbetuigingen
binnen voor Pim Fortuyn.
Ook luisteraars die niet tot zijn electoraat behoorden, wilden
laten weten dat zo’n brute politieke moord
niet thuishoorde in een zogenaamde tolerante samenleving. De dag
dat Nederland zijn onschuld definitief verloor.
De uitzending was sober. Het lukte ons niet Ruud de Wild te pakken
te krijgen, maar we spraken gelukkig wel met Jeroen Kijk in de
Vegte die zei dat ze naar omstandigheden oké waren en dat ze ’s
middags in elk geval op de radio zouden zijn en dat luisteraars
werden opgeroepen actief mee te werken aan de uitzending.
Ook die uitzending zou bijzonder worden. Die van ons werd door Paul
en Harm geprezen om de juiste toon. Ikzelf vond dat we iets te
neutraal waren geweest en te weinig het publieke debat hadden
durven te voeren, maar ik was vooral heel blij dat de uitzending
voorbij was.
Binnen een paar dagen zaten we op halve kracht en binnen een week
hadden we de gewone toon van Stenders Vroeg Op alweer, maar
het heeft een onuitwisbare indruk op ons allemaal achtergelaten.
Bij Ruud de Wild is het begrijpelijkerwijs nooit meer van het
netvlies verdwenen.