Nauka jazdy na rowerze lub pływania może być trudna, ale jeśli już raz się tego nauczysz, to ta umiejętność pozostaje i nie wydaje się trudna. Faktem jest, że im jesteśmy w czymś lepsi, tym mniejszej części mózgu używamy. Można zauważyć, że sposób, w jaki pracuje nasz mózg, to swego rodzaju „program” lub system torów myślowych, które są tworzone na różne potrzeby. Nazywa się je często siecią funkcjonalną i – upraszczając – można je porównać do aplikacji dla smartfonów. Za każdym razem, gdy jeździsz na rowerze, używasz pewnego rodzaju programu. Kiedy pływasz, używasz innego.

Im więcej ćwiczysz jakąś umiejętność, tym efektywniejszy staje się obsługujący ją program i mniejsza część mózgu jest używana do jej wykonywania. Podobnie działa efektywny program w komputerze lub telefonie, który nie zajmuje zbyt dużo miejsca. Jeśli jesteś w czymś naprawdę dobry, to program jest tak efektywny, że funkcjonuje niemal automatycznie – mózg w ogóle nie musi podejmować jakiegokolwiek wysiłku. Kiedy Roger Federer wykonuje forhend, a Zlatan Ibrahimović rzut wolny, używają zapewne mniej komórek mózgowych niż my, gdybyśmy to robili. W ich wypadku dzieje się to niemal automatycznie, bez wysiłku, który muszą podjąć ludzie niewytrenowani.

Mózg ma programy obejmujące nie tylko odruchy fizyczne. To samo dotyczy bardziej abstrakcyjnych funkcji, takich jak rozwiązywanie problemów lub planowanie tego, co trzeba zrobić w przyszłości.

Podsumowując, musimy używać większej pojemności mózgu, gdy jesteśmy początkujący w jakiejś dziedzinie.

Najbardziej zaawansowana technika medyczna, w tym rezonans magnetyczny i tak zwana tomografia PET, pozwoliła ostatnio poznać w szczegółach, jak pracuje mózg i jakich programów używa, gdy się czymś zajmujemy. Dokonano przy tym niezwykłego odkrycia. Okazało się mianowicie, że najprawdopodobniej dzięki aktywności fizycznej różne rodzaje programów mózgu funkcjonują lepiej i cały mózg pracuje efektywniej. Nie odnosi się to jedynie do podejmowanej aktywności fizycznej, na przykład, że stajesz się lepszy w grze w piłkę, grając w piłkę, ale dotyczy również innych zajęć.

Regularne bieganie lub mecze tenisa, jakkolwiek dziwnie to zabrzmi, mogą przyczynić się do tego, że mózg będzie lepiej pracować również podczas gry na pianinie lub rozwiązywania zadań logicznych.

To, że tory myślowe lub programy stają się efektywniejsze, jeśli się ruszamy, zależy prawdopodobnie od poprawy połączeń między różnymi częściami mózgu. Aktywność fizyczna przyczynia się między innymi do usprawnienia komunikacji między płatami: czołowym, skroniowym i potylicznym. Im lepiej różne części ze sobą współpracują, tym efektywniejsze stają się programy i cały mózg pracuje sprawniej. Jednak na poprawę wyników nie wpływają pojedyncze sesje treningowe. By mózg działał sprawniej, konieczny jest regularny trening przez kilka dni w tygodniu przez okrągły rok.

Interesujące jest też to, że wraz z upływem lat i postępującym starzeniem się połączenia między różnymi częściami mózgu pogarszają się i to prawdopodobnie z tego powodu mózg stopniowo funkcjonuje coraz gorzej w późnym wieku. Podejmując aktywność fizyczną, która wzmacnia połączenia, można również opóźnić starzenie się mózgu.

Myśl nieszablonowo

Kreatywność jest jedną z absolutnie najbardziej pożądanych ludzkich cech. Pomyśl tylko, ile energii i pieniędzy inwestujemy w to, by nasze dzieci stały się kreatywne. Mimo że nieszczególnie dużo wiemy o tym, co się dzieje w mózgu, kiedy wpadamy na nowe pomysły i myślimy „nieszablonowo”, to jedna rzecz jest bezsprzeczna: dzięki aktywności fizycznej możesz stać się bardziej kreatywny. Istnieje na to wiele dowodów. Mówi się na przykład, że Einsteinowi teoria względności przyszła do głowy podczas jazdy na rowerze. Być może i ty zauważyłeś, że podczas spaceru lub biegu można oczyścić umysł i otworzyć się na nowe idee.

Niestety anegdoty nie mogą stanowić dowodu naukowego, nawet jeśli opowiadają o Einsteinie. Każdy z nas ma subiektywne odczucie, czym jest kreatywność, lecz badacze dążą do zmierzenia wszystkich zjawisk i dlatego stworzyli również testy sprawdzające tę właściwość.

Jeden z nich polega na tym, że badani otrzymują słowa, na przykład „pióro” lub „łyżka”, i muszą w krótkim czasie wymyślić jak najwięcej sposobów użycia przedmiotów, których nazwy otrzymali. Zadanie może się wydawać proste, ale czy jest takie w istocie? Sprawdź sam, mając do dyspozycji niewiele czasu. Ważna jest nie tylko liczba sposobów użycia, ale również to, jak bardzo różnią się one między sobą. Odpowiedzi powinny pochodzić z wielu dziedzin i być oryginalne, to jest nie powinny się powtarzać u innych wypełniających test. Odpowiedź, że łyżki można użyć do zjedzenia zupy pomidorowej, grochowej i wielu innych zup, nie spełnia ani wymogu różnorodności, ani oryginalności i jako taka otrzyma niską ocenę.

Testy wykazały, że można stać się bardziej kreatywnym dzięki aktywności fizycznej. Odnosi się to zwłaszcza do elastyczności, która jest jednym z przejawów kreatywności. Jeśli myślałeś o napisaniu książki lub opracowaniu śmiałego pomysłu na biznes, od którego świat stanie się szczęśliwszy, dopilnuj, by stało się to dwie godziny po zakończeniu sesji ćwiczeń. Poprawa kreatywności po zażywaniu ruchu następuje właśnie po blisko dwóch godzinach.

Aby uaktywnić szare komórki, powinno się ćwiczyć dość intensywnie, na przykład biegać w szybkim tempie przez co najmniej trzydzieści minut. Krótsze i spokojniejsze sesje treningowe nie wpłyną w takim samym stopniu na kreatywność. Z drugiej strony, jeśli rzeczywiście poświęcisz pół godziny na ćwiczenia, to poprawi się nie tylko twoja kreatywność, ale również pamięć, uwaga, zdolność do rozwiązywania problemów, do abstrakcyjnego myślenia i do podejmowania decyzji.

Czy jest w tym jakiś haczyk? Owszem, by stać się bardziej kreatywnym dzięki treningowi, trzeba być w dobrej formie fizycznej już od samego początku. Jeśli wcześniej nie zwykliśmy ćwiczyć i decydujemy się na rozpoczęcie treningu z szybkim biegiem przez pół godziny, a wszystko po to, by wpaść na pomysł na nową książkę, istnieje spore ryzyko, że to się nie uda pomimo biegania. Prawdopodobnie będziemy tylko zmęczeni po treningu. W takim wypadku kreatywność raczej się pogorszy.