3 De Haagse reiger ontmaskerd

De oudst bekende afbeelding van het Haagse wapen prijkt, gegoten in brons, op de grote luidklok in de toren van de Grote Kerk: een ooievaar staande midden tussen bloemen en gras.

De ooievaar prijkt ook op het vignet van Ado Den Haag, al noemen alle Hagenezen het beestje ‘un règâh’. Maar waarom eigenlijk een ooievaar?

Ridderzaal, vanaf 1814, door een van onze correspondenten – Sinds ons land een koninkrijk is moet elke gemeente een goedgekeurd wapen hebben. Zo ook de gemeente Den Haag. Vanaf 1816 ligt het gemeentewapen officieel vast, met daarin heel nadrukkelijk de ooievaar. De vogel komt van oudsher in deze regio voor, en lijkt al in de middeleeuwen een soort Haagse mascotte geweest te zijn.

Dit blijkt uit een verslag uit 1352. Door de stedelijke overheid werden ooievaarsnesten op het Binnenhof gemaakt. In de stadsrekening van 1586 blijkt dat er zelfs een officiële oppasser voor de ooievaars was, met de naam Seeger Gillisz. Hij gaf de dieren vis en stro op kosten van de stad. Tot het begin van de twintigste eeuw is de traditie gehandhaafd en vond men een paar ooievaars op de Haagse vismarkt, die door een gemeentelijke ‘oppasser’ werden verzorgd.

Natuurlijk is het feit dat het beestje voorkwam in de regio nog geen reden om het in het stadswapen op te nemen. De ooievaar staat bekend als een gelukbrengende vogel; het Nederduitse woord ‘odevare’ betekent zelfs gelukbrenger. Een tweede verklaring voor het stadswapen is de volgende: er nestelde eens een ooievaar met drie jongen op het houten dak van de Ridderzaal. Toen op een dag het dak vlam vatte, vloog de ooievaar heen en weer van en naar het nest om haar jongen op een andere plek in veiligheid te brengen. Bij het halen van haar derde jong is de ooievaar in de vlammen omgekomen. De burgers van Den Haag waren zo onder de indruk van deze opofferingsgezinde moeder, dat de ooievaar in het wapen is vereeuwigd.

Of het moet zijn omdat Hagenaars net ooievaars zijn: ‘Hoog op de poten en een grote bek.’ Uiteraard zal geen enkele echte Hagenaar zich hierin herkennen. Volgens de Hagenaars kun je namelijk maar beter gewoon ‘un règâh’ zijn, dan zo’n ooievaar die uit de hoogte doet.