18 De gedrochten van Loosduinen

In het oudste gebouw van Den Haag hangt een bord waarop een wonderlijk verhaal staat geschreven. Het vertelt de sage van gravin Margaretha van Henneberg, de dochter van Floris III, graaf van Holland. Zij zou het leven geschonken hebben aan een 365-ling!

Loosduinen, van 1275 tot heden, vrij naar B. Sliggers en J.R.W. Sinninghe – Bij Loosduinen stond eens een kasteel dat door de aarde is verzwolgen. Daar woonde graaf Herman van Hennenberg met zijn vrouw Margaretha. Op een oudejaarsavond kwam er bij gravin Marga-
retha een arme vrouw, wier man was gestorven, om een aalmoes bedelen. Ze droeg, om aan te geven dat ze niet alleen zichzelf te voeden had, op iedere arm een kind, een tweeling. Maar de gravin had geen medelijden met haar en stuurde haar weg. Ze zal wel gedacht hebben dat de bedelares de boel belazerde, want ze geloofde niet dat het echt haar kinderen waren. ‘Het is helemaal niet mogelijk om meer dan één kind tegelijk van één man te ontvangen,’ zou ze gezegd hebben.

‘Als God het wil,’ antwoordde de vrouw, ‘is dat heel goed mogelijk.’ Maar de gravin geloofde dat niet en joeg haar van de deur weg. Toen riep de arme vrouw: ‘O, Heer en God, gij die machtig zijt boven al, ik vraag U: laat deze gravin evenveel kinderen krijgen als er dagen in het jaar zijn.’

Omdat zij een dochter was van Floris, kwam zij naar Loosduinen en daar zou ze op Goede Vrijdag van het jaar 1275 driehonderdvijfenzestig kinderen gebaard hebben. Bisschop Otto van Utrecht, haar oom, kwam naar Loosduinen en hij doopte al die kinderen in één bekken.

De jongens noemde hij Johannes en de meisjes Elisabeth. Nauwelijks echter waren zij gedoopt of zij stierven allen, tegelijk met hun moeder, de gravin. Zij werden in het klooster begraven, waar men deze geschiedenis op een grafsteen lezen kon. Ook bouwde men ter nagedachtenis aan dit wondere voorval een slot aan de oever van de Maas, dat evenveel vensters telde als Margaretha kinderen had gebaard: driehonderdvijfenzestig.

Het grafschrift, dat in de zestiende eeuw nog leesbaar was, vermeldde de dood van de kinderen met deze woorden:

Doe siuten werelt bleve

Ment jaer duysent 200 en 76 schreve.

Opten goeden Fridach ten negen ure,

Haar siel mag in eeuwigheyt duren.

Meer dan een eeuw geleden kon men nog het gerammel van al die kleine doodsbeentjes horen als men zijn oor op het kerkhof te luister legde.

In de consistoriekamer van de kerk te Loosduinen bevinden zich nog twee oude, groen geverfde doopbekkens, die bij de doop van deze kinderen zouden zijn gebruikt.

Lange tijd werd geloofd dat bij aanraking van deze bekkens de vruchtbaarheid bij vrouwen zou worden bevorderd. Omdat de bekkens buiten handbereik hingen, wierpen de vrouwen hun handschoenen en zakdoeken ernaar.

Aan het eind van de achttiende eeuw waren het echter al niet meer de oorspronkelijke, zeer oude bekkens. Toen hingen ze in de kerk met bijschriften op zwarte borden. De geschiedenis stond daar voluit op beschreven, zowel in het Hollands als in het Latijn.

Het verhaal van de driehonderdvijfenzestig kinderen van de gravin van Hennenberg werd in 1370 voor het eerst op schrift gesteld. Toen al zocht men naar een verklaring van die zeldzame geschiedenis.

De verklaringen zijn al even gruwelijk als het verhaal zelf, want allen duiden op een miskraam: de oudste verklaring, die van de klerk van de Lage Landen, is dat de kinderen zo groot als jonge muizen waren. Een modernere verklaring, geïnspireerd door de medische wetenschap, wordt aangehangen door volksverhalenverteller Bert Sliggers. Hij zegt dat ze was bevallen van een zogenaamde mola hydatosta , een degeneratie van de foetus in de vorm van een druiventros. Dit voorval moet tot legendevorming hebben geleid.

Dat de geboorte van een meerling een sensationele gebeurtenis blijft, bewijst het verhaal van de geboorte van een vijfling tweehonderdvijftig jaar geleden. Op 5 januari 1719 bracht Kniertje Gerbrands, de vrouw van de Scheveningse visser Ariensz, vijf kinderen ter wereld. Een werd dood geboren, de vier anderen leefden slechts een dag. Het fenomeen trok zo veel belangstelling uit Den Haag, dat de rijtuigen wekenlang de straten vulden. De ouders vertoonden hun dode wichtjes tegen kijkgeld en melkten hun macabere bezienswaardigheid zo lang mogelijk uit. Pas na 44 dagen werden de lijkjes ter aarde besteld. In het koor van de hervormde kerk in Scheveningen is de zerk nog te zien, waaronder de vijfling ligt begraven.

Een minder spannende verklaring voor de sage over Margaretha: oudtijds begon het jaar met Pasen. De gravin schonk dus op Goede Vrijdag het leven aan evenveel kinderen als er (nog) dagen in het jaar waren, namelijk twee...