Ontdek de Mysteries (antwoorden)
1. Nee, dit klopt niet. De bomen werden pas aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog gekapt door de Spanjaarden om een verdedigingswal mee te bouwen. Vanaf 1606 werd het veld gebruikt om malie te spelen, een voorloper van golf en croquet: vandaar de naam!
2. Nee, helemaal niet. Willem III had niets met de naam van doen (of met het bouwen van de gevangenis). De naam Oranjehotel werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bevolking gegeven aan de gevangenis, omdat de Duitsers er hun politieke gevangenen opsloten. Vaak waren dat verzetslieden.
3. Waar, een anonieme ambtenaar tekende dit ooggetuigenverslag in 1812 op. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat de zonderlinge geluiden ophielden nadat de politie de menigte uiteendreef, in de toren op onderzoek uitging en daar een stel reusachtige nachtuilen neerschoot.
4. Welk verhaal juist is, kan niemand meer met zekerheid zeggen. Andere bronnen zeggen dat de naam uit het begin van de achttiende eeuw stamt. Toen had de Franse gezant in Den Haag extra ruimte nodig om zijn personeel te huisvesten. Voor dat doel liet hij enkele bijgebouwen, Appendances , op de huidige Apendans neerzetten. In de loop der eeuwen verbasterde dat Franse woord tot Apendans.
5. Niet waar! Karel V liet de lindebomen juist planten bij een bezoek aan Den Haag in 1539, om de stad een lommerrijke straat te schenken. Begin negentiende eeuw, toen de Lange Voorhout tijdens de Franse bezetting omgedoopt was tot ‘Cour Napoleon’, stond het inderdaad bekend als ontmoetingsplaats voor prostituees en homoseksuelen.
6. Dit verhaal wordt inderdaad verteld. Maar een meer voor de hand liggende reden voor de naam van de Bloedpoort zou ook de goot kunnen zijn, waarlangs een slager het bloed van zijn vlees loosde.
7. Waar. Wat de waarde precies is, is niet bekend. Maar voor een envelop waar de postzegel nog op zat, werd in 1993 3,5 miljoen euro betaald!
8. Het klopt! Baron Hop leed aan jicht en dronk op aanraden van zijn arts veel koffie. Hij dronk zijn koffie altijd met veel suiker en room, want hij was een enorme zoetekauw. Op een avond had hij zijn beker op de kachel laten staan. De volgende ochtend kon hij de verleiding niet weerstaan en nam hij een likje van het bruinige prutje onder in zijn beker. Hij vond het heerlijk en stapte meteen naar de lokale bakker om te vragen of hij snoepjes kon maken die zo smaakten. Zo zijn de Haagse Hopjes ontstaan.
9. Waar.Wat de toedracht was, is nog steeds niet verklaard. De stenen namen steeds in aantal toe en ze vielen op klaarlichte dag, tussen twee en vier uur.
De kamer werd letterlijk stuk gebombardeerd, de ruiten waren in gruzelementen en het meubilair werd zwaar beschadigd. Ten slotte was de kapitein met zijn familie genoodzaakt te vertrekken en toen was het ook afgelopen met de stenenregen.
Het huis, een bovenwoning, staat nog altijd aan de linkerzijde van de straat, gezien van de Stationsweg.
10. Niet waar. Bij stadsherberg ‘t Goude Hooft is nooit een dergelijke bodemvondst gedaan. Wel opmerkelijk is een wandschildering uit de jaren dertig van de twintigste eeuw. Op die wandschildering is te zien hoe Amalia van Solms opdracht geeft tot de bouw van de Oranjezaal van Paleis Huis ten Bosch. In 1423 werd het etablissement geopend.
Dankwoord
Allereerst bedank ik ‘mijn team’, Thijs en Catalijn, voor hun hulp bij het samenstellen. Zonder hen was het boekje er niet gekomen.
Redacteur Thijs van der Veen woonde het belangrijkste deel van zijn jeugd in Den Haag en de stad oefent daarom nog steeds een grote aantrekkingskracht op hem uit. Hij draagt dit boek op aan zijn ouders, Thea en Ted en Henri en Martine.
Verder wil ik graag de vertellers en verzamelaars van volksverhalen en raadselachtige sagen uit het verleden en heden bedanken. Door hen is het materiaal bewaard gebleven, dat ik voor dit boek als bron gebruikte. In het bijzonder gaat mijn dank uit naar Sanne Witkamp en Peter-Jan Vermeij, redders in nood.
Ten slotte ben ik alle personen, bedrijven en instanties dankbaar die mij toestemming hebben gegeven hun verhalen door te vertellen. U vindt hen in de verantwoording op de hierop volgende pagina’s.
Martijn J. Adelmund
Verantwoording
1 De voorouders van alle Hagenezen
Bron: J.R.W. Sinninghe, Spokerijen in Rijnland, Delfland en Schieland (Europese Bibliotheek, Zaltbommel 1977) 59-61. Het verscheen daar onder de titel ‘Reuzen’.
Noot: Het verhaal van het Schort vol zand gaat ook over de Hillegersberg. Het oude wapen van Hillegersberg vertoonde dan ook een vrouwtje (met de naam ‘Hille’), dat met een schort vol zand op een heuvel stond. Op die heuvel bouwde zij het kasteel ‘Het Reuzenhuis’, de vroegere burcht, die in 1426 werd verwoest.
2 Ninja’s in de Wagenstraat
Bron: Voor de informatie in dit artikel maakte ik dankbaar gebruik van de particuliere website van amateurhistorica en huisarts A. Anema. Ze schreef daar een artikel, getiteld ‘Yi Jun: Een Koreaans drama in Den Haag’. Voor het vredesmuseum: www.yijunpeacemuseum.com.
3 De Haagse reiger ontmaskerd
Bron: De informatie over de herkomst van het stadswapen vond ik op www.gemeentearchief.denhaag.nl.
4 De kakse lofzang van ’s-Gravenhage
Bron: J. Tideman, ‘Aan ’s Gravenhage’, onder redactie van A.J. Servaas van Rooijen, Haagsch Jaarboekje voor 1890 (Cremer & Co., Den Haag 1890) 1. De boekjes werden uitgegeven in opdracht van de Geschiedkundige Vereniging Die Haghe.
5 De moord bij het Groene Zoodje
Bron: L. Nijgh, Moord en doodslag (Conserve, Haarlem 1990) 29-36. Het verscheen daar onder de titel ‘De gebroeders De Witt’.
6 Hier is een kind vermoord
Bron: Het rijmpje vond ik in Jacques R.W. Sinninghe, Spokerijen in Rijnland, Delfland en Schieland (Europese Bibliotheek, Zaltbommel 1977) 48-49. Het verhaal over Marius verscheen voor het eerst in het boek over bekende Nederlandse jurisprudentie ( De Hoornse Taart , door F. Soeteman en C. Roodbeen). Enig onderzoek bracht me op het spoor van www.archipelbuurt.nl, die het aangepast overnam uit een artikel door L. van Heijningen.
7 Horror onder de Haagse Hindoes
Bron: Over de metselmoorden las ik in diverse persberichten, verzameld door historicus J.W. Swaen. Het verhaal over de voodoomoord heb ik ontleend aan Coen van Kranenburg en Perdiep Ramesar, ‘Duistere zaken met zwarte magie’ in: Algemeen Dagblad (7 juli 2006). De uitleiding is gebaseerd op het artikel ‘Verkracht met toverkracht’ van Rob Nanninga, dat ik vond op de website van vereniging Skepsis (www.skepsis.nl).
8 Varkens op het Binnenhof
Bronnen: Jan ter Gouw, De volksvermaken (De erven F. Bohn, Haarlem 1871) 473. En verder J.C. van der Does, Maarten van Rossem. De glorieuze Geldersche legeraanvoerder (Utrecht z.j.) en J.R.W. Sinninghe, Utrechtsch Sagenboek (W.J. Thieme & Cie, Zutphen 1938), 40-41.
9 Den Haag ondergronds
Bronnen: In 2006 was er op de dag van de architectuur een ondergronds evenement in Den Haag. Zie hiervoor: ‘Ontdek ondergronds Den Haag’, in: Stadskrant (7 juni 2006) 12. Over de schuilkelder van Beatrix leest u onder meer in De Telegraaf : Alex de Vries en Menzo Willems, ‘Schuilkelder Beatrix jaren te kijk’ (12 maart 2008). Over het spook van Assendelft las ik in het verhaal ‘Het spook Catherine’ in J.R.W. Sinnighe’s, Spokerijen (1977).
10 De vergeten graaf van Den Haag
Bron: J. Cohen, Nederlandsche Sagen en Legenden (Thieme, Zutphen 1918) 22-32. Het verscheen daar onder de titel ‘De slaper in het Voorhout, de Vorst van éénen dag of de Vroolijke Willem’.
Noot betreffende de datering: Filips de Goede was hertog van Bourgondië van 1419 tot hij stierf in 1467.
11 De Winterkoningin van Bohemen
Bron: Mijn informatie haalde ik van een groot aantal websites, waaronder die van het Haags Historisch Museum. Verder ook http://homepage.residentie.net,
www.20eeuwennederland.nl, www.willebroek.info en
www.codart.nl.
12 De moord op Blonde Dolly
Vrij naar: J.H.H. Gaute en Robin Odell, Beruchte moordzaken (Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, Amsterdam 1989) 41; en Nieuwspoort Nieuws (Oktobernummer) nr. 8 1999. Zie ook: www.nieuwspoort.nl.
13 De bekendste spionne van Nederland
Bronnen: John Carey, Eyewitness to History (Harper Collins, Londen 1987); en Sam Waagenaar, Mata Hari. Niet zo onschuldig... (Van Holkema & Warendorf, Bussum 1976).
14 De mysteries rond Van Oldenbarneveld
Bronnen: Het mysterie rond het lijk van Van Oldenbarneveld is ingezonden in de Nederlandse Volksverhalenbank van het Meertens Instituut, 3 juni 2004, door Klaas Eldering. Het mysterie rond de voorspelling van zijn dood leende ik van volksverhalenverzamelaar J.R.W. Sinninghe.
15 De wonderbaarlijke luchtshow boven Scheveningen
Bronnen: Het volgende boek bracht me op het spoor van het pamflet: Julien Weverbergh, Ufo’s in het verleden , (1980).
16 De aanval van de Scheveningse reuzin
Bron: J.R.W. Sinninghe, Spokerijen in Rijnland, Delfland en Schieland (Europese Bibliotheek, Zaltbommel 1977) 26. Het verscheen daar onder de titel ‘De reuzin Walberech’.
Noot betreffende de datering: sage ontleend aan Josef Cohen, Nederlandsche Sagen en Legenden .
17 De oudste legende van Scheveningen
Bron: De Gids 289 (P.N. van Kampen & Zn, Amsterdam 1865).
18 De gedrochten van Loosduinen
Bronnen: Vrij naar: Bert Sliggers, Volksverhalen uit Noord- en Zuid-Holland (Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen 1980). Het verscheen daar onder de titel ‘De gravin van Hennenberg’, én J.R.W. Sinninghe, Sagen van Nederland (Het Spectrum, Utrecht, zj). Het verhaal verscheen daar onder de titel ‘Evenveel kinderen als er dagen in het jaar zijn’.
Zie ook: A. van Oirschot, Spoken en kastelen in Nederland (Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen 1974) 93. Het verscheen daar onder de titel ‘Een kasteelvrouw met 365 kinderen’. Voor de vijfling: J. Bouman, Het Merckwaerdigste meyn bekent (Kruseman’s Uitgeversmij, Den Haag z.j.) 35. Het verscheen daar onder de titel ‘Vijfling’.
19 Het verzonken slot van Loosduinen
Bron: J.R.W. Sinninghe: Spokerijen in Rijnland, Delfland en Schieland (Europese Bibliotheek, Zaltbommel 1977).
20 De heksen van Loosduinen
Bron: Jan Pietersz. Meerhuysen, De geest van Jan Tamboer of Uytgeleeze stoffe voor de klucht-lievende ionckheydt (Amsterdam, 1659, drie delen). De uitleiding gaat natuurlijk over Susan Smit. Voor meer informatie kun je terecht op haar website: www.susansmit.nl.
21 De dood van een dubbelspion
Bron: Chiel Kramer, 2008
22 De list van Maduro
Bron: Het ooggetuigenverslag als opening nam ik over van de website van Stichting Historisch Ypenburg. Daar werd verder geen bron vermeld. Aanvullende informatie vond ik in een mooi artikel van Chris Schram, getiteld ‘Haagse standbeelden. Nederlandse Strijdkrachten Mei 1940’ (http://historie.denhaag.org).
23 Het spook aan het Westeinde
Bron: Jacques R.W. Sinninghe, Spokerijen in Rijnland, Delfland en Schieland (Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 1977) 64-65.
24 Spokerijen op de Stille Veerkade
Bron: Jacques R.W. Sinninghe, Spokerijen in Rijnland, Delfland en Schieland (Europese Bibliotheek, Zaltbommel, 1977) 11-12.
25 De blauwe dood in de stad
Bronnen: Vrij naar de informatie op de websites: www.geocities.com, www.haagsetijden.nl en
www.wetenschapsagenda.leidenuniv.nl.
26 Het monster van de Bocht
Bron: Nico Polak, Geïllustreerd Politie Nieuws (Skarabee, Laren 1973). Zie ook de websites www.bhic.nl en www.henribeunders.com.
27 Terroristen in het Laakkwartier
Bron: www.wikipedia.nl en verschillende kranten en tijdschriften.
Praktische informatie
Het verhaal van Den Haag
Een gids van ’t Gilde Den Haag neemt u mee langs hoogtepunten uit de geschiedenis van Den Haag. Het tweeënhalf uur durende programma wordt besloten met een drankje bij Panorama Mesdag, waar de bezoekers de magie van het zinsbegoochelende panorama uit 1881 ondergaan.
Kaarten via een van de Haagse vvv -kantoren, of:
Den Haag Marketing
070 – 338 5800
www.denhaag.com
www.hetverhaalvandenhaag.nl
Griezelen in de Gevangenpoort
Buitenhof 33
2513 AH Den Haag
Tel 070-346 08 61
www.gevangenpoort.nl
De bekendste gevangenis van Nederland! Het Groene Zoodje (elders in deze bundel) ligt voor de deur van het museum.
Voel je een reus in Madurodam
Madurodam, de kleinste stad van Nederland, is het hele jaar open. Er zijn vele bekende en onbekende bezienswaardigheden uit heel Nederland te bewonderen. Wat niet iedereen weet: het is een oorlogsmonument dat herinnert aan ‘de list van Maduro’ (zie: elders in deze bundel).
George Maduroplein 1
2584 RZ Den Haag
www.madurodam.nl
Beleef vervlogen tijden in het Mauritshuis
Het Mauritshuis is vooral befaamd om haar wereldberoemde collectie Hollandse schilderkunst uit de 17e eeuw. Schilderijen van Rembrandt, Vermeer, Jan Steen, Frans Hals, Potter komt u er allemaal tegen. Maar er is veel meer te zien. Wat dacht u van een schitterend overzicht van de Hollandse en Vlaamse schilderkunst van de vijftiende- tot de achttiende eeuw? Van Vlaamse primitieven tot zonovergoten landschappen, van bijbelse figuren tot gedetailleerde stillevens en van serene interieurs tot humoristische genrestukken.
Korte Vijverberg 8
2513 AB Den Haag
www.mauritshuis.nl
Zoek naar verborgen gangen in de Ridderzaal
Het opvallendste gebouw op het Binnenhof is zonder twijfel de Ridderzaal, in de 13e en 14e eeuw gebouwd als kasteel van de Graven van Holland. De Grote Zaal, sinds de 19e eeuw ‘Ridderzaal’ genoemd, dateert uit de tweede helft van de 13e eeuw. De beroemde houten overkapping werd in 1861 gesloopt, maar nog geen veertig jaar later door een exacte kopie vervangen. Sinds 1904 vormt de Ridderzaal jaarlijks het decor voor het voorlezen van de Troonrede op Prinsjesdag. De Troonrede kan men gemakshalve omschrijven als ‘de aankondiging van de plannen van de regering aan Parlement en bevolking’.
Stichting Bezoekerscentrum Binnenhof
Binnenhof 8a
2513 AA Den Haag
Den Haag vanaf het water
De boten van De Ooievaart varen rondom het centrum van Den Haag. Een gids vertelt u onderweg over de historie van Den Haag, maar ook verhalen over het hedendaagse Den Haag.
De route voert u onder andere langs het kleurrijke Den Haag van Het Lint, China Town en de Schilderswijk naar Koninklijk Den Haag (omgeving Mauritskade met de Koninklijke Stallen), de Jugendstilpanden van Buurtschap 2005 en uiteindelijk langs het nieuwe Haagse centrum met de vele ministeries en bijzondere skyline.
Stichting De Ooievaart
Bierkade 18b
2512 AB Den Haag
www.ooievaart.nl