20 De heksen van Loosduinen

Wat doe je als je als advocaat in de zeventiende eeuw, in de beginjaren van de verlichting, wordt betrapt in het kippenhok, tussen de benen van je vrouw, naast je compagnon, ook tussen de benen van zijn vrouw? Misschien zoek je dan je heil bij het bovennatuurlijke om het een en ander te verklaren.

Loosduinen, omstreeks 1659, door Jan Pietersz. Meerhuysen – Er werden eens twee vrouwen van toverij beschuldigd, waardoor ze voor een rechtbank moesten verschijnen. Ze waren zo slim geweest ieder een advocaat in te schakelen. Bij de zitting pleitten ze ten aanzien van iedereen dat er geen bewijs was van hun heksendaden, waardoor de rechter opnieuw uitspraak moest doen: ze werden vrijgesproken. Om het heugelijke feit te vieren, gingen de heksen met hun advocaten naar een herberg. Ze trakteerden de mannen voor de goede afronding en voor hun goede diensten. Toen ze al een tijdje in de herberg zaten, begon de wijn de mannen naar het hoofd te stijgen. Een van de advocaten zei: ‘Jullie hebben de rechtszaak nu toch al gewonnen, dus doe eens een kunstje voor ons.’ Ze zeiden tegen de heksen dat ze dan samen nog eens wat zouden gaan drinken, op hún kosten. Buiten gekomen, wilden de heren gaan plassen en ze voelden in hun broek. Ze kwamen erachter dat zij geen geslachtsorgaan meer hadden!

‘Duivels! Ik mis mijn mannelijkheid,’ zei de een.

‘Ik ook,’ zei de ander. Zo kwamen ze verbaasd de herberg weer binnen.

‘Vlug hoeren, geef ons onze mannelijkheid weer terug.’

De heksen reageerden met: ‘Jullie wilden toch een kunstje zien? Wij kunnen jullie niet helpen. Daarvoor moeten jullie bij jullie vrouwen zijn.’ Dat deden de mannen meteen. Hun vrouwen kwamen naar het café, en zagen inderdaad dat de mannelijkheid van hun mannen was ontnomen. Hierop ontstaken ze in blinde woede en ze gingen de heksen te lijf. Nog voor ze konden ontvluchten zei een van de twee kollen: ‘Als je de mannelijkheid wilt hervinden, moet je achter het Zomerhuis in het kippenhok kijken. Daar vinden jullie een bak met haver. Als je die haver eet, komt het goed.’ De vrouwen volgden de raad op. Ze aten van de haver en kwamen in een vreemde roes, waar ze pas later uit ontwaakten. Ze werden wakker met hun mannen op zich, tussen hun benen. En hun geslacht was zeer zeker hersteld. Hier genoten ze toen nog even van. Om een kunstje hebben ze daarna nooit meer gevraagd...

Terwijl de advocaten van Loosduinen zo hun lesje leerden, bedreigde een veel groter gevaar de kinderen. Wie kent niet het verhaal, opgetekend door de gebroeders Grimm, van Sneeuwwitje die een vergiftigde appel at en werd gered door een knappe prins? Maar wie zou de kinderen van Loosduinen komen redden? Vaak lagen er te Loosduinen kleine, rode sterappels, die verleidelijk glommen, langs de berm van de weg. Zij waren daar neergelegd door een van die slechte, ouwe vrouwen die konden heksen. Die appels mogen niet worden gegeten, maar moeten eerst zorgvuldig een dag en een nacht in een pul of een pot worden bewaard, boven op een kast of in een kabinet. Het is vaak voorgekomen dat er na een etmaal een pad in plaats van een appel in de pot zat. Wanneer een kind de appel dadelijk had opgegeten, veranderde die in zijn lichaam in zo’n gevreesde pad. Het kind werd dan ziek en geen arts kon het helpen, want daar was geen kruid tegen gewassen. Alleen een heksenmeester kon het kind van zo’n heksenpad verlossen. De heksenmeester of toverdokter die aan het eind van de vorige eeuw in Loosduinen kwam, was een melkboer uit Leiden. Gehuld in een zware, zwarte mantel, als in een donderwolk, en met een breedgerande hoed diep over het voorhoofd getrokken, verscheen hij bij de zieke kinderen en genas hen.

Loosduinen wordt nog steeds bezocht door heksen. Op twintig april 2005 luisterde een ademloos publiek in de bibliotheek van Loosduinen naar de verhalen van een moderne heks: jong, blond en gek op shoppen. Zij meent dat het heks zijn tussen de oren zit en niets te maken heeft met takken in het haar, zwarte gewaden, kromme neuzen en akelige toverdrankjes. Hoeveel heksen zou je eigenlijk al tegen zijn gekomen zonder het te weten...?