De oudheid F G Naerebout

Prev Next

De transcriptie en uitspraak van vreemde woorden en namen

CHINEES

Voor de transcriptie van alle Chinese woorden en namen wordt hier, zonder uitzondering, het Pinyin-systeem gehanteerd. Dit is de officiële spelling van de Chinese Volksrepubliek wanneer men daar van het Latijnse alfabet gebruikmaakt. Deze spelling wordt ook gehanteerd door internationale organisaties en in toenemende mate door wetenschap en journalistiek. Deze Pinyin-transcriptie is gebaseerd op de huidige Mandarijn-uitspraak van de Chinese karakters in kwestie. De relatie tussen de letters en de klanken is voor Nederlanders helaas niet erg eenduidig. Het onderstaande lijstje is gebaseerd op W. Idema & L. Haft, Chinese letterkunde. Inleiding, historisch overzicht en bibliografie, Utrecht 1985:

a	in de combinaties yan, -ian, juan, quan, xuan: Nederlandse e, als in ‘pen’; anders Nederlandse aa, als in ‘gaan’
ao	Nederlandse au
b	Nederlandse p
c	Nederlandse ts, als in ‘koetshuis’
ch	Engelse ch, geaspireerd, als in ‘charcoal’
d	Nederlandse t
e	in de combinaties ye, -ie, -ue: Nederlandse e, als in ‘het’; anders ongeveer Nederlandse e, als in ‘de’
ei	ongeveer Nederlandse ee, als in ‘deel’
g	Nederlandse k
i	na s, z, c, ch, zh, sh of r: Nederlandse e, als in ‘de’, anders Nederlandse ie, als in ‘Piet’
iu	Nederlandse ioe
j	Nederlandse tj, als in ‘beetje’
k	Engelse k, geaspireerd
ou	Nederlandse oo, als in ‘boot’
p	Engelse p, geaspireerd
q	Engelse ch, geaspireerd, als in ‘cheese’
r	Engelse r, of Franse g, als in Liège
sh	Nederlandse sj, als in ‘hasj’
t	Engelse t, geaspireerd
u	na j, q, x en y: Nederlandse uu, als in ‘fuut’, anders als Nederlandse oe
ui	ongeveer Nederlandse wee
x	Nederlandse sj, als in ‘klusje’
y	Nederlandse j, als in ‘jaar’
z	Nederlandse ts, als in ‘bits’
zh	Engelse j, als in ‘John’, maar stemloos

GRIEKS

De hier gekozen transcriptie volgt de veronderstelde antieke uitspraak van met het Griekse alfabet gespelde woorden, met enige concessies aan in Nederland ingeburgerde transcripties en bijbehorende uitspraak. Zie voor een gedetailleerde bespreking: S.W. Allen, Vox graeca. A guide to the pronunciation of classical Greek, Cambridge 1987. In plaats van het oorspronkelijke Griekse muzikale accent wordt in Nederland en op de Britse Eilanden het intensiteitsaccent toegepast als hadden we te doen met Latijn (zie daar). In onderstaand lijstje volgt op het Grieks eerst de transcriptie, tussen haakjes indien nodig een aanwijzing inzake de uitspraak.

α	a (langere en kortere a, maar nooit a als in ‘gat’)
αι	ai (als aai in ‘aaien’)
αυ	au
β	b
γ	g (de Franse g, als in ‘gouverner’)
δ	d
ε	e (als in ‘pet’)
ει	ei (gangbaar als ei in ‘eiland’; juister: als ee in ‘beet’)
ζ	dz (gangbaar als dz; maar in de klassieke tijd eigenlijk zd!)
ευ	eu (als in ‘neus’)
η	(lang, als in ‘gètver’)
θ	th (als in ‘Tholen’)
ι	i (langere en kortere i, maar nooit i als in ‘git’)
χ	k
λ	l
μ	m
ν	n
ξ	ks (als in ‘niks’)
o	o (als in ‘kom’)
oι	oi (als in ‘hoi’)
oυ	oe
I	p
ρ	r (rollende r)
σ, ς	s
τ	t
υ	u (langere of kortere u, maar nooit u als in ‘pulken’)
Φ	f (gangbaar als f; eigenlijk meer geaspireerde p)
χ	ch (gangbaar als in ‘bocht’; eigenlijk meer geaspireerde k)
ψ	ps (als in ‘psyche’)
ω	(gangbaar als in ‘boom’; eigenlijk als in ‘kom’)

Bij Griekse namen en woorden is de hiervoor genoemde transcriptie consequent toegepast; met uitzondering van enkele namen die zijn ingeburgerd in gelatiniseerde of vernederlandste versie (bijvoorbeeld Athene, en niet Athnai). In de index wordt van dergelijke namen altijd ook de Griekse versie gegeven, terwijl van getranscribeerde namen ook de gelatiniseerde versie wordt geboden.

LATIJN

Hier is vanzelfsprekend geen transcriptieprobleem (alleen gebruiken we v voor u indien deze letter als medeklinker fungeert). De uitspraak van het Latijn van de klassieke periode is volgens het onderstaande overzicht; hier niet gegeven letters zijn uit te spreken als in het Nederlands. Voor meer details: W.S. Allen, Vox Latina. A guide to the pronunciation of classical Latin, Cambridge 1978.

a	langere en kortere a, maar nooit a als in ‘gat’
ae	korte ai, niet als in ‘aai’
au	als in ‘gauw’
c	k
e	zowel als in ‘pet’, als in ‘beet’
ei	eei
eu	als in ‘neus’
g	als in ‘garçon’
h	stom
i	zowel als in ‘hit’ als in ‘biet’
o	zowel als in ‘pot’ als in ‘boot’
oe	oi als in ‘hoi’
ph	geaspireerde p
qu	kw
s	altijd scherp, nooit z
u	oe als in ‘boek’
v	gangbaar is v, in feite meer w
y	u als in ‘uur’

De klemtoon wordt gelegd op de tweede lettergreep van achteren indien deze lang is, anders op de derde van achteren.

ARABISCH

Arabische woorden en namen zijn getranscribeerd als in de Encylopedia of Islam, met uitzondering van enkele in het Nederlands ingeburgerde namen. Het is hier niet de plaats voor een uitgebreide verhandeling over de uitspraak van het Arabisch. Enkele bijzonderheden:

’	alif: glottisslag, de ongeschreven klank gehoord in ‘beëdigen’, ‘al-één’ (vergelijk ‘alleen’)
‘	ayin: klank diep in de keel: ‘braakgeluid’
u	oe

OVERIG

Bij de overige getranscribeerde schriftsystemen (spijkerschrift, hiërogliefen, semitische alfabetten) is gekozen voor een weergave die aansluit bij wat in de niet-specialistische literatuur gangbaar is en/of aansluit op de vermeende uitspraak van de aldus genoteerde namen en begrippen. Dat betekent bijvoorbeeld dat namen die in (gelatiniseerde) Griekse gedaante bekend zijn ook zo gegeven zijn: dus de Perzische vorst Darius, en niet Darjavesh. Herkenbaarheid en hanteerbaarheid stonden voorop, niet enig consequent systeem.

Prev Next