Bibliografie
Onderstaande bibliografie heeft de bedoeling een handreiking te vormen voor wie verder wil doordringen op een van de terreinen die door dit handboek bestreken worden: er is een keuze uit de meest gangbare bibliografieën, naslagwerken en handboeken opgenomen, aangevuld met een aantal websites die bibliografische informatie bieden, of als portal of gateway verwijzen naar andere relevante websites, of zelf een naslagrol vervullen. Het bestaan van cd-rom-versies van papieren publicaties is niet aangegeven.
Aangezien het internet beter dan gedrukt papier in staat is de voortdurend groeiende publicatiestroom in kaart te brengen, hebben we naast deze algemene titels slechts een zeer beperkt aantal meer specifieke titels opgenomen. Dat wat betreft het bronnenmateriaal we ons beperken tot geschreven bronnen in vertaling impliceert niet dat andere bronnen onbelangrijk zouden zijn voor de geschiedschrijving van de Oudheid. Maar de omvang van deze bibliografie moest enigszins binnen de perken blijven. We vertrouwen erop dat de hieronder opgenomen bibliografische hulpmiddelen desgewenst verder zullen helpen.
De bibliografie is als volgt ingedeeld:
1 GESCHREVEN BRONNEN
1.1 Vertaalde bronnen
1.2 Bloemlezingen
1.3 Brongebruik
2 NASLAGWERKEN
2.1 Algemeen
2.2 Topografisch/atlassen
2.3 Personen
2.4 Chronologie
2.5 Perioden/culturen/regio’s
2.5.1 Prehistorie
2.5.2 Egypte
2.5.3 Oude Oosten
2.5.4 Griekse wereld
2.5.5 Romeinse wereld
2.5.6 Late Oudheid
2.6 Religie
2.7 Filosofie/wetenschap
2.8 Recht
2.9 Taal/schrift
2.10 Literatuur/uitvoerende kunsten
2.11 Architectuur/beeldende kunst
2.12 Sociaal-economische geschiedenis
3 BIBLIOGRAFISCHE HULPMIDDELEN
3.1 Algemeen
3.2 Specifiek
3.3 Internetportals
1 GESCHREVEN BRONNEN
1.1 Vertaalde bronnen
Er bestaan verschillende series met individuele werken uit de Oudheid in vertaling:
Ambo-Klassiek, Ambo, Amsterdam.
Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam.
Die Bibliothek der Alten Welt, Artemis Verlag, Zürich/München.
Collection des Universités de France (Collection Budé), Société ‘Les Belles Lettres’, Parijs (dubbelteksten).
The Loeb Classical Library, Harvard University Press/Heinemann, Cambridge, Mass./ Londen (dubbelteksten).
Penguin Classics, Penguin, Harmondsworth. Tusculum-Bücherei, Heimeran Verlag, München (dubbelteksten).
Voor het opsporen van andere vertalingen in het Nederlands:
Rynck, P. de & A. Welkenhuysen, De Oudheid in het Nederlands: repertorium en bibliografische gids voor vertalingen van Griekse en Latijnse auteurs en geschriften, Baarn 1992 (supplement: Amsterdam 1997).
NB: Voor het traceren van edities van onvertaalde teksten, vergelijk rubriek 2.10.
NB: Voor teksten in andere talen dan Grieks of Latijn, vergelijk rubriek 1.2.
1.2 Bloemlezingen
Adkins, A.W.H. & P. White, The Greek polis, Chicago 1986.
Arend, W., Geschichte in Quellen: Altertum, München 1978.
Arnaoutoglou, I., Ancient Greek Laws: a sourcebook, Londen 1998.
Austin, M.M., The Hellenistic world from Alexander to the Roman Conquest: a selection of ancient sources in translation, Cambridge 1981.
Bagnall, R.S. & P. Derow (eds.), The Hellenistic Period. Historical sources in translation, Oxford 2003 (eerdere editie: Greek Historical Documents: the Hellenistic period, Chico, ca 1981).
Barker, E., From Alexander to Constantine: passages and documents illustrating the history of social and political ideas, 336 B.C.-A.D. 337, Lanham, Md. 21985 (eerder uitgegeven Oxford 1956).
Beard, M., J. North & S. Price, Religions of Rome, deel 2: A sourcebook, Cambridge 1998.
Beliën, H.M., F.J. Meyer & K.A.D. Smelik, Een geschiedenis van de oude wereld: bronnen, Haarlem 1981.
Bertrand, J.-M., Inscriptions historiques grecques, Parijs 1992.
Bottéro, J. & S.N. Kramer, Lorsque les Dieux faisaient l’homme: mythologie mésopotamienne, Parijs 1989.
Braund, D., Augustus to Nero: a sourcebook on Roman history 31 B.C.-A.D. 68, Londen 1985.
Breyer, F. et al., Staatsverträge, Herrscherinschriften und andere Dokumente zur politischen Geschichte, Gütersloh 2005.
Brodersen, K., W. Günther & H.H. Schmitt (eds.), Historische griechische Inschriften in Übersetzung, Darmstadt 1992-1999.
Brunner, H., Die Weisheitsbücher der Ägypter. Lehren für das Leben, Zürich 1991 (eerder onder de titel: Altägyptische Weisheit. Lehren für das Leben, Zürich 1988).
Burstein, S.M., The Hellenistic Age from the Battle of Ipsos to the Death of Kleopatra vii, Cambridge 1985.
Campbell, B., The Roman Army, 31 B.C.-A.D. 337. A sourcebook, Londen 1994.
–, Greek and Roman Military Writers: selected readings, Londen 2004.
Champion, C.B., Roman Imperialism. Readings and sources, Oxford 2003.
Chastagnol, A., Le Bas-Empire, Parijs 1969.
Chavalas, M.W., The Ancient Near East: historical sources in translation, Oxford 2006.
Chisholm, K. & J. Ferguson, Rome: the Augustan Age, Oxford 1981.
Cooley, A.E. & M.G.L. Cooley, Pompeii. A source book, Londen 2004.
Cotter, W., Miracles in Greco-Roman Antiquity: a sourcebook, Londen 1999.
Crawford, M.H. & D. Whitehead, A Selection of Ancient Sources in Translation, Cambridge 1983.
Dalley, S. (ed.), Myths from Mesopotamia: Creation, the Flood, Gilgamesh, and Others, Oxford 1991.
De Bary, T., W. Chan & B. Watson, Sources of Chinese Tradition deel I, New York z.j.
Dillon, M. & L. Garland, Ancient Greece. Social and historical documents from archaic times to the death of Socrates, Londen 1999.
–, Ancient Rome from the Early Republic to the Assassination of Julius Caesar, Londen 2005.
Dodgeon, M.H.D. & S.N.C. Lieu, The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars: a documentary history. Pt. I: A.D. 226-363, Londen 1991; G. Greatrex & S.N.C. Lieu, The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars: a documentary history. Pt. II: A.D. 363-630, Londen 2002.
Eck, W. & J. Heinrichs, Sklaven und Freigelassene in der Gesellschaft der römischen Kaiserzeit, Darmstadt 1993.
Ehrman, B.D. & A.S. Jacobs, Christianity in Late Antiquity: 300-450 C.E. A reader, New York 2004.
Feldman, L.H. & M. Reinhold, Jewish Life and Thought among Greeks and Romans: primary readings, Edinburgh1996.
Ferguson, J., Greek and Roman Religion. A source book, Park Ridge, NJ 1980.
Fornara, C.W., Archaic Times to the End of the Peloponnesian War, Baltimore 1977.
Foster, J.L., Ancient Egyptian Literature. An anthology, Austin 2001.
Foster, J.L. & S.T. Hollis, Hymns, Prayers, and Songs. An anthology of ancient Egyptian lyrical poetry, Atlanta 1995.
Freis, H., Historische Inschriften zur römischen Kaiserzeit. Von Augustus bis Konstantin, Darmstadt 1984.
Futrell, A., The Roman Games: a sourcebook, Oxford 2006.
Gardner, J.F. & T. Wiedemann, The Roman Household. A sourcebook, Londen 1991.
Garland, L. & M. Dillon, Ancient Greece. Social and historical documents from archaic times to the death of Socrates, Londen 1994.
Glassner, J.-J., Chroniques Mésopotamiennes, Parijs 1993.
Greenidge, A.H.J. & A.M. Clay, Sources for Roman History, 133-70 B.C., Oxford 21986.
Grubbs, J.E., Women and the Law in the Roman Empire. A sourcebook on marriage, divorce and widowhood, Londen 2002.
Guyot, P. & R. Klein, Das frühe Christentum bis zum Ende der Verfolgungen. Eine Dokumentation, Darmstadt 1993-1994.
Jacobsen, T., The Harps that Once… Sumerian poetry in translation, New Haven 21997.
Harding, P., From the End of the Peloponnesian War to the Battle of Ipsus, Cambridge 1985.
Hoffner, H.A., Jr. & G.M. Beckman, Hittite Myths, Atlanta 21998.
Hubbard, T.K., Homosexuality in Greece and Rome. A source book of basic documents, Berkeley, ca 2003.
Humphrey, J.W., J.P. Oleson & A.N. Sherwood, Greek and Roman Technology: a sourcebook, Londen 1998.
Irby-Massie, G.L. & P.T. Keyser, Greek Science of the Hellenistic Era: a sourcebook, Londen 2002.
Jacques, F., Les cités de l’occident romain, du ier siècle avant J.-C. au vie siècle après J.-C., Documents traduits et commentés, Parijs 1990.
Johnson, M. & T. Ryan, Sexuality in Greek and Roman Literature and Society: a sourcebook, Londen 2005.
Kaegi, W.E., Jr. & P. White, Rome: Late Republic and Principate, Chicago 1986.
Keil, V., Quellensammlung zur Religionspolitik Konstantins des Grossen, Darmstadt 1989.
Kollesch, J. & D. Nickel, Antike Heilkunst. Ausgewählte Texte aus den medizinischen Schriften der Griechen und Römer, Stuttgart 1994.
Kraemer, R.S., Women’s Religions in the Greco-Roman World. A sourcebook, Oxford 2004 (eerder verschenen onder de titel: Maenads, Martyrs, Matrons, Monastics, Philadelphia 1988).
Le Guen-Pollet, B., La vie religieuse dans le monde grec du ve au iiie siècle avant notre ère: choix de documents épigraphiques traduits et commentés, Toulouse 1991.
Lee, A.D., Pagans and Christians in Late Antiquity. A sourcebook, Londen 2000.
Lefkowitz, M.R. & M.B. Fant, Women’s Life in Greece and Rome, Baltimore 32005.
Levick, B., The Government of the Roman Empire. A sourcebook, Londen 1985.
Lewis, N. & M. Reinhold, Roman Civilization: selected readings, New York 31990.
Lichtheim, M., Ancient Egyptian Literature: a book of readings, Berkeley 1973-1980.
Lieu, S.N.C. & D. Montserrat, From Constantine to Julian: pagan and Byzantine views. A source history, Londen 1996.
Lindenberger, J.M. & K.H. Richards, Ancient Aramaic and Hebrew Letters, Atlanta 22003.
Lomas, K., Roman Italy, 338 B.C.-A.D. 200: a sourcebook, Londen 1996.
Longrigg, J., Greek Medicine from the Heroic to the Hellenistic Age: a sourcebook, Londen 1998.
Maas, M., Readings in Late Antiquity. A sourcebook, Londen 2000.
McClure, L.K., Sexuality and Gender in the Classical World: readings and sources, Oxford 2002.
MacMullen, R. & E.N. Lane, Paganism and Christianity, 100-425 C.E.: a sourcebook, Minneapolis 1992.
Meijer, F. & O. van Nijf, Trade, Transport and Society in the Ancient World, Londen 1992.
Miller, S.G., Arete: Greek sports from ancient sources, Berkeley 21991.
Minford, J. & J.S.M. Lau, Classical Chinese Literature, an anthology of translations. Deel 1: from Antiquity to the Tang dynasty, New York 2002.
Morrison, K.F., The Church in the Roman Empire, Chicago 1986.
Ogden, D., Magic, Witchcraft, and Ghosts in Greek and Roman Worlds. A sourcebook, Oxford 2002.
Parker, S.B., Ugaritic Narrative Poetry, Atlanta 1997.
Pfohl, G., Griechische Inschriften als Zeugnisse des privaten und öffentlichen Lebens, München 1980.
Pollitt, J.J., The Art of Ancient Greece. Sources and documents, Cambridge 1990.
–, The Art of Rome c. 753 B.C.-337 A.D. Sources and documents, Englewood Cliffs, NJ 1966.
Pouilloux, J., Choix des inscriptions grecques. Textes, traductions, notes, Parijs 1960.
–, Nouveaux choix des inscriptions grecques. Textes, traductions, notes, Parijs 1971.
Pritchard, J.B., The Ancient Near East in Pictures Relating to the Old Testament, Princeton 1954.
–, The Ancient Near East. An anthology of texts and pictures, Princeton 1958.
–, Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament, Princeton 31969.
–, The Ancient Near East. Supplementary texts and pictures, Princeton 1969.
Rhodes, P.J., The Greek City States: a source book, Londen 1986.
Rhodes, P.J. & R. Osborne, Greek Historical Inscriptions, 404-323 B.C., Oxford 2003.
Robinson, E.W., Ancient Greek Democracy: readings and sources, Oxford 2004.
Roth, M.T., H.A. Hoffner, Jr. & P. Michalowski, Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor, Atlanta 1995.
Rowlandson, J., Women and Society in Greek and Roman Egypt: a sourcebook, Cambridge 1998.
Sabben-Clare, J., Caesar and Roman politics 60-50 B.C., Londen 1971.
Sage, M.M., Warfare in Ancient Greece: a sourcebook, Londen 1996.
Shaw, B.D., Spartacus and the Slave Wars. A brief history with documents, Boston 2001.
Shelton, J.A., As the Romans Did. A sourcebook in Roman social history, New York 1988.
Sherk, R.K., The Roman Empire: Augustus to Hadrian, Cambridge 2001.
Sherk, R.K., Rome and the Greek East to the Death of Augustus, Cambridge 1984.
Stanton, G.R., Athenian Politics, c. 800-500. A sourcebook, Londen 1990.
Stern, M., Greek and Latin Authors on Jews and Judaism, Jerusalem 1974-1984.
Stevenson, J., A New Eusebius: documents illustrative of the history of the church to A.D. 337, Londen 1957.
–, Creeds, Councils and Controversies: documents illustrative of the history of the church, A.D. 337-461, Londen 21972.
Stockton, D.L., From the Gracchi to Sulla. Sources for Roman history, 133-80 B.C., Londen 1981.
Sweet, W.E., Sport and Recreation in Ancient Greece: a sourcebook with translations, New York 1987.
Trapp, M., Greek and Latin Letters. An anthology with translation, Cambridge 2005.
Veenhof, K.R., Schrijvend verleden. Documenten uit het oude Nabije Oosten vertaald en toegelicht, Leiden 1985.
Weiler, I., Quellendokumentation zur Gymnastik und Agonistik im Altertum, Wenen 1991-2002.
Wente, E.F. & E.S. Meltzer, Letters from Ancient Egypt, Atlanta 1990.
Whittaker, M., Jews and Christians: Greco-Roman views, Cambridge 1984.
Wiedemann, T., Greek and Roman Slavery, Londen 1981.
Williams, M.H., The Jews Among the Greeks and Romans: a diasporan sourcebook, Londen 1998.
Winkelmann, F. & W. Brandes, Quellen zur Geschichte des frühen Byzanz (4.-9. Jht), Amsterdam 1990.
Yavetz, Z., Slaves and Slavery in Ancient Rome, New Brunswick 1990.
Daarnaast zijn er nog verschillende reeksen, zoals:
Library of Early Christianity, Philadelphia 1986-1987.
Texte aus der Umwelt des Alten Testaments, Gütersloh 1982–.
Bagnall, R.S., Reading Papyri, Writing Ancient History, Londen 1995.
Bodel, J., (ed.), Epigraphic Evidence. Ancient history from inscriptions, Londen 2001.
Crawford, M. (ed.), Sources for Ancient History, Cambridge 1983.
Finley, M.I., Ancient History. Evidence and models, Londen 1985.
Howgego, C., Ancient History from Coins, Londen 1995.
Keppie, L.J.F., Understanding Roman Inscriptions, Baltimore 1991.
Lassère, J.-M., Manuel d’épigraphie romaine, Parijs 2007.
McLean, B.H., An Introduction to Greek Epigraphy of the Hellenistic and Roman Periods from Alexander the Great down to the Reign of Constantine (323 B.C.-A.D. 337), Ann Arbor 2002.
Marincola, J. (ed.), A Companion to Greek and Roman Historiography, Oxford 2007.
Meyer, E., Einführung in die lateinische Epigraphik, Darmstadt 31991.
Pfohl, G. (ed.), Das Studium der griechischen Epigraphik. Eine Einführung, Darmstadt 1977.
Pelling, C.B.R., Literary Texts and the Greek Historian, Londen 2000.
Pestman, P.W., The New Papyrological Primer, Leiden 21994.
Potter, D.S., Literary texts and the Roman Historian, Londen 1999.
Rupprecht, H.-A., Kleine Einführung in die griechische Papyruskunde, Darmstadt 1994.
Van de Mieroop, M., Cuneiform Texts and the Writing of History, Londen 1999.
2 NASLAGWERKEN
2.1 Algemeen
Encyclopedisch en meerdelig:
Baumann, B. et al. (eds.), Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike, Stuttgart 1996-2003 (met meerdere delen gewijd aan het Nachleben van de Oudheid en met handige supplementdelen: chronologie, atlas, lexicon van antieke auteurs en werken; tevens Engelse versie/online versie, indien licentie aanwezig is).
Daremberg, Ch. & E. Saglio (eds.), Dictionnaire des antiquités grecques et romains d’après les textes et les monuments, Parijs 1873-1919 (ook online: dagr.univ-tlse2.fr/sdx/dagr/index.xsp). Nuchelmans, J., J. Brouwer et al. (eds.), Woordenboek der Oudheid, Bussum 1965-1986.
Wissowa, G. & W. Kroll (eds.), Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (PW, RE), Stuttgart, etc. 1894-1978 (er zijn aparte registerdelen).
Ziegler, K. & W. Sontheimer (eds.), Der Kleine Pauly. Lexikon der Antike, München 1964-1975 (het standaard naslagwerk).
Encyclopedisch en ééndelig:
Andresen, C. et al. (eds.), Das Lexikon der Alten Welt (LAW), Zürich/Stuttgart 1965.
Hornblower, S. & A. Spawforth (eds.), The Oxford Classical Dictionary (OCD), Oxford 31996.
Shipley, G. et al. (eds.), The Cambridge Dictionary of Classical Civilization, Cambridge 2006.
Handboeken:
Edwards, I.E.S. et al. (eds.), The Cambridge Ancient History (CAH), Cambridge 31961– (het meest gezaghebbende meerdelige handboek).
Barloewen, W.H., Abriss der Geschichte antiker Randkulturen, München 1969.
Boardman, J., J. Griffin & O. Murray (eds.), The Oxford History of the Classical World, Oxford 1986.
Erskine, A. (ed.), A Companion to Ancient History, Oxford 2008.
Grant, M. & R. Kitzinger (eds.), Civilization of the Ancient Mediterranean: Greece and Rome, New York 1988.
Lane Fox, R., The Classical World. An epic history of Greece and Rome, Londen 2006.
Starr, G.C., A History of the Ancient World, New York 21974.
2.2 Topografisch/atlassen
Bell, R.E., Place Names in Classical Mythology: Greece, Santa Barbara 1989.
Branigan, K. et al. (eds.), Lexicon of the Greek and Roman Cities and Place Names in Antiquity: c. 1500 B.C.-c. A.D. 500, Amsterdam 1992–.
Brodersen, K. (ed.), Antike Stätten am Mittelmeer, Stuttgart 1999.
Grant, M., A Guide to the Ancient World: a dictionary of classical place names, New York 1986.
Hansen, M.H. & T.H. Nielsen (eds.), An Inventory of Archaic and Classical Poleis, Oxford 2004.
Lauffer, S. (ed.), Griechenland. Lexikon der historischen Stätten, München 1989.
Sonnabend, H. (ed.), Mensch und Landschaft in der Antike. Lexikon der historischen Geographie, Stuttgart 1999.
Stillwell, R., (ed.), The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, Princeton 1976.
Baines, J. & J. Málek, Atlas of Ancient Egypt, Oxford 1980.
Barraclough, G. (ed.), The Times Atlas of World History, Londen 41993.
Beek, M.A., Atlas van het Tweestromenland. Overzicht over geschiedenis en beschaving van Mesopotamië van de steentijd tot de val van Babylon, Amsterdam 1960.
Bengtson, H. & V. Milojcic, Grosser historischer Weltatlas 1: Vorgeschichte und Altertum, München 51972.
Branigan, K., Atlas of Ancient Civilizations, Londen 1976.
Cornell, T. & J. Matthews, Atlas of the Roman World, Oxford 1982.
Fagg, C. & F. Halton, Atlas of the Ancient World, Londen 1979.
Grant, M., Ancient History Atlas, 1700 B.C.-A.D. 565, Londen 1989.
Grollenberg, L.H. & A. van Deursen, Atlas van de Bijbel, Amsterdam 1954.
Hammond, N.G.L., Atlas of the Greek and Roman World in Antiquity, Park Ridge, NJ 1981.
Heyden, A.A.M. van der, Atlas van de antieke wereld, Amsterdam 1957.
Haywood, J. et al. (eds.), Cassell Atlas of World History, volume 1: the ancient and classical worlds, Londen 2000.
Kinder, H. & W. Hilgemann, DTV-Atlas zur Weltgeschichte I, München 1964 (vertaald als Atlas bij de wereldgeschiedenis 1, Baarn 1965).
Levi, P., Atlas of the Greek World, Oxford 1980 (vertaald als Atlas van het oude Griekenland, Amsterdam 1983).
McEvedy, C., The Penguin Atlas of Ancient History, Harmondsworth 1967 (vertaald als Kosmos historische atlassen: Oudheid, Amsterdam 1977).
Meer, F. van der & Chr. Mohrmann, Atlas van de Oudchristelijke wereld, Amsterdam 21961.
Talbert, R.J.A., Atlas of Classical History, Londen 1985.
Talbert, R.J.A. (ed.), Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Princeton 2000.
Davies, J.K., Athenian Propertied Families 600-300 B.C., Oxford 1971.
Fossey, John M., The Study of Ancient Greek Prosopography, Chicago 1991.
Goulet, R. (ed.), Dictionnaire des philosophes antiques, Parijs 1989-.
Grant, M., Greek and Latin Authors 800 B.C.-A.D. 1000, New York 1980.
–, The Roman Emperors: a biographical guide to the rulers of imperial Rome, 31 B.C.-A.D. 476, Londen 1985 (vergelijk Kienast, rubriek 2.4).
Hafner, G., Bildlexikon antiker Personen, Zürich 1993.
Hazel, J., Who’s Who in the Greek World, Londen 2000.
Heckel, W., Who’s Who in the Age of Alexander the Great. Prosopography of Alexander’s empire, Oxford 2006.
Jones, A.H.M., J.R. Martindale & J. Morris, The Prosopography of the Later Roman Empire (PLRE), Cambridge 1971-1992.
Leick, G., Who’s Who in the Ancient Near East, Londen 1999.
Lightman, M. & B. Lightman, Biographical Dictionary of Greek and Roman Women, New York 2000.
Rice, M., Who’s Who in Ancient Egypt, Londen 2002.
Vollkommer, R. (ed.), Künstlerlexikon der Antike, Munchen 2001-2004.
–, Personennamen der Antike (PAN), Wiesbaden 1993 (geeft alle spellingsvarianten).
2.4 Chronologie
Bickerman, E.J., Chronology of the Ancient World, Londen 1968.
Kienast, D., Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie, Darmstadt 21996.
Mellersh, H.E.L., Chronology of the Ancient World, 10,000 b.c. to A.D. 799, Londen 1976.
Samuel, A.E., Greek and Roman Chronology: calenders and years in classical Antiquity, München 1972.
2.5 Perioden/culturen/regio’s
De serie Handbücher der Altertumswissenschaft (HdAW) biedt belangwekkende handboeken over geschiedperioden, maar ook over een veelheid aan thema’s zoals die in de rubrieken 2.6 en volgende aan bod komen. Ze zijn hieronder niet nog eens elk afzonderlijk opgenomen.
2.5.1 Prehistorie
Cunliffe, B., The Oxford Illustrated Prehistory of Europe, Oxford 1994.
Dickinson, O., The Aegean Bronze Age, Cambridge 1994.
Gamble, C., The Palaeolithic Societies of Europe, Cambridge 21999.
Harding, A.F., European Societies in the Bronze Age, Cambridge 2000.
Leroi-Gourhan, A. (ed.), Dictionnaire de la préhistoire, Parijs 1988.
Kohl, P.L., The Making of Bronze Age Eurasia, Cambridge 2007.
Whittle, A.W. R., Europe in the Neolithic. The creation of new worlds, Cambridge 1996.
Bagnall, R.S. & D.W. Rathbone (eds.), Egypt From Alexander to the Early Christians. An archaeological and historical guide, Los Angeles 2004.
Bard, K.A., Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt, Londen 1999.
Bunson, M., The Encyclopedia of Ancient Egypt, New York 1991 (nieuwe editie: 1999).
Helck, W., E. Otto & W. Westendorf (eds.), Lexikon der Ägyptologie, Wiesbaden 1972-1992.
Kemp, B.J., Ancient Egypt. Anatomy of a civilization, Londen 1994.
Shaw, I. & P. Nicholson (eds.), British Museum dictionary of ancient Egypt, Londen 1996.
Wengrow, D., The Archaeology of Early Egypt. Social transformations in North-East Africa, c. 10,000 to 2,650 B.C., Cambridge 2006.
2.5.3 Oude Oosten
Akkermans, P.M.M.G. & Schwartz, G.M., The Archaeology of Syria. From complex hunter-gatherers to early urban societies (c. 16,000-300 B.C.), Cambridge 2004.
Arberry, A.J. et al. (eds.), The Cambridge History of Iran, Cambridge 1968-1991.
Bienkowski, P. & A. Millard (eds.), British Museum Dictionary of the Ancient Near East, Londen 2000.
Encyclopaedia Iranica, Londen 1982- (langlopend project met meerdere uitgevers).
Kuhrt, A., The Ancient Near East: c. 3000-330 B.C., Londen 1995.
Özgüç, T. et al., Die Hethiter und ihr Reich. Volk der 1000 Götter, Darmstadt 2002.
Reallexikon der Assyriologie, Berlijn 1928–.
Snell, D. (ed.), A companion to the Ancient Near East, Oxford 2005.
Soden, W. von, Einführung in die Altorientalistik, Darmstadt 21992.
Van de Mieroop, M., A History of the Ancient Near-East c.3000-323 B.C., Oxford 22007.
Hierbij ook Joden/jodendom:
Davies, W.D. & L. Finkelstein (eds.), The Cambridge History of Judaism, Cambridge 1984–.
Goodman, M., J. Cohen & D. Sorkin (eds.), The Oxford Handbook of Jewish Studies, Oxford 2002.
Schürer, E., The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C.-A.D. 135), Edinburgh 1973-1986.
Werblowsky, R.J.Z. & G. Wigoder (eds.), Oxford Dictionary of Jewish Religion, New York 1997.
Encyclopaedia Judaica, Detroit 22007.
Jewish Encyclopedia, New York 1901-1906.
The New Encyclopedia of Judaism, New York 2002.
2.5.4 Griekse wereld
Bugh, G.R. (ed.), The Cambridge Companion to the Hellenistic World, Cambridge 2006.
Errington, R.M., A History of the Hellenistic World 232-30 B.C., Oxford 2008.
Erskine, A. (ed.), A Companion to the Hellenistic World, Oxford 2003.
Green, P., Alexander to Actium. The Historical Evolution of the Hellenistic Age, Berkeley 1993.
Hall, J., A History of the Archaic Greek World, Oxford 2006.
Hornblower, S., The Greek World, 479-323 B.C., Londen 2002.
Kinzl, K.H. (ed.), A Companion to the Classical Greek World, Oxford 2006.
Osborne, R., Greece in the Making, 1200-479 B.C., Londen 1996.
Raaflaub, K. & H. van Wees (eds.), A Companion to Archaic Greece, Oxford 2008.
Rhodes, P.J., A History of the Classical Greek World, Oxford 2005.
Samons, L.J., II (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Pericles, Cambridge 2007.
Schmitt, H.H. & E. Vogt (eds.), Kleines Lexikon des Hellenismus, Wiesbaden 21993.
Schmitt, H.H. & E. Vogt (eds.), Lexikon des Hellenismus, Wiesbaden 2005.
Schneider, C., Kulturgeschichte des Hellenismus, München 1967-1969.
Shapiro, H.A. (ed.), The Cambridge Companion to Archaic Greece, Cambridge 2007.
Shipley, G., The Greek World after Alexander, 323-30 B.C., Londen 2000.
Will, E., Histoire politique du monde hellénistique (323-30 av. J.-C.), Nancy 21979-1982.
2.5.5 Romeinse wereld
Bunson, M., Encyclopedia of the Roman Empire, New York 1994.
Cornell, T.J., The Beginnings of Rome. Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000-264 B.C.), Londen 1995.
Flower, H.I. (ed.), The Cambridge Companion to the Roman Republic, Cambridge 2004.
Forsyth, G., A Critical History of Early Rome. From prehistory to the First Punic War, Berkeley 2005.
Potter, D.S. (ed.), A Companion to the Roman Empire, Oxford 2005.
Potter, D.S., The Roman Empire at Bay, A.D. 180-395, Londen 2004.
Rosenstein, N. S. & R. Morstein-Marx (eds.), A Companion to the Roman Republic, Oxford 2006.
Temporini, H. & W. Haase (eds.), Aufstieg und Niedergang der römischen Welt, Berlijn 1972– (zeer omvangrijk verzamelwerk betreffende alle aspecten van het Romeinse Rijk, voornamelijk in de keizertijd).
2.5.6 Late Oudheid
Hierin inbegrepen: het vroege christendom
Atiya, A.S. (ed.), Coptic Encyclopedia, New York 1991.
Bautier, R.-H. et al. (eds.), Lexikon des Mittelalters, München/Zürich 1980-1999.
Bowersock, G.W., P. Brown & O. Grabar (eds.), Late Antiquity. A guide to the postclassical world, Cambridge, Mass. 1999.
Cameron, A., The Mediterranean World in Late Antiquity, A.D. 395-600, Londen 1993.
Di Berardino, A. (ed.), Dictionnaire encyclopédique du Christianisme ancien, Parijs 1990 (ook in Engelse vertaling als Encyclopedia of the Early Church, New York 1992).
Dictionnaire d’archéologie chrétienne et de liturgie, Parijs 1924-1953.
Esler, P.F. (ed.), The Early Christian World, Londen 2000.
Ferguson, E. (ed.), Encyclopedia of Early Christianity, New York 1999.
Frend, W.H.C., The Rise of Christianity, Philadelphia 1985.
Galinsky, K. (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Augustus, Cambridge 2005.
Gregory, T., A History of Byzantium, Oxford 2005.
Jedin, H. et al. (eds.), Handbuch der Kirchengeschichte, Freiburg 1965-1979.
Jeffreys, E., J. Haldon & R. Cormack (eds.), The Oxford Handbook of Byzantine Studies, Oxford 2008.
Lenski, N. (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Constantine, Cambridge 2005.
Kazhdan, A.P. et al. (eds.), The Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford 1991.
Klauser, T. et al. (eds.), Reallexikon für Antike und Christentum, Leipzig/Stuttgart 1941–.
Maas, M. (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian, April 2005.
Mayeur, J.-M. et al. (eds.), Die Geschichte des Christentums. Religion, Politik, Kultur, Freiburg 1991-2004 (vertaling van: Histoire du Christianisme dès origines à nos jours, Parijs 1990–).
Mitchell, S., A History of the Later Roman Empire, A.D. 284-641, Oxford 2006.
Parry, K. et al. (eds.), The Blackwell Dictionary of Eastern Christianity, Oxford 2000.
Rousseau, P. (ed.), A Companion to Late Antiquity, Oxford 2008.
Sprachen und Kulturen des christlichen Orients (skco), Wiesbaden 1997– (serie).
Treadgold, W., A History of the Byzantine State and Society, Stanford 1997.
Voor de islam zijn de fundamentele naslagwerken:
Encyclopaedia of Islam, Leiden 51960-2006.
Encyclopaedia of the Qur’ân, Leiden 2001-2006.
2.5.7 Overig
Allchin, B. & R. Allchin, The Rise of Civilization in India and Pakistan, Cambridge 1988.
Loewe, M. & E.L. Shaughnessy (eds.), The Cambridge History of Ancient China: from the origins of civilization to 221 B.C., Cambridge 1999.
Maier, B., Lexikon der keltischen Religion und Kultur, Stuttgart 1994.
Sinor, D. (ed.), The Cambridge History of Early Inner Asia, Cambridge 1990.
Tarling, N. (ed.), The Cambridge History of Southeast Asia, Vol. 1: from early times to c. 1800, Cambridge 1992.
Twitchett, D. & M. Loewe (eds.), The Cambridge History of China, Vol. 1: the Ch’in and Han Empires, 221 B.C.-A.D. 220, Cambridge 1986.
2.6 Religie
Die Religionen der Menschheit, Stuttgart 1960– (serie waarvan verscheidene delen relevant voor de Oudheid; slechts één deel (Burkerts studie van de Griekse religie) is hieronder apart genoemd).
Burkert, W., Griechische Religion der archaischen und klassischen Epoche, Stuttgart 1977 (vertaald als: Greek religion. Archaic and classical, Londen 1985).
Beard, M., J. North & S. Price, Religions of Rome, Cambridge 1998.
Hart, G., A Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses, Londen 2005.
Johnston, S.I. (ed.), Religions of the Ancient World. A guide, Cambridge, Mass. 2004.
Ogden, D. (ed.), A Companion to Greek Religion, Oxford 2007.
Price, S. & E. Kearns, The Oxford Dictionary of Classical Myth and Religion, Oxford 2003.
Roscher, W.H. (ed.), Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie, Leipzig 1884-1937.
Rüpke, J. (ed.), A companion to Roman Religion, Oxford 2007.
Toorn, K. Van der, B. Becking & P.W. van der Horst (eds.), Dictionary of Deities and Demons in the Bible, Leiden/Grand Rapids 1999.
Twee belangrijke naslagwerken, gewijd aan de iconografie en aan het ritueel:
Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae (LIMC), Zürich 1981-1999.
Thesaurus Cultus et Rituum Antiquorum (ThesCRA), Los Angeles 2004.
NB: voor jodendom, zie rubriek 2.5.3.
NB: voor christendom en islam, zie rubriek 2.5.6.
2.7 Filosofie/wetenschap
Brunschwig, J. & G.E.R. Lloyd (eds.), Greek Thought. A guide, Cambridge, Mass. 2000 (oorspronkelijke uitgave: Le savoir grec: dictionnaire critique, Parijs 1996).
Gill, M.L. & P. Pellegrin (eds.), A Companion to Ancient Philosophy, Oxford 2006.
Guthrie, W.K.C., A History of Greek Philosophy, Cambridge 1962-1981.
Johansen, K.F., A History of Ancient Philosophy, from the beginning to Augustine, Londen 1998.
Leven, K.-H. (ed.), Antike Medizin. Ein Lexikon, München 2005.
Zeyl, D. (ed.), Encyclopedia of Classical Philosophy, Westport, Conn. 1997.
2.8 Recht
Berger, A., Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia 1953.
Gagarin, M. & D. Cohen (eds.), The Cambridge Companion to Ancient Greek law, Cambridge 2005.
Kunkel, W., Römische Rechtsgeschichte. Eine Einführung, Köln 101983.
Manthe, U. (ed.), Die Rechtskulturen der Antike, München 2003.
Nicholas, B., An Introduction to Roman Law, Oxford 1975.
Robinson, O.F., The Sources of Roman Law: problems and methods for ancient historians, Londen 1997.
2.9 Taal/schrift
Bonfante, L. et al., Reading the Past. Ancient writing from cuneiform to the alphabet, Londen 1990.
Christidis, A.-F. (ed.), A History of Ancient Greek, from the beginnings to Late Antiquity, Cambridge 2007.
Janson, T., A Natural History of Latin, Oxford 2004.
Poccetti, P., D. Poli & C. Santini, Eine Geschichte der lateinischen Sprache: Ausformung, Sprachgebrauch, Kommunikation, Tübingen 2005.
Woodard, R.D. (ed.), The Cambridge Encyclopedia of the World’s Ancient Languages, Cambridge 2004.
NB: vergelijk rubriek 1.3.
2.10 Literatuur/uitvoerende kunsten
Berkowitz, L. & K.A. Squitier, Thesaurus Linguae Graecae. Canon of Greek authors and works, New York 1986 (online versie: http://www.tlg.uci.edu).
Blume, H.-D., Einführung in das antike Theaterwesen, Darmstadt 1978.
Easterling, P.E. & E.J. Kenney (eds.), The Cambridge History of Classical Literature, Cambridge 1982-1985.
Gregory, J. (ed.), A Companion to Greek Tragedy, Oxford 2005.
Michaelides, S., The Music of Ancient Greece, an encyclopedia, Londen 1978.
Naerebout, F.G., Attractive Performances. Ancient Greek dance: three preliminary studies, Amsterdam 1997.
Nickel, R., Lexikon der antiken Literatur, Darmstadt 1999.
Volpi, V., doc: Dizionario delle opere classiche, Milaan 1994.
Wille, G., Musica Romana. Die Bedeutung der Musik im Leben der Römer, Amsterdam 1967.
Young, F., L. Ayres & A. Louth (eds.), The Cambridge history of early Christian literature, Cambridge 2004.
2.11 Architectuur/beeldende kunst
Arnold, D., The Encyclopedia of Ancient Egyptian Architecture, Princeton 2003.
Boardman, J., The Diffusion of Classical Art in Antiquity, Londen 1994.
Boardman, J. (ed.), The Oxford History of Classical Art, Oxford 2001.
Campbell, G. (ed.), The Grove Encyclopedia of Classical Art and Architecture, New York 2007.
Ginouvès, R. et al., Dictionnaire méthodique de l’architecture grecque et romaine, Parijs 1985-1998.
Hocker, C., Lexikon antiker Architektur. Sachen und Begriffe, Stuttgart 2004.
Pollitt, J.J., Art in the Hellenistic Age, Cambridge 1990.
Preston, P., Lexikon antiker Bildmotive, Stuttgart 1997.
Robertson, M., A History of Greek Art, Cambridge 1975.
Robertson, M., A Shorter History of Greek Art, Cambridge 1985.
Stewart, P., Roman Art, Oxford 2004.
Zeer belangrijk naslagwerk (Italiaans): Enciclopedia dell’arte antica: classica e orientale, Rome 1958–.
Twee belangrijke series, niet uitsluitend aan de Oudheid gewijd, maar elk met meerdere relevante delen:
The Oxford History of Art
Thames & Hudson World of Art
NB: voor religieuze iconografie, vergelijk rubriek 2.6.
2.12 Sociaal-economische geschiedenis
Alföldy, G., Römische Sozialgeschichte, Wiesbaden 31984.
Dalby, A., Food in the Ancient World from A to Z, Londen 2003.
De Martino, F., Wirtschaftsgeschichte des alten Rom, München 1985.
Flach, D., Römische Agrargeschichte, München 1990.
Gschnitzer, F., Griechische Sozialgeschichte von der mykenischen bis zum Ausgang der klassischen Zeit, Wiesbaden 1981.
Golden, M., Sport in the Ancient World from A to Z, Londen 2004.
Horden, P. & N. Purcell, The Mediterranean World. Man and environment in Antiquity and the Middle Ages, Oxford 1987.
Kolb, F., Die Stadt im Altertum, München 1984.
McCormick, M., Origins of the European Economy. Communications and commerce, A.D. 300-900, Cambridge 2001.
Oleson, J.P. (ed.), The Handbook of Engineering and Technology in the Ancient World, Oxford 2008.
Parkin, T.G., Demography and Roman Society, Baltimore 1992.
Sallares, S., The Ecology of the Ancient Greek World, Londen 1991.
Scheidel, W., I. Morris & R.P. Saller (eds.), The Cambridge Economic History of the Greco-Roman World, Cambridge 2008.
Vittinghoff, F. (ed.), Handbuch für europäische Wirtschafts- und Sozialgeschichte 1: Europäische Wirtschafts- und Sozialgeschichte in der römischen Kaiserzeit, Stuttgart 1990.
Younger, J., Sex in the Ancient World from A-Z, Londen 2004.
3 BIBLIOGRAFISCHE HULPMIDDELEN
3.1 Algemeen
Marouzeau, J. et al., L’Année Philologique (APh), 1924- (lopende bibliografie: het belangrijkste bibliografische hulpmiddel; online: http://www.annee-philologique.com).
Brockmeyer, N. & E.F. Schultheiss, Studienbibliographie Alte Geschichte, Wiesbaden 1973.
Poucet, J. & J.-M. Hannick, Introduction aux études classiques: guide bibliographique, Louvain-la-Neuve 2000.
Vollmer, D., Alte Geschichte in Studium und Unterricht. Eine Einführung mit kommentiertem Literaturverzeichnis, Stuttgart 1996.
Online:
TOCS-IN = Tables of contents of journals of interest to classicists
(http://www.chass.utoronto.ca/amphoras/tocs.html; zie voor inhoudsopgaven van tijdschriften ook: http://www.rassegna.unibo.it/biblriv.html).
Online recensies: Bryn Mawr Classical Review
(http://ccat.sas.upenn.edu/bmcr/).
Gnomon Online
(http://www.gnomon.ku-eichstaett.de/Gnomon/Gnomon.html).
3.2 Specifiek
Annual Egyptological Bibliography 1947– (online: http://www.aebnet.nl/, mits er een licentie aanwezig is).
Archäologische Bibliographie des Jahrbuchs des Deutschen Archäologischen Instituts, 1932-1993 (voortgezet online: http://www.dyabola.de).
Archiv für Orientforschung (jaarlijkse bibliografieën voor het oude oosten).
Bulletin analytique d’histoire romaine (BAHR) 1962– (online: http://www2.misha.fr/flora/jsp/index.jsp).
Borger, R., Handbuch der Keilschriftliteratur, Berlijn 1967-1975.
Byzantinische Zeitschrift (met jaarlijks een uitgebreide bibliografie, sinds 1994 aangevuld met een apart verschijnend Supplementum bibliographicum).
Christ, K., Römische Geschichte. Einführung, Quellenkunde, Bibliographie, Darmstadt 31980.
Revue d’Histoire Ecclésiastique (jaarlijks overzicht van literatuur, o.m. betreffende de late Oudheid en het vroege christendom).
Sou
ek, V. & J. Siegelová, Systematische
Bibliographie der Hethitologie 1915-1995, Praag 1996.
Weiler, I., Griechische Geschichte. Einführung, Quellenkunde, Bibliographie, Darmstadt 21988.
Thematisch:
Alföldy, G. (ed.), Bibliographie zur römischen Sozialgeschichte, Stuttgart 1992-1998 (thematisch ingedeeld).
Bérard, F., et al., Guide de l’épigraphiste. Bibliographie choisie des épigraphies antiques et médiévales, Parijs 32000 (supplementen online: http://www.antiquite.ens.fr/txt/dsa-publications-guidepigraphiste-fr.htm).
Decker, W., ‘Jahresbibliographie zum Sport im Altertum’ (opgenomen in tijdschrift Nikephoros)
Flach, D., P. Kehne & S. Link, Bibliographie zur römischen Agrargeschichte, Paderborn 1991.
Goodwater, L., Women in Antiquity, an annotated bibliography, New York 1975.
Mor, M. & U. Rappaport, Bibliography of Works on Jewish history in the Hellenistic and Roman periods, Jerusalem 1976-.
Motte, A. et al. (eds.), Mentor. Guide bibliographique de la religion grecque, Luik 1992.
Motte, A. et al. (eds.), Mentor 2. Guide bibliographique de la religion grecque (1986-1990), Luik 1998.
Robinson, T.A., The Early Church. An annotated bibliography of literature in English, Metuchen 1993.
Rivista di archaeologia cristiana, 1924– (zie de index in deel 71 (1995) onder het kopje ‘rassegne bibliografiche’)
Scanlon, T.F., Greek and Roman Athletics: a bibliography, Chicago 1984.
Spruit, J.E., Bibliografie Romeins recht: wegwijzer tot de bronnen, hulpmiddelen en literatuur, Zutphen 1988.
Suder, W., Geras. Old Age in Greco-Roman Antiquity. A classified bibliography, Wroclaw 1991.
White, K.D., A Bibliography of Roman Farming, Londen 1970.
Voor andere gespecialiseerde bibliografieën, zie:
Besterman, T., A World Bibliography of Bibliographies, Totowa, NJ 41965-1966 (met supplement, 1977).
Bibliographic Index: a cumulative bibliography of bibliographies, New York 1937–.
3.3 Internetportals
Verzamelingen links en full-text materialen:
ABZU. Guide to networked open access data relevant to the study and public presentation of the
Ancient Near East and the Ancient Mediterranean world
(http://www.etana.org/abzu/).
Aiolos. Internetbronnen voor de Klassieken
(http://cf.uba.uva.nl/nl/digitalebib/klassiek/aiolos.html).
Ancient history on the Web (aldaar ook deze bibliografie, dus met aanklikbare en up-to-date links naar de overige hier genoemde portals)
(http://www.oudegeschiedenis.info of http://www.ancient-history-online.info).
(http://bcs.fltr.ucl.ac.be/default.htm).
Electronic Resources for Classicists: the second generation
(http://www.tlg.uci.edu/index/resources.html).
Internet Ancient History Resource Guide
(http://www.archaeology.ugent.be/history/iahrg/).
Internet Ancient History Source Book
(http://www.fordham.edu/halsall/ancient/asbook.html).
Internet Resources for the Study of Judaism and Christianity
(http://ccat.sas.upenn.edu/~jtreat/rs/resources.html).
Intute (netwerk van Britse universiteiten)
(http://www.intute.ac.uk/artsandhumanities/classics/).
KIRKE = Katalog der Internetressourcen für die Klassische Philologie aus Erlangen
(http://www.kirke.hu-berlin.de/ressourc/ressourc.html).
Lacus Curtius: into the Roman world
(http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/home.html).
North American Patristics Society. Internet resources
(http://moses.creighton.edu/NAPS/napslinks/index.htm).
Onderzoekssites Sectie Oude Geschiedenis, Universiteit Leiden
(http://www.let.leidenuniv.nl/history/onderzoekssites/og.html).
Oraculum. Datenquellen zur Antike
(http://members.aol.com/medicamina/antilink/oraculum.htm).
Oxford University Centre for the Study of Ancient Documents
(http://www.csad.ox.ac.uk/CSAD/).
Papyrology Home Page
(http://www.users.drew.edu/~jmuccigr/papyrology/).
Perseus Digital Library
(http://www.perseus.tufts.edu/).
Rassegna degli strumenti informatici per lo studio dell’Antichità classica
(http://www.rassegna.unibo.it/).
Resource Pages for Biblical Studies
(http://www.torreys.org/bible/).
Society for Late Antiquity WEB Page
(http://www.sc.edu/ltantsoc/).
Voice of the shuttle. Website for humanities research
(http://vos.ucsb.edu/).