11

'Ottley Bissal,' zei Donald. Een korrelige uitvergroting van een afbeelding uit de integrator verscheen links op het grote videoscherm. Een scherpe, duidelijke drie-d-pasfoto werd aan de rechterkant zichtbaar. Er was geen twijfel aan dat het dezelfde man was. 'Zoals doctor Leving voorspelde, liet Bissal inderdaad een visitekaartje achter, zogezegd.'

Donald stond aan de ene kant van de conferentietafel bij het scherm en richtte zich tot Fredda, sheriff Kresh en commandant Devray. Er was ongeveer veertien uur verstreken sinds Kresh het lichaam had ontdekt en ongeveer drie uur sinds Fredda de vernielde BVR-robot in de ondergrondse opslagruimte had gevonden.

Fredda voelde zich volkomen uitgeput en ze wist dat het met de anderen niet veel beter ging. Kresh had een kort dutje gedaan en Devray waarschijnlijk ook. Maar voorlopig zou niemand aan slaap toekomen. Donald was de enige van hen die in topconditie was. En Donald was een uur of wat op eigen verzoek afwezig geweest, waarvoor hij geen verklaring hoefde te geven.

'De plaats-delictrobots hebben verschillende vingerafdrukken gevonden,' vervolgde Donald, 'samen met haren en stukjes huid uit de binnenkant van een van de bergkasten in de ruimte waarin de beveiligingsrobots stonden opgesteld. Het is duidelijk dat de verdachte zich enige tijd in die kast heeft verborgen. Lang genoeg om meerdere haren, stukjes roos en andere dode huid te verliezen. Hieruit hebben we DNA-monsters geïsoleerd, die overeen bleken te komen met de gegevens in Bissals arbeidsdossier. De vingerafdrukken die we op de deurlijst van de kast vonden, verschaften een onafhankelijke bevestiging van deze identificatie.'

'Goed,' zei Justen Devray. 'De man in de kast was dus Ottley Bissal. En wie is in godsnaam Ottley Bissal?'

'Dat,' zei Donald,' is de vraag waarop we een antwoord hebben gezocht sinds het gerechtelijk laboratorium ons ongeveer een half uur geleden een naam verschafte. We hebben snel vooruitgang geboekt, voornamelijk omdat elke gerechtelijke dienst op de planeet kennelijk een dik dossier over Bissal leek te hebben.'

'Fantastisch,' zei Kresh. 'Dat betekent dat iedereen zich zal afvragen waarom we niets aan hem hebben gedaan vóórdat hij de gouverneur vermoordde. Ga door, Donald. Wat staat er in de dossiers?'

'Ottley Bissal,' zei Donald, uit het dossier lezend. 'Ongetrouwd, nooit getrouwd geweest, zevenentwintig standaardjaren oud. Geboren en opgegroeid in een wijk die bewoond word door de lagere klasse in de stad Hades. Beperkt onderwijs genoten. Toonde bij verschillende evaluatietests die op school zijn afgenomen een lage algemene ontwikkeling. Notities van verschillende leraren en decanen dat hij een kind was dat met zijn gedrag anderen stoorde en weinig presteerde. Na school heeft hij verscheidene baantjes gehad, met daar tussenin lange perioden van werkeloosheid of ongeregistreerd werk. Voor zover bekend weinig kennissen of vrienden.'

'Dat klinkt als de klassieke eenzame verliezer,' zei Devray. 'Ik neem aan dat hij een aantal keren met Justitie in aanraking is geweest?'

'Ja, meneer. Diverse keren gearresteerd, een paar aanklachten, maar slechts twee veroordelingen, beide wegens mishandeling. Hij schijnt geneigd te zijn tot twee belangrijke categorieën misdaad: straatruzies en kleine diefstal. Zes jaar geleden kreeg hij voor zijn eerste veroordeling wegens mishandeling een voorwaardelijke straf. Vier jaar geleden heeft hij voor de tweede overtreding twee maanden in de gemeentegevangenis van Hades gezeten. Omdat het zijn tweede veroordeling was, werd hij verplicht na zijn invrijheidstelling te gaan werken en alles bij elkaar niet minder dan vijf jaar aan het werk blijven. Nadat hij uit verschillende banen is ontslagen en zo nu en dan tijdelijk werkloos is geweest, heeft hij tot nu toe slechts in totaal drie jaar gewerkt. Zijn paroolofficier noemt zijn verrichtingen "onbevredigend".'

'Ik begrijp dat met dat werk niet helemaal,' zei Fredda. 'Wat heeft het voor zin om het hebben van een baan deel te laten uitmaken van een straf wegens mishandeling?'

'Nou, voor een politieagent zou het heel veel uitmaken,' zei Kresh. 'Het officiële gemiddelde werkloosheidspercentage op Inferno is negentig procent. Slechts tien procent van de bevolking heeft een volledige betrekking waarvoor zij een behoorlijke compensatie ontvangt. Niemand hoeft te werken om in leven te blijven, niet zolang de robots voor ons zorgen. Maar er zijn mensen, zoals degenen hier om de tafel, die om andere, psychologische redenen moeten werken. Werk geeft mensen als ons bevrediging, of bepaalt wellicht voor een groot deel de reden van ons bestaan.

Een flink deel van die andere negentig procent, zeg ongeveer de helft, blijft net zo druk bezig als wij, de werkers, maar met dingen die niet als een "baan" worden beschouwd. Kunst, of muziek, of tuinieren, of seks. Het grootste deel van de rest van de werklozen - bijna allemaal - doet eigenlijk niet veel en laat zich door de robots verzorgen. Onschadelijke luilakken. Misschien amuseren ze zich door veel te slapen of te winkelen, of door zich te laten vermaken of spelletjes te doen. Misschien zijn ze enigszins geïsoleerd. Misschien vervelen ze zich en zijn ze terneergeslagen. Misschien genieten ze van elke dag die ze leven. Niemand weet het precies. Ik zou niet een van hen willen zijn en ik sla hen niet erg hoog aan, maar ze doen in elk geval niemand kwaad.

Maar dan zijn er nog degenen die overblijven. Degenen die geen werk hebben waar ze van houden, niet geïnteresseerd zijn in consumeren en een passieve inactiviteit niet kunnen accepteren. Ruziezoekers. Voornamelijk mannen, voornamelijk laag opgeleid, voornamelijk jong en rusteloos. Bissal voldoet aan het profiel van de mensen die - hoeveel was het ook alweer, Donald? - vijfennegentig procent van de gewelddadige misdaden plegen.'

'Dat is ongeveer juist,' zei Donald.

'Juist genoeg. Mensen als Bissal nemen vijfennegentig procent van de gewelddadige misdaad op Inferno voor hun rekening. Zo herinnerden de machthebbers zich een heel oud gezegde over ledigheid en des duivels oorkussen, en hebben ze een wet gemaakt.'

'Het idee is dat als je iemand dwingt te werken,' zei Devray, 'je ten minste kunt hopen dat je interesse kweekt in het werk. Je houdt hem in elk geval bezig en vermoeit hem er flink mee, zodat hij zich niet verveelt en niet genoeg energie meer heeft om nieuwe misdaden te begaan. En dat lukt vrij goed. Veel van die mensen ontdekken dat iets dóen veel meer bevrediging schenkt en interessanter is dan je vervelen en kwaad worden. Een groot deel van de tien procent van de bevolking die een baan heeft is gedwongen om te gaan werken en is er niet meer mee gestopt nadat aan de verplichting was voldaan.' Devray knikte naar het verslag dat Donald voorlas. 'Maar zo te horen heeft het bij Bissal niet gewerkt.'

'Nou, ja en nee, helaas,' zei Donald.

'Wat bedoel je?' vroeg Kresh. 'Wat voor banen heeft hij gehad?'

'Eerst schijnt hij een paar banen te hebben gehad waarin hij heel weinig schijnt te hebben uitgevoerd, wat niet bepaald de bedoeling is van de Criminele Werkverschaffingswet. Het grootste deel van zijn bezigheden scheen eruit te hebben bestaan dat hij weinig meer moest doen dan toe te zien hoe robots het eigenlijke werk deden. Hij schijnt bij een aantal bedrijven te zijn ontslagen omdat hij niet op zijn werk verscheen. Toen heeft hij een tijdlang banen gehad die ongeschoold werk inhielden dat ongeschikt was voor een robot.'

'Wat voor soort werk is in godsnaam te min voor een robot maar geschikt voor een mens?' vroeg Fredda. 'Neem me niet kwalijk, Donald, maar volgens mij dragen Infernalen robots allerlei dom, zinloos en vernederend werk op. Ik kan me niet voorstellen dat er iets is wat ze een robot niet zullen opdragen, vooral als het iets is wat een mens wel zal doen.'

'Ik begrijp wat u bedoelt. Maar er zijn een paar ongeschoolde of semi-ongeschoolde werkzaamheden die niet door robots kunnen worden uitgevoerd. Misschien vanwege de Eerste Wet. Sommige soorten beveiligingswerk, bijvoorbeeld. Een bewaker moet in staat zijn om met zijn pistool te schieten, als dat nodig is, en een bewaker die niet op een dief zou kunnen vuren, zou slechts van beperkt nut zijn.

In andere banen zouden robots nodig zijn die zo enorm gespecialiseerd zouden moeten zijn om situaties in het werk aan te kunnen die heel zelden voorkomen, dat het niet de moeite waard is daarvoor gespecialiseerde robots te ontwerpen en te bouwen. Sommige werkzaamheden op schepen, zoals diepzeevissen bijvoorbeeld, brengen een klein risico met zich mee overboord te vallen. Robots zinken. Het is beslist wel mogelijk robots te bouwen die drijven en toch stevig genoeg zijn om de zoute zeelucht en de andere gevaren van een zee-omgeving te overleven, maar het is veel eenvoudiger en goedkoper om een mens in te huren en hem of haar een reddingsvest te geven. Er zijn nog meer banen die zijn gebonden aan een omgeving of waarbij situaties voorkomen die gevaarlijk zijn voor een robot, maar voor een mens weinig of geen risico inhouden.'

'Dank je, Donald, we begrijpen het,' zei Kresh. 'Er is werk dat moet gebeuren, maar dat niet door robots kan worden gedaan, of waarbij het niet de moeite waard is het door een robot te laten doen. Welk soort werk deed Bissal uiteindelijk?'

'Mobiel beveiligingswerk,' zei Donald. De afkeer klonk duidelijk door in zijn stem. 'Gewapende bescherming van waardevolle ladingen.'

'Mijn god,' zei Kresh. 'Dat is mooi. Echt heel mooi.'

'Wacht eens even,' protesteerde Fredda. 'Ik kan het weer niet volgen. Wat is er zo erg aan?'

Justen Devray stak zijn rechterhand op, zijn duim ongeveer een centimeter bij zijn wijsvinger vandaan. 'Dat is ongeveer zó ver verwijderd van smokkel en handel in smokkelwaar,' zei hij. 'Misschien bestaat er ergens een volkomen legale mobiele beveiligingsfirma, maar wij hebben die nog niet gevonden.'

'En dank zij jou en je verdomde nieuwwetrobots, bloeit de smokkel als nooit tevoren,' zei Kresh. 'Dat, en Griegs vordering van robots, zorgde ervoor dat er een tekort aan werkkrachten ontstond, wat een illegale arbeidsbron deed ontstaan en de noodzaak om voor het illegale werk te betalen, en dat allemaal tegelijk. Smokkelen en handel in smokkelwaar zijn een belangrijke manier om betalingen te doen.'

'Je kunt mij er de schuld niet van geven dat de economie op zijn kop staat,' zei Fredda op een nogal snauwende toon. 'Die zou toch al in één klap zijn ingestort met de terravormingscrisis.'

'Je wilt toch niet ontkennen dat de nieuwwetrobots de zaken niet hebben versneld?' zei Kresh met nauwelijks verholen woede.

'Hou op, allebei,' zei Devray. 'We zijn allemaal doodmoe en ons humeur wordt er niet beter op. Kunnen we politiek hier buiten laten en ons tot het onderwerp beperken?'

Fredda knikte en wreef in haar ogen. 'Het spijt me. Ja, natuurlijk.'

Kresh leunde achterover in zijn stoel en zuchtte. 'Je hebt gelijk, Devray. Ga door.'

Devray wendde zich tot Donald. 'Terug naar dat mobiele beveiligingswerk dat Bissal deed. Ik begrijp dat we nog steeds met zeer voorlopige gegevens werken, maar is er een kans dat hij betrokken was bij de handel in Roestruggen?'

'Dat is heel waarschijnlijk,' zei Donald. 'Het lijkt er zelfs op dat hij alléén bij bedrijven heeft gewerkt die op onze lijst van Roestrughandelaren staat.'

'Mag ik nog even?' vroeg Fredda. 'Sorry, maar ik weet niet waar je het over hebt. Wat hebben Roestruggen hiermee te maken?'

'Je was er niet bij toen het bericht binnenkwam,' zei Devray. 'Een van mijn Rangers heeft aan de oostkust van de Grote Baai een 'rugger opgepakt. De Roestrugger noemde een Ranger die betrokken was bij de Roestrughandel. Huthwitz. De Ranger die vermoord is.'

'Nou en?'

'Roestruggen blijven maar opduiken in deze zaak,' zei Kresh. 'En vergeet niet dat Grieg op het punt stond de nieuwwetrobots op te ruimen of ze anders allemaal vrij te laten. Beide opties zouden de Roestruggers hun werk kosten. Iemand in de Roestrughandel zou een vreselijk goed motief hebben om Grieg te vermoorden, voordat die hem zijn winst zou ontnemen.'

'Maar wacht eens even,' zei Fredda. 'Ik denk dat we ervan uit moeten gaan dat degene die Grieg heeft vermoord, ook Huthwitz heeft vermoord. Tenzij er die avond twee moordenaars op de residentie rondzwierven.'

'Pardon, mevrouw,' zei Donald. 'Een kleine correctie. Ik denk dat we mogen veronderstellen dat de twee moorden met elkaar in verband moeten worden gebracht, of ze nu allebei door dezelfde persoon zijn gepleegd of niet. Het zou heel goed kunnen zijn dat een ander lid van hetzelfde team Huthwitz heeft vermoord. Zoals de zaken er nu voorstaan, zijn er veel aanwijzingen die op een samenzwering duiden.'

'Maar je hebt het erover dat de Roestruggers samenzweren om Grieg te vermoorden voordat hij hun zaken teniet kan doen,' zei Fredda. 'Als Huthwitz door de 'ruggers werd betaald, waarom zouden ze hem dan vermoorden?'

'Dat weet alleen de ruimte,' zei Kresh. 'Misschien stond hij op het punt om te praten. Misschien vroeg hij te veel geld voor zijn stilzwijgen en hebben ze een manier gevonden om geld uit te sparen. Misschien was het niet de bedoeling om Huthwitz te vermoorden en verrekende Bissal in de tijd van zijn baas zijn privé-rekeningen. Als je denkt dat de ene smokkelaar de andere niet zal vermoorden omdat ze in hetzelfde vak zitten, vergeet het dan maar. Maar om het eenvoudig te houden: ik denk dat we wel mogen starten met de werktheorie dat het om slechts één moordenaar gaat. En het lijkt erop dat die moordenaar Bissal was.'

'Neem me niet kwalijk, meneer,' zei Donald. 'Vergeeft u mij, maar u hebt geen opdracht gegeven Bissal te arresteren.'

Devray keek verbaasd. 'Bedoel je dat we hier al die tijd hebben zitten praten zonder dat er iemand achter hem aan is gegaan?'

'Inderdaad,' zei Kresh. 'Mijn vaste instructies aan Donald houden in dat hij niet zonder een specifieke opdracht van mij op mensenjacht mag gaan.'

'Nou, wordt het niet hoog tijd om Bissal te laten oppakken?' vroeg Devray.

'Misschien, maar misschien ook niet,' zei Kresh. 'Bissal bevindt zich op het eiland of niet. Als hij zich op het eiland bevindt, komt hij toch niet weg. Hij verbergt zich, of hij is weer aan zijn dagelijkse routine begonnen en probeert te doen alsof er niets is gebeurd en hoopt dat we hem niet op het spoor komen. Hij gaat nergens heen. We hebben de tijd - een klein beetje tijd - om de dingen goed te doen, in plaats van in paniek de verkeerde beslissingen te nemen.'

'Maar stel dat hij van Purgatory weg is gekomen?'

'Als de gegevens van de lijkschouwersrobot over het tijdstip van overlijden juist zijn, hebben we binnen twee uur na Griegs dood al het van het eiland vertrekkende verkeer stilgelegd en alle zich al van het eiland verwijderende toestellen teruggeroepen. De verkeersleiding van het eiland zegt dat ál het verkeer in de lucht en op het water is omgekeerd. En voordat je het vraagt: we hadden geluk voor wat betreft ruimtevaartuigen. Vanaf een uur voordat Grieg is vermoord, hebben er geen lanceringen plaatsgevonden. We hoeven ons alleen druk te maken om lucht- en scheepvaart.'

'Maar je zei dat hij waarschijnlijk voor Roestruggers werkte,' zei Fredda. 'Iedereen weet dat hun boten weg komen zonder te worden gezien.'

'Smokkelaars verbergen zich achter de legitieme lucht- en scheepvaart,' zei Kresh. 'Als de zee en lucht leeg zijn, zien we iedereen die probeert weg te komen. De enige manier waarop Bissal had kunnen vluchten, was als hij lang voordat de opdracht werd gegeven om terug te keren, uit het luchtruim van het eiland was verdwenen en hard genoeg vloog om geheel buiten het bereik van de verkeersleiding van het eiland te zijn toen die opdracht kwam. Als hij daarin is geslaagd, heeft hij zo'n enorm snelle luchtwagen, dat hij nu overal op de planeet kan zijn. En de verkeersleiding heeft in het bewuste tijdsbestek geen hoge-snelheidsvoertuigen van het eiland zien vertrekken.'

'Je denkt dus dat hij nog op het eiland is,' zei Devray.

'Hoogst waarschijnlijk wel,' zei Kresh. 'En ik vind dat, als we hem willen oppakken, behoedzaamheid belangrijker is dan snelheid. Misschien is het beter dat we hem eerst opsporen en een tijdje volgen. Misschien leidt hij ons naar andere leden van de samenzwering.'

'Hm,' gromde Devray. 'Dat is een mogelijkheid.'

'Het andere probleem,' zei Kresh, 'is dat als we een grootscheepse actie organiseren om hem te zoeken, het vrijwel onmogelijk wordt om de BB erbuiten te houden. En die wil ik er nog niet bij hebben. Cinta leek het eerlijk te spelen, toen ik haar sprak, maar daar kan ik niet op rekenen. Mijn intuïtie zegt me dat de BB niet bij de moord betrokken is, maar we kunnen het onderzoek niet laten afhangen van intuïtie.'

'Wat doe je wanneer je voorzichtig te werk gaat en de BB vindt Bissal toevallig eerder dan jij?' vroeg Devray.

'En hij wordt "gedood tijdens een ontsnappingspoging"?' Kresh knikte en wreef in zijn ogen. 'Ik weet het. Ik weet het. En er is nog een klein detail, namelijk dat het grootste deel van het eiland onder de jurisdictie van de BB valt en noch jouw, noch mijn mensen hier enige juridische macht hebben om arrestaties uit te voeren. We kunnen dit op geen enkele manier goed doen, alleen steeds minder verkeerd.'

'Laten we dan een minder verkeerde manier uitkiezen en aan de slag gaan,' zei Devray. Hij dacht even na. 'Wat dacht je ervan als we discreet in burger geklede agenten er op uit sturen om aan het zoeken te gaan. In teams bestaande uit één Ranger en één deputy. Dan delen we de schuld, evenals de verdiensten. En in zo'n situatie kunnen we elkaar vertrouwen, zelfs als dat nu nog niet helemaal zo zou zijn. Ik begrijp je argumenten om behoedzaam te handelen, maar ik vind ook dat we snel moeten handelen.'

Het bleef even stil in de kamer toen Kresh erover nadacht. Hij stond op, leunde naar voren over de tafel en knikte toen tegen zichzelf. 'Goed dan,' zei hij uiteindelijk. 'Donald, vaardig stille bevelen uit voor een zoekactie zoals commandant Devray heeft voorgesteld. Teams van in burger geklede Rangers en deputy's die samenwerken.'

'Ja, meneer. Wanneer u me even excuseert, ik moet me concentreren op mijn hypergolfverbindingen om de voorbereidingen te treffen.' Fredda keek toe hoe Donalds ogen iets zwakker werden. Plotseling stond Donald doodstil en was alle beweging gestopt. Een actieve robot die volkomen stilstond. Het was een verontrustende aanblik, zelfs voor Fredda, en zij had Donald ontworpen. Donald had zijn lichaam inderdaad tijdelijk uitgeschakeld om zich op andere zaken te concentreren. We vergeten hoe anders dan wij ze zijn, dacht Fredda. Robots hebben dezelfde vorm als wij, lopen als wij en praten als wij. Maar ze lijken in de verste verte niet op ons. Niet echt.

Na misschien een halve minuut werden Donalds ogen weer helder en kwam hij bij. 'De voorbereidende instructies zijn doorgegeven, meneer, en ik zou zowel u als de commandant dringend willen aanraden uw definitieve instructies te formuleren en het uit te sturen personeel op de hoogte te stellen. Maar het zal even tijd kosten om de zoekteams samen te stellen en tot het zover is, is uw aandacht nog niet vereist.'

'Mooi zo, Donald,' zei Kresh. 'Maar ik vraag me af wat we hun in vredesnaam moeten zeggen als we hun inlichten. Dit is misschien een goed moment om onze huidige theorieën over de zaak door te nemen.'

'Erg veel theorie hebben we niet meer over,' zei Devray. 'We hebben een vrij goed idee van wie het heeft gedaan en hoe hij het heeft gedaan. We weten alleen niet waarom hij het heeft gedaan of voor wie hij werkte, wat misschien hetzelfde is.'

'Goed, vertel maar op,' zei Kresh terwijl hij weer ging zitten. 'Ik ben zo suf, dat ik het ook niet meer weet.'

'Wat? Een mondeling verslag van de zaak tot nu toe?' vroeg Devray. 'Dat heb ik niet meer gedaan sinds ik aan de Rangeracademie ben afgestudeerd.'

'Dan is dit het moment om het weer te doen, om het niet te verleren,' zei Kresh. 'Vooruit.'

'Nou, goed dan. Even nadenken.' Devray stond op en schraapte zijn keel. 'Goed, vannacht heeft er duidelijk een met zorg uitgewerkte samenzwering plaatsgevonden om de gouverneur te vermoorden. We weten nog niet wie erachter steken of wat de reden is waarom ze de gouverneur wilden vermoorden. Maar wie het ook waren, ze waren goed georganiseerd en hadden ruime middelen voorhanden.

Lang voordat de receptie plaatsvond hadden ze toegang tot de beveiligingsrobots en konden ze die saboteren.

De robots werden uitgeschakeld met aangepaste gebiedsbeperkers. Eh, doctor Leving, misschien kunt u daar meer over vertellen dan ik.'

'Graag,' zei Fredda, die moest glimlachen om Devray's verwarring. De mondelinge samenvattingen op school moesten wel een beproeving zijn geweest, om zoveel sporen op hem na te laten. 'De robots zijn inderdaad allemaal uitgeschakeld met beperkers. Tenminste, allemaal behalve één. Ik heb net de resten van de vijftigste robot onderzocht, die in de opslagruimte in de kelder is gevonden. Strikt genomen was het helemaal geen robot, maar eerder een automaat. Hij had zelfs geen positronisch brein. Het was een machine met een beperkte motorcoördinatie, die was geprogrammeerd om de robot vóór hem te volgen toen ze naar de kelder werden gebracht. Meer kon hij vanuit zichzelf niet doen.'

'Wat had je er dan aan?' vroeg Kresh.

'Heb je het verhaal van het Trojaanse paard wel eens gehoord?' vroeg Fredda. 'Dat is een antieke legende over een beeld dat zogenaamd als geschenk aan de vijand werd gegeven, maar zat volgepakt met moordenaars die na donker naar buiten kwamen en de verdedigers vermoordden. Iets dergelijks was de automaat ook, behalve dat er geen moordenaars in zaten, maar alleen moordenaarsapparatuur, die in zijn hoofd en romp zat verpakt. Het apparaat om de beperkers te activeren waarmee alle andere robots werden uitgeschakeld, de ploffer waarmee Grieg is vermoord en de BVR-robots zijn kapotgeschoten en het apparaat dat een levende simulatie van Grieg op de comm-verbinding moest geven. Dat zat allemaal verborgen in het lichaam van de Trojaanse robot.'

'Het moordwapen in een beveiligingsrobot verbergen. Iemand heeft een bitter gevoel voor humor,' zei Kresh. 'Goed, de robots waren dus allemaal gesaboteerd. Ga door, Devray.'

'Ja, meneer,' zei Devray alsof hij een cadet was. 'Ik denk dat de samenzweerders de robots al enige tijd geleden moeten hebben omgebouwd en ze ofwel speciaal voor dit specifieke bezoek aan de residentie hadden geprepareerd, of ze klaar hadden staan voor wanneer ze de kans zouden krijgen. Ik vermoed dat ze voor dit speciale bezoek zijn geprepareerd. Het bezoek was al enige tijd geleden bekendgemaakt en ze hadden de tijd om alles voor te bereiden.'

'Dat roept een belangrijke vraag op, die me dwarszit,' zei Fredda. 'Waarom hebben ze zo'n ingewikkelde manier gekozen om hem te vermoorden. Er waren toch wel eenvoudiger manieren om de gouverneur te doden?'

'Daar ben ik niet zo zeker van,' zei Kresh. 'In Hades bewaken - bewaakten - we hem streng. Daar lopen veel meer driewetrobots rond. Ik weet trouwens niet of het er alleen om ging hem te doden.'

'Waar dan nog meer om?'

'Hem híer te doden. Op Purgatory, waar het de meeste ellende en geschillen zou veroorzaken. In de residentie, wanneer hij hier was om zijn eigen gezag te tonen. Ik denk dat ze meer wilden dan hem alleen te doden. Ik denk dat ze zijn werk wilden schaden, hem wilden verzwakken, hem in diskrediet wilden brengen, een oproer wilden veroorzaken. En dat ze gebiedsbeperkers uit nieuwwetrobots hebben gebruikt, zal de mensen er niet blijer om maken. Daarmee krijgen ze weer iets nieuws in handen om de schuld aan de nieuwwetrobots te geven.'

'Ik denk dat je je daarin vergist,' zei Fredda. 'Ze zijn er niet in geslaagd, maar ze hebben grote moeite gedaan om te verbergen dat ze beperkers hebben gebruikt. Daarom zijn alle BVR's boven in de borst geschoten.'

'Maar hoe zit het met de BVR's op de begane grond? Waarom hebben ze die niet kapotgeschoten?'

'Ik denk dat ik weet waarom,' zei Fredda. 'Maar dat komt straks.' Ze keek Devray aan.

'Goed dan, ze hebben het ruim van tevoren voorbereid. Tijdens het feest kwamen Blare en Deam binnen, evenals de twee zogenaamde IJzerkoppen die een gevecht moesten beginnen en de vermoedelijke nep-BB-agenten die hen weg moesten brengen.'

'Vermoedelijke nep-agenten?' vroeg Kresh.

'Als je er zeker van was dat ze geen echte BB-ers waren, zou Melloy hier dan niet bij zijn?' vroeg Devray.

'Begrepen. Ga door.'

'Eerst wil ik opmerken dat er minstens zes samenzweerders het gebouw binnenkwamen. Blare, Deam, de drie echte of valse BB-ers en Ottley Bissal. De BB bewaakte de deur, maar ze liet minstens zes mensen binnen die hier niet hoorden te zijn - evenals vijftig gesaboteerde robots en de ruimte weet wat nog meer. Het is de samenzweerders gelukt valse namen op de gastenlijst te krijgen, of anders was de BB zo laks als maar kon... of was de BB erbij betrokken. Vergeet ook niet dat sommige BB-eenheden kennelijk de opdracht hadden hun werk aan de Rangers over te dragen wanneer de gasten waren gearriveerd. Maar dat was een vals bevel dat bedoeld was om die eenheden van hun post te krijgen. Mijn Rangers wisten niets van de overdracht en niemand schijnt te weten wie de BB het bevel daartoe heeft gegeven.'

'Bissal liep zomaar naar binnen,' zei Fredda. 'Hij sloop mee met een groep laatkomers. Ik heb Blare en Deam nog niet apart gevolgd.'

'Dat zal je ook niet lukken. Mijn mensen hebben het geprobeerd. Aan het begin van de avond is de deurcamera tien minuten buiten bedrijf geweest. Daarvóór waren Blare, Deam en het valse BB-team er nog niet. Daarna wel.'

'Brandende hel,' zei Kresh. 'Je hebt gelijk. Het lijkt er allemaal op dat de BB erbij betrokken is. Maar verdomme, Devray, je weet net zo goed als ik dat er geen samenzwering voor nodig is om de boel in het honderd te laten lopen als er zoveel instellingen zijn die elkaar voor de voeten lopen. Jouw mensen, de mijne, de BB, de staf van de gouverneur, de plaatselijke bonzen... jezus, de catering en de mensen van de media. Het was hier een chaos. Gewoon incompetentie, gebrekkige communicatie en wantrouwen tussen Ruimters en Blijvers, meer was er niet voor nodig. Het enige wat de samenzweerders hoefden te doen, was hun kans af te wachten om tussen de mazen door te glippen. Of misschien hier en daar met wat flappen te zwaaien. Misschien zeiden ze tegen een paar BB-agenten dat hun oom even naar binnen wilde glippen om de gouverneur te zien. Of misschien is het wel degelijk een samenzwering waarbij de hele BB van boven tot beneden betrokken is en Cinta Melloy aan de touwtjes trekt.'

'Met welk motief?' vroeg Fredda.

'Dat weet ik niet. Vraag het aan Justen. Misschien hebben ze heimwee en denken ze dat als ze maar genoeg herrie schoppen, de Blijvers hun spullen zullen moeten pakken en naar huis gaan.'

Justen Devray schudde zijn hoofd. 'Misschien hebben ze nog wel gelijk ook.'

'Dat kan niet,' zei Kresh, terwijl alle vermoeidheid plotseling uit zijn stem verdwenen was en zijn woorden hard waren als staal. 'We hebben de Blijvers nodig,' zei hij. 'Vergeet dat nooit. Jij zou dat beter dan ieder ander moeten weten. Onze planeet is stervende en we weten zelf niet meer hoe we hem moeten redden. Alleen de Blijvers kunnen hem voor ons redden. Als we hen wegjagen, is de planeet ten dode opgeschreven. Laten we dat niet vergeten, hè?'

'Wat bedoel je?'

'Ik bedoel dat we niet alleen deze zaak moeten oplossen, maar dat we hem moeten oplossen zonder een interstellair incident te veroorzaken. Als we bijvoorbeeld vaststellen dat de BB Grieg heeft vermoord, zullen we heel zorgvuldig met die informatie moeten omgaan.'

'Bedoel je daarmee dat we hen dan moeten laten gaan?'

'Dat weet ik niet. Dat mag jij zeggen. Als we moeten kiezen tussen een arrestatie en het in leven houden van de planeet, wat moeten we dan doen?'

Het bleef even stil in de kamer. Fredda deed haar mond als eerste open in een poging de spanning te breken. 'Luister nou,' zei ze, 'laten we ons niet te gauw druk maken. Misschien komt het niet zo ver. Eén stap tegelijk, ja? Goed, Justen, waar waren we?'

'De zogenaamde BB-agenten, Blare en Deam, kwamen allemaal binnen gedurende de tien minuten waarop het videosysteem was uitgevallen. Ongeveer twee uur na het begin van het feest ensceneerden Blare en Deam hun ruzie met Tonya Welton. Wat betekent dat we haar ook niet moeten vergeten. Zij maakte deel uit van het afleidingsplan. Of ze er al of niet vrijwillig aan meedeed, is een andere vraag. Stel dat zij het brein achter de aanslag was?'

'Wat zou haar motief zijn?' vroeg Fredda.

'Misschien wilde ze Shelabas Quellam op die post hebben,' zei Kresh. 'Misschien had ze genoeg van een aanmatigende gouverneur als Grieg. Quellam heeft evenveel ruggengraat als een emmer water. Als hij gouverneur is, zou zij de planeet min of meer zelfbesturen.'

'Maar Quellam zou hem alleen opvolgen als Grieg werd afgezet of veroordeeld,' zei Fredda. 'Zoals het er nu uitziet, wordt degene gouverneur die Grieg zelf heeft aangewezen.'

'Dan wist ze misschien zeker dat Grieg zou worden weggestuurd en wilde ze Quellam juist niet als zijn opvolger zien. Of misschien kon haar inlichtingendienst erachter komen wie als opvolger is aangewezen en besloot ze dat die persoon haar zo goed van pas kwam, dat ze wilde dat hij of zij meteen gouverneur werd. Of misschien had ze ontdekt dat Grieg op het punt stond iemand als opvolger aan te wijzen die haar niet zo goed beviel als zijn vorige voorkeur en ondernam ze stappen om de persoon van haar keuze in het zadel te helpen. Of misschien wilde ze zo'n herrie schoppen, dat ze een aanvaardbaar voorwendsel had om haar mensen uit deze verdomde slangenkuil terug te trekken. Als ze de planeet wilde verlaten en iedereen die er woonde wilde laten sterven, wat maakt het dan uit als de gouverneur iets eerder sterft dan de rest?'

'Denk je echt dat zij erachter zit?' vroeg Fredda. 'Zoals je haar beschrijft, is ze tot bijna alles in staat. Ik heb ook wel eens met haar de degens gekruist en ze is geen lieverdje. Maar ik kan in de verste verte niet geloven dat ze zo meedogenloos zou zijn.'

'Ik denk dat Tonya Welton in staat is alles te doen wat volgens haar nodig is,' zei Kresh. 'Alles. Maar ik denk niet dat ze dit heeft gedaan. Ze heeft voldoende kansen gehad om van Inferno te vertrekken en dat heeft ze niet gedaan. En als ze de planeet wilde overnemen, zou ze zich niet druk hoeven te maken om zo'n kat-en-muis-spel. Ze zou gewoon een gewapende vloot kunnen laten aanrukken. Aan de andere kant kan die vloot nog steeds elk moment verschijnen en we zouden er niet veel tegen kunnen doen.'

'Je hebt echt een heel positieve instelling in deze zaak, hè?' zei Fredda. 'Goed dan, de afleidingsruzie. Intussen staat Bissal te wachten om naar binnen te gaan...'

'Pardon, doctor Leving, maar ik moet tussenbeide komen,' zei Donald. 'Er hebben nog meer gegadigden een rol gespeeld. Dat zijn zelfs de enige verdachten die we op het moment in hechtenis hebben genomen.'

'In hechtenis?' vroeg Kresh. 'Hebben we verdachten in hechtenis genomen?'

'Ja, meneer. Caliban en Prospero. Ze hebben zich ongeveer een uur geleden aan mij persoonlijk overgegeven. Dat had ik net achter de rug toen ik hier voor de briefing aankwam. Een voorwaarde voor hun overgave was dat ik gedwongen werd ermee in te stemmen dat ik het pas zou bekendmaken wanneer ik dat kon doen in aanwezigheid van commandant Devray en een andere getuige, al begrijp ik de reden voor die voorwaarde wel.'

'Caliban en Prospero?' vroeg Fredda. 'Waarom heb je dat niet aan het begin van de briefing gezegd?'

'Sheriff Kresh droeg me op verslag te doen van Ottley Bissal,' zei Donald.

Maar Fredda liet zich niet door dat zwakke excuus voor de gek houden. Een robot die zo intelligent was als Donald, hoefde zulke bevelen niet zo letterlijk op te volgen. Donald had enig gevoel voor dramatiek, wat niet verrassend was, aangezien het zijn werk was mysteries op te lossen. Terecht oordelend dat het geen kwaad kon eerst andere onderwerpen aan te snijden, had hij gewacht op het juiste dramatische moment om deze bom te laten afgaan.

Of, om een minder menselijke verklaring te geven: Donald was op de hoogte van de menselijke psychologie en wist dat mensen beter luisterden naar en meer geloof hechtten aan zijn verdenkingen jegens de twee robots wanneer hij het juiste moment zou afwachten.

Fredda wist zelf niet precies welke verklaring klopte. Misschien wist Donald het ook niet. Mensen wisten niet altijd waarom ze dingen deden. Waarom zouden robots dat dan wel? 'Waar zijn Caliban en Prospero?' vroeg Fredda.

'Die staan onder strenge bewaking in een vergelijkbare opslagruimte als die waarin Bissal zich had verborgen,' antwoordde Donald. 'Maar met uw toestemming zou ik een paar feiten willen noemen die de zaak tegen hen versterkt.'

'Goed dan,' zei Kresh.

'In de eerste plaats waren ze betrokken bij het geënsceneerde gevecht. Als dat voldoende is om Tonya Welton verdacht te maken, dan maakt dat ook Caliban en Prospero verdacht.'

'Hij heeft gelijk,' zei Kresh. 'Niemand scheen op dat moment aandacht te schenken aan hun acties, maar waarom gehoorzaamden ze aan de Drie Wetten? Misschien gewoon om een goede beurt te maken, maar misschien ook niet.'

'U loopt vooruit op mijn volgende punt, meneer. De dubbelzinnigheden van de Nieuwe Wetten zou Prospero heel goed in staat kunnen stellen om vrijwillig medeplichtig te zijn aan een moord.'

'Donald!' zei Fredda.

Hij draaide zich om en keek haar met een stijve blik aan. 'Het spijt me het te moeten zeggen, doctor Leving, vooral tegen u, degene die die wetten heeft opgesteld, maar toch is het waar. De Nieuwe Eerste Wet zegt dat een robot een mens geen kwaad mag doen, maar zegt niets over het voorkómen van kwaad. Een robot die over voorkennis beschikt van een moord, is niet verplicht iemand te waarschuwen. Een robot die getuige is van een moord, is niet verplicht die te voorkomen.

De Nieuwe Tweede Wet zegt dat een robot moet "samenwerken" met mensen, niet gehoorzamen. Welke mensen? Stel dat er twee groepen mensen zijn, de een op het kwaad gericht, de ander op het goede. Hoe moet een nieuwwetrobot kiezen?

De Nieuwe Derde Wet is gelijk aan de oude derde, maar vergeleken met de zwakkere Eerste en Tweede Wet is die krachtiger. Een zogenaamde nieuwwetrobot zal onvermijdelijk veel meer waarde hechten aan zijn eigen bestaan dan een echte robot, ten nadele van de mensen in zijn buurt, die hij zou moeten beschermen.

En dan de Vierde Wet, die zegt dat een robot "mag" doen wat hij wil. De tegenstelling die inherent is aan die uitspraak, is opmerkelijk. Wat betekent het? Ik geef toe dat de verbale uitdrukking van de wetten der robotica veel minder exact is dan de onderliggende structuur ervan, zoals die in een robotbrein is vastgelegd, maar zelfs de mathematische programmering van de Vierde Wet is onzeker.'

'Die moest ook vaag zijn,' zei Fredda. 'Ik wilde er een hoge mate van onzekerheid in brengen. Ik geef toe dat er een tegenstrijdigheid bestaat in een verplichte instructie uit vrije wil te handelen, maar ik moest binnen het kader werken van de tegenstrijdige, hiërarchische natuur van de eerste drie van de Nieuwe Wetten.'

'Maar toch,' zei Donald, 'maakt de Vierde Wet iets geheel nieuws in de robotica los. Een intern wetsconflict. De oorspronkelijke Drie Wetten kwamen vaak met elkaar in conflict, maar dat is juist een deel van de kracht ervan. Robots zijn gedwongen een evenwicht te vinden tussen de conflicterende eisen. Bijvoorbeeld wanneer een mens de opdracht geeft tot een belangrijke taak die van vitaal belang is, maar die een heel klein risico inhoudt dat de mens lichte schade zal oplopen. Een robot die wordt gedwongen met zulke conflicten om te gaan en ze op te lossen, zal op een meer uitgebalanceerde, beheerste manier reageren. Wat wellicht belangrijker is, is dat hij door het conflict kan worden uitgeschakeld, waardoor helemaal wordt voorkomen dat hij in actie komt in situaties waarin elke actie gevaarlijk zou zijn.

Maar de Vierde Wet is strijdig met zichzelf en daar kan ik geen voordeel in zien. Hij geeft een robot de semi-verplichte toestemming zijn eigen wil te volgen, hoewel een robot geen wil heeft. Wij robots hebben geen honger, geen ambitie, geen seksuele drang. We hebben vrijwel geen emoties, op een passie na om mensen te beschermen en te gehoorzamen. We kennen ons leven geen betekenis toe, behalve dan mensen te dienen en te beschermen, maar meer hebben we ook niet nodig.

De Vierde Wet draagt de robot in feite op verlangens te scheppen, hoewel een robot niet de onderliggende drang heeft waaruit verlangens voortkomen. De Vierde Wet moedigt de robot dan aan - maar vereist het niet - om aan deze kunstmatige verlangens te voldoen. Door een nieuwwetrobot niet te verplichten te allen tijde aan zijn noden te voldoen, draagt de Vierde Wet een robot op om een deel van de tijd aan zijn valse noden te voldoen, en dus zal hij er andere keren niet aan voldoen. Hij is verplicht, geprogrammeerd, om zichzelf zo nu en dan te frustreren.

Een echte robot, een driewetrobot, die aan zijn lot wordt overgelaten, zonder opdrachten, werk, of een mens die hij moet dienen, zal niets doen, helemaal niets, en zich in het geheel niet druk maken om zijn gebrek aan activiteit. Hij zal gewoon op bevelen wachten en alert zijn op gevaren die mensen bedreigen. Een nieuwwetrobot die geen bevelen ontvangt, zal uit een massa tegenstrijdige verlangens bestaan; hij zal verplicht zijn om dingen te willen doen die niet nodig zijn en hij zal verplicht zijn om slechts een deel van de tijd voldoening te zoeken.'

'Heel goed gezegd, Donald,' zei Kresh. 'Ik mag nieuwwetrobots net zomin als jij, maar wat heeft dat met deze zaak te maken?'

'Heel veel, meneer. Nieuwwetrobots willen blijven leven, en ze weten dat dat in geen geval een zekerheid is. Prospero met name wist dat Grieg vernietiging als een mogelijkheid openhield. Misschien hebben ze door middel van een ondoordachte vorm van zelfverdediging besloten te handelen. Door de Nieuwe Wetten was het hun toegestaan om met mensen samen te werken en mee te werken aan een moord, zolang ze hem niet zelf pleegden. Caliban heeft natuurlijk helemaal geen wetten. Het is niet te overzien wat hij zou kunnen doen. Niets in de robotica weerhoudt hem ervan zelf de trekker over te halen.'

'Een zeer extreme gedachte, Donald,' zei Fredda, die nogal verrast was door de felheid van Donalds argumenten.

'Het is een zeer extreme situatie, doctor Leving.'

'Heb je hier bewijzen voor, behalve die uitvoerige theorieën van je? Heb je concrete redenen om Prospero en Caliban te beschuldigen?'

'Ik heb hun bekentenis,' zei Donald.

'Hun wát?' riep Fredda vrijwel onmiddellijk uit.

Donald stak waarschuwend zijn hand op. 'Ze hebben chantage bekend, geen moord. Maar het is een veel voorkomende tactiek van criminelen om een minder ernstig misdrijf te bekennen om daarmee een ernstiger aanklacht te voorkomen.'

'Chantage?' vroeg Kresh. 'Waarmee wilden ze Grieg in duivelsnaam chanteren?'

'Met alles,' zei Donald. 'Het was al enige tijd een algemeen bekend geheim dat Prospero samenwerkte met Roestruggers om zo veel mogelijk nieuwwetrobots van Purgatory af te krijgen. In die hoedanigheid heeft hij heel veel inlichtingen verzameld over de mensen - waarvan sommigen heel bekend waren - die betrokken waren bij de handel in Roestruggen en hij heeft zich erop toegelegd om zo veel mogelijk vertrouwelijke informatie te verzamelen - bij voorkeur negatieve informatie - over vrijwel elk openbaar figuur op deze planeet. Prospero vertelde me dat hij Grieg had gedreigd alles daarvan bekend te maken als de nieuwwetrobots zouden worden vernietigd. Het daarop volgende schandaal zou de samenleving, op zijn zachtst gezegd, verlammen. Eigenlijk chanteerde hij de gouverneur, niet de man Grieg. Doe wat ik zeg, of ik vernietig uw samenleving. Het was een huldeblijk aan de integriteit van de gouverneur dat Prospero gedwongen was zijn toevlucht tot zo'n tactiek te nemen.'

'Hoezo?' vroeg Kresh.

'Dat is toch logisch. Prospero zou geen dreigement hoeven uiten wanneer hij een paar onplezierige details over gouverneur Grieg zelf te weten had kunnen gekomen. Omdat hij niet aan zulke inlichtingen kon komen, was hij gedwongen tot de veel moeilijkere taak genoeg schunnige informatie over ieder ander te verzamelen, zodat Grieg niet zou durven het allemaal bekend te laten worden.'

'Dus Prospero wilde Grieg chanteren. En hoe zit het met Caliban?'

'Mijn ondervraging van de twee was noodzakelijkerwijs nogal kort, maar ik had de indruk dat Prospero de dreigementen uitte zonder dat Caliban er wellicht vooraf vanaf wist. Ik moet toegeven dat Caliban het hoogst onplezierig vond dat hij bij de hele zaak was betrokken.'

'Maar jij denkt dat dat hele chantageverhaal niet waar is,' zei Fredda. 'Een dekmantel die ons ervan moet weerhouden te denken dat zij de gouverneur hebben vermoord, of ten minste medeplichtig aan de moord waren.'

'Ik vind dat we die mogelijkheid in aanmerking moeten nemen,' zei Donald. 'En ik wil nog op één punt wijzen. Zowel Caliban als Prospero kunnen liegen. Driewetrobots kunnen natuurlijk niet liegen. Caliban en Prospero hopen misschien dat we daarom denken dat zij even eerlijk zijn, wat geheel ten onrechte zou kunnen zijn.'

'Maar wacht eens even,' protesteerde Devray. 'Wat hadden Caliban en Prospero kunnen doen wat niet al gedaan was? We hebben Bissal in de kelder bij de uitgeschakelde BVR's. Hij is de man die het startsein geeft. Waar hebben we nog chanterende robots voor nodig?'

'Ik geef toe dat er sterke aanwijzingen zijn dat Bissal het startsein heeft gegeven,' zei Donald, 'maar we hebben er geen concreet bewijs voor. We weten alleen zeker dat hij zich tijdens het feest in een kast in de opslagruimte heeft verborgen.'

'Donald, je probeert alleen maar dingen te vinden om Caliban en Prospero de schuld te geven. Dacht je soms dat Bissal daar naar beneden ging om zich te verbergen omdat hij verlegen was? Als Caliban en Prospero het hebben gedaan, waar hadden ze Bissal dan voor nodig? Je getroost je niet zoveel moeite als de samenzweerders hebben gedaan om Bissal daar te krijgen, als je al iemand anders hebt klaarstaan om de moord te plegen.'

'Toch heeft Donald niet ongelijk, Fredda,' zei Kresh. 'De twee robots hadden een goed motief, de middelen en de gelegenheid. En ze hebben een minder belangrijke misdaad bekend. Dat is genoeg om verder onderzoek te rechtvaardigen. Maar laten we doorgaan. Devray?'

'De samenzweerder ensceneerde in elk geval een gevecht,' ging Devray verder. 'Ik vind het niet direct nodig om ervan uit te gaan dat Welton en de robots deel uitmaakten van de samenzwering omdat ze ter plekke aanwezig waren. Maar in elk geval voldeed het gevecht aan de opzet en kon Bissal ongezien de opslagruimte binnengaan. Al gauw daarna - eveneens als gevolg van het gevecht - werden de robots ingezet. Vergeet niet dat niemand robots op het feest wilde zien rondlopen. Slechte publiciteit. Het was de bedoeling dat de BVR's alleen werden ingezet als het nodig was. Ik denk dat de kans in elk geval bestaat dat het deel uitmaakte van het plan om ervoor te zorgen dat de BVR's werden ingezet. Ze stonden daar als een reserve beveiligingsmacht. Als er gedurende de avond geen duidelijke dreiging had bestaan, waren ze in de opslagruimte gebleven en had Grieg waarschijnlijk zijn eigen BVR's gebruikt als bewaking voor de nacht. Omdat er al vijftig beveiligingsrobots waren ingezet, dacht niemand eraan het half dozijn robots in de luchtwagen in te schakelen.

Maar die BVR's waren met Grieg uit Hades meegekomen en daar was niet mee geknoeid. Die bevinden zich nog steeds waar ze zich de hele tijd hebben bevonden: uitgeschakeld in de laadruimte van de luchtwagen waarmee ze hierheen zijn gebracht, buiten op het landingsterrein. Zonder die geënsceneerde ruzie had Grieg misschien die robots gebruikt, in plaats van de BVR's waarmee was geknoeid. En als Bissal te maken had gehad met volkomen normaal functionerende BVR's, had hij nooit de kans gekregen in de buurt van de gouverneur te komen.'

'Ik moet ergens aan denken,' zei Kresh. 'Als het doel van de ruzie was de gesaboteerde BVR's naar buiten te krijgen, zou dat verklaren waarom het allemaal zo ingewikkeld is gemaakt. Het was bedoeld om ons over onze toeren te krijgen, zodat we de dichtstbijzijnde, grootste robotmacht zouden inzetten die we tot onze beschikking hadden.'

'Dat klinkt logisch,' zei Devray. 'Ik heb het me ook afgevraagd. Als ze slechts even de aandacht hadden willen afleiden, hadden ze het lang niet zo ingewikkeld hoeven doen.'

'Dat is een goede verklaring,' zei Fredda, 'maar ik geloof dat jullie ook moeten stilstaan bij de psychologie van het hele plan. Er is iets theatraals aan. Het is gecompliceerd en zit vol met grootse manoeuvres. Wie dit ook heeft voorbereid, hij had een gevoel voor dramatiek.'

' "Wie dit ook heeft voorbereid",' herhaalde Kresh. 'De leider. Dat is degene waar het ons om gaat, niet een nul als Bissal. Die stelt niets voor. Het gaat me om degene die ons naar de leider kan brengen. Tot nu toe is zo n beetje het enige wat we met zekerheid kunnen zeggen, dat de leider niet Bissal was.'

'Dat theatrale,' zei Devray. 'Zo iemand zou de voorstelling niet willen missen.'

'Wat bedoel je?' vroeg Fredda.

'Ik bedoel dat als de leider de soort persoon is met gevoel voor dramatiek zoals jij oppert en als hij of zij een ego heeft dat zo groot is dat hij de gouverneur wil vermoorden, dan zou die persoon hier aanwezig zijn geweest.' Devray dacht even na en knikte voor zich uit. 'Ja. Onze leider was erbij en bekeek de voorstelling die hij of zij had voorbereid. Hij of zij zou zo veel uitwegen en beveiligingsniveaus hebben aangebracht, dat zijn eigen mensen niet zouden weten wie de baas was. Maar de baas zou erbij zijn om toe te kijken hoe het plan zich ontvouwde.'

'Begrepen,' zei Kresh. 'Het zou een waanzinnig groot risico voor de leider van de samenzwering zijn om binnen een afstand van honderd kilometer van deze plek te blijven, maar mensen die planeetleiders vermoorden, zijn immers waanzinnig. Goed, de geënsceneerde ruzie.'

'De ruzie trekt de aandacht van de feestvierders,' vervolgde Devray, 'en leidt voldoende beveiligingsbeambten van de BB en de Rangers in het huis af, zodat Bissal naar de opslagruimte met de robots kan glippen. Aan de andere kant verschaft de ruzie de bewakers een excuus om zich te laten afleiden, zoals hun misschien al van tevoren was opgedragen. Het zijn mijn mensen, maar het blijven mensen. Het zou kunnen zijn dat Huthwitz niet de enige Ranger is die in deze zaak verraad heeft gepleegd. Maar ter verdediging van de Rangers moet ik aangeven dat ze niet gewend zijn om als wachtpost te dienen. Daar worden ze niet voor opgeleid. Zulke dingen worden door robots gedaan. Alleen omdat robots om politieke redenen gisteravond niet zichtbaar mochten zijn, vroeg Grieg om menselijke bewakers.'

'En als hij zijn robotbewakers had gehandhaafd, was hij vanmorgen nog in leven geweest,' zei Kresh. 'Dat is nog een reden waarom de samenzweerders deze avond moeten hebben gekozen. Bij een normaal Ruimterfeest zou het overal wemelen van de robots die eten opdienen, drankjes serveren enzovoort. En die zouden na het feest in het huis zijn gebleven. De receptie gisteravond werd geheel door mensen uitgevoerd. Rangers en BB-agenten die als barkeepers en obers optraden. En die gingen naar huis nadat ze klaar waren. Cinta Melloy vond het vreemd dat Grieg alleen in het huis was, maar dat was niet het vreemde aan het geheel. Het vreemde was dat hij niemand van zijn eigen huishoudrobots bij zich had.

In elk geval gebruikte Bissal de afleiding van het gevecht om naar de opslagruimte te gaan en daar te wachten. Jij, sheriff Kresh, onderzoekt het geënsceneerde gevecht en terwijl je daarmee bezig bent, komen de drie namaak BB-agenten binnen en nemen Blare en Deam mee, waarna niemand ze meer ziet. Het feest gaat verder, kennelijk zonder verdere incidenten, maar iedereen is behoorlijk dol geworden. Kort daarna worden de Rangers die dienst hebben naar beneden gestuurd om de BVR's te activeren en in te zetten. Ik heb de Rangers ondervraagd die het hebben gedaan en die zeiden dat alle vijftig robots daar gewoon stonden, uitgeschakeld, met openstaande servicepanelen. Het enige wat de Rangers moesten doen was de aan-knop indrukken en de panelen sluiten. Een van de Bevers deed het niet, maar de Rangers gingen er niet verder mee aan de slag, omdat ze dachten dat negenenveertig beveiligingsrobots genoeg waren. Ze wilden ook graag snel terug naar hun eigen post, wat begrijpelijk is na alle herrie die er al had plaatsgevonden.'

'Tenzij het Rangers waren die waren omgekocht,' zei Kresh. 'Het lijkt vergezocht, maar we hebben met een samenzwering te maken. Vroeg of laat zullen ze iedereen die op de receptie aanwezig was ervan gaan verdenken deel te hebben uitgemaakt van de samenzwering. En dat geldt voor iedereen rond deze tafel. We moeten erop bedacht zijn.'

'Ik laat de gangen van de twee Rangers die de Bevers hebben ingeschakeld al nagaan,' zei Devray. 'In elk geval hadden de samenzweerders nu een huis vol met gesaboteerde beveiligingsrobots en in de kelder zat Bissal met Fredda's "Trojaanse paard". Hij zou te voorschijn kunnen zijn gekomen om zijn materiaal uit te pakken maar als hij een klein beetje verstandig was, bleef hij in die kast, uit het zicht, zitten wachten. Niet de meest aangename manier om de avond door te brengen. Misschien werd hij zenuwachtig doordat hij zo lang in het donker moest wachten, wat misschien verklaart waarom hij fouten heeft gemaakt. Te zien aan de beelden van de integrator, was hij al een beetje nerveus toen hij hier aankwam.

Het feest loopt ten einde. De gasten vertrekken. De obers van de BB en de Rangers ruimen de boel snel op en maken dat ze weg komen. Ze houden er niet van om bediende te zijn. Het is vernederend om het werk van een robot te doen en daarvoor zijn ze niet bij de politie gegaan. Misschien zijn ze gehaast en een beetje slordig. Intussen werkt Grieg boven zijn vaste reeks na-de-avond-besprekingen af. De op één na laatste afspraak is met Tierlaw Verick - ik vind dat we Verick nog maar eens aan de tand moeten voelen. Ik geloof niet dat we alles uit hem hebben gekregen. En hij is bij dit alles de hoofdverdachte. Donald kan zeggen wat hij wil over Caliban en Prospero, maar als ik een moordenaar was, zou ik een menselijke medeplichtige in het huis willen hebben, niet twee robots.'

'We houden hem nog steeds vast,' zei Kresh. 'Hij is gek genoeg om het hoofd van een Bever af te bijten, maar hij kan nergens heen.'

'Goed,' zei Devray. 'In elk geval wenste Verick, volgens zijn eigen zeggen, de gouverneur bij de deur goedenacht. Hij kwam twee robots tegen waarvan hij een beschrijving gaf die overeenkwam met het uiterlijk van Caliban en Prospero. Die gingen naar binnen toen hij naar buiten kwam en daarna ging hij naar bed. Hij beweert dat hij door alle herrie heen is geslapen en hij schijnt bij de eerste doorzoeking van het huis over het hoofd te zijn gezien.'

'Mijn mensen deden hun werk slordig,' zei Kresh. 'Dat levert ons nog meer verdachten voor de samenzweringsmolen. Al zie ik niet in wat het voor zin kan hebben om te doen alsof je Verick over het hoofd hebt gezien.'

'Caliban en Prospero spreken de gouverneur,' vervolgde Devray. 'Volgens Donald dreigden ze de gouverneur met chantage. Misschien hebben ze op de een of andere manier schuld aan zijn dood. Misschien hebben ze de aangepaste gebiedsbeperkers uit de robots op de begane grond verwijderd. Misschien deed Bissal dat terwijl zij de gouverneur doodschoten. Maar laten we hen voorlopig buiten beschouwing laten. Ze zijn niet echt nodig om de loop der gebeurtenissen te kunnen verklaren. We kunnen hen er later bij halen, als het nodig mocht zijn. Donald, wat is er volgens hen gebeurd nadat ze met Grieg hadden gepraat?'

'Ze zeggen dat ze uit de residentie zijn vertrokken zonder iets abnormaals te hebben gezien en zijn terug naar Limbo gelopen.'

'In de stromende regen?' vroeg Kresh.

'Geen van beiden had een luchtwagen,' zei Donald. 'Ik denk dat het pad moeizaam begaanbaar was, en het zicht slecht, maar ze zijn allebei waterproof. Het kostte hun niet veel moeite om terug naar de stad te lopen.'

'En de BVR's?' vroeg Fredda. 'Waren die functioneel toen Caliban en Prospero vertrokken?'

'Die vraag heb ik hun liever niet gesteld, uit angst informatie te verschaffen die ze nog niet hadden. Als ik zou vragen of de BVR's het deden toen ze vertrokken, zouden ze meteen kunnen begrijpen dat we de timing van de gebeurtenissen nog niet hebben bepaald, waardoor ze hun eigen verhalen beter zouden kunnen aanpassen. Maar geen van beiden gaf uit zichzelf informatie over de BVR's. Als ze de waarheid spreken, was er niets aan de hand toen ze vertrokken. Als ze liegen, zou het heel goed zo kunnen zijn dat ze het willen doen voorkomen dat er toen niets aan de hand was en ons zo op een dwaalspoor proberen te brengen.'

'Dat is het laatste dat we kunnen gebruiken,' zei Kresh. 'Goed, volgens de robots was alles in orde toen ze het gebouw verlieten.'

'Op een bepaald moment die nacht,' zei Devray, 'is Bissal uit zijn kast gekomen en begon zijn spullen uit je Trojaanse paard te halen, doctor Leving. Kun je ons daar meer details over geven?'

'Nou, de Trojaan was ernstig beschadigd en ik heb nog niet veel tijd gehad voor een onderzoek, maar ik kan wel al iets zeggen,' zei Fredda. 'De romp van de robot bestond uit een aantal opslagruimten. Toen ik ze onderzocht, was er één ruimte bij die precies zo groot was en dezelfde vorm had als de beeld-box, de communicatiesimulator die was geprogrammeerd om Griegs gezicht en stem op de comm-lijnen te zetten. Er leek ook een soort zender in te hebben gezeten, maar die was half gesmolten. Ik neem aan dat dat het apparaat was om de gebiedsbeperkers in de andere robots in te schakelen. Er zaten nog meer dingen in die min of meer intact waren. Een zaklantaarn, handschoenen, zulke dingen. En de resten van een ploffer, maar die was zo gesmolten, dat ik hem nauwelijks kon herkennen.'

'Dus daar is het pistool gebleven,' zei Kresh.

'Nadat hij zijn apparatuur had uitgepakt, verzond Bissal het signaal om de gebiedsbeperkers te activeren. Alle BVR-robots werden onmiddellijk uitgeschakeld. Bissal ging naar boven, regelrecht naar Griegs slaapkamer. De deur zat niet op slot - de deur heeft zelfs geen slot. Niemand zag daar ooit de noodzaak van in, met robot-wachten aan beide kanten van de deur.

Grieg zat in bed te lezen. Hij had waarschijnlijk niet gemerkt dat de BVR's in zijn kamer waren uitgeschakeld. De drie robots hadden stil in hun nissen gestaan. Bissal kwam binnen, liep naar het voeteneind van het bed en schoot één keer. Griegs lichaam vertoont geen sporen van vlucht. Misschien was hij boven zijn boek in slaap gevallen, om met een schok wakker te worden op het moment dat Bissal schoot. Misschien wilde hij geen plotselinge bewegingen maken, of helemaal geen bewegingen, uit angst de binnendringer aan het schrikken te maken. Misschien verstarde hij gewoon en bleef hij stokstijf zitten terwijl hij Bissal tot rede probeerde te brengen. Of misschien... misschien was hij kwaad. Misschien reageerde hij niet en probeerde hij niet te vluchten omdat hij Bissal kende en hem verwachtte.'

'Wát?' riep Kresh uit.

'Het klinkt inderdaad belachelijk. Maar kunnen we die mogelijkheid uitsluiten?'

'Waarom zou hij Bissal in duivelsnaam verwachten?'

'Geen idee. Misschien zou Bissal een boodschap moeten overbrengen. Misschien waren Griegs persoonlijke voorkeuren niet wat wij dachten. Misschien een heleboel dingen. Ik denk niet dat er zoiets is gebeurd, maar we proberen alle mogelijkheden te onderzoeken.'

'Goed, dat is duidelijk. In elk geval schiet Bissal Grieg neer.'

'Tenzij Verick of de robots het hebben gedaan,' zei Fredda. 'Maar wat deed Bissal dan hier? Of heb je daar ook een antwoord op, Donald?'

'Ik geef toe dat de aanwezigheid van Bissal de zwakste plek in mijn theorie is,' zei Donald. 'Ik zal naar een verklaring blijven zoeken.'

'Ik durf te wedden dat je die niet zult vinden,' zei Fredda. 'In elk geval zijn we nu bij de moord zelf aangeland, wat misschien het gemakkelijkste onderdeel van de hele zaak is. Bissal, een verliezer, een nietsnut die uit het niets is opgedoken, heft zijn wapen en schiet een gat in de leider van de planeet.'

'Het lijkt wel een anticlimax,' zei Devray. 'Na alle complicaties, de voorbereidingen en het samenzweren ging het alleen maar om dat ene schot.'

Fredda knikte. 'Commandant Devray, misschien kan ik beter vertellen wat er na de moord is gebeurd. Ik geloof dat ik een paar dingen heb ontdekt die ik nog niet heb kunnen melden.'

Devray knikte. 'Ga je gang.'

'Bedankt,' zei Fredda. 'Het is vrijwel zeker dat Bissal de drie BVR's meteen heeft neergeschoten nadat hij Grieg had vermoord. Door de intensiteit van het schot, die na elke keer vuren iets zwakker wordt, in kaart te brengen, kun je een vrij goed beeld krijgen van de volgorde waarin de schoten zijn gelost. Zoveel weten we. Maar ik heb zojuist kunnen vaststellen dat Bissal de lading van zijn wapen verspilde. Hij had genoeg energie in dat ding om Grieg te vermoorden en wel honderd BVR's uit te schakelen. Maar een ploffer blijft schieten zolang je de trekker overgehaald houdt, en Bissal heeft de trekker overgehaald gehouden.

Hij hoefde de BVR's maar diep genoeg in te branden om de gebiedsbeperkers te verdampen en het bewijs te vernietigen dat er Roestruggers achter de samenzwering zaten, maar in de helft van de BVR's die zijn neergeschoten zit een gat dat dwars door hun borst is gebrand, evenals bij Grieg, trouwens. Als hij een robot bijvoorbeeld een schot van een kwart seconde had gegeven, in plaats van een volle seconde, was hij even dood geweest en zouden de beperkers grondig zijn vernietigd. Dan zou hij genoeg energie in zijn ploffer over hebben gehad om alle BVR's uit te schakelen die er nog waren. De Trojaanse robot in de kelder was ook slechts gedeeltelijk vernietigd. Een van de plaats-delictrobots zei dat het leek op een opzettelijke meltdown van een overbelaste ploffer, maar met een uitgeputte energiecel.

Ik denk dat het de bedoeling was dat Bissal alle BVR's neerschoot en zijn ploffer daarna terug in de Trojaan legde, hem overbelaste en dan maakte dat hij wegkwam. Als hij zorgvuldiger met zijn plofferlading was omgesprongen, had hij voldoende energie gehad om alle robots twee keer kapot te schieten en toch nog de Trojaanse robot tot een plas vloeibaar ijzer te laten smelten, waarna die zo grondig zou zijn vernietigd, dat we nooit te weten waren gekomen dat het een Trojaan was geweest.'

'Dat lijkt me een heleboel moeite om te verbergen dat ze gebiedsbegrenzers hebben gebruikt,' zei Devray. 'Vooral als je weet dat we een heleboel robots met een schot in de borst zouden aantreffen. Het lijkt me dat we toch vrij snel aan gebiedsbeperkers zouden hebben gedacht.'

'Misschien,' gaf Fredda toe. 'Het belang van de schoten in de borst zou minder duidelijk zijn geweest als Bissal vaker in het hoofd en het onderlichaam had geschoten, of er een paar in de rug had geschoten, in plaats van voren. Maar sta daar toch maar eens bij stil. Als hij ze allemaal zou hebben neergeschoten, zoals de bedoeling was, waren er negenenveertig BVR's dood geweest, één BVR tot sintels gesmolten en Grieg dood. Misschien hadden we ons dan afgevraagd wat voor een supermoordenaar langs zoveel beveiligingsrobots had kunnen komen. Dan hadden we trouwens niet zeker kunnen weten dat ze beperkers hadden gebruikt, of geweten wat voor soort het waren geweest of hoe ze het hadden gedaan. Sporen verbergen had overigens geen hoge prioriteit bij dat stelletje.'

'Integendeel zelfs,' zei Kresh. 'Denk maar aan alle dingen in deze zaak die kennelijk bedoeld zijn om ons, of het publiek, aan het schrikken te maken. Denk eens na over hoe men erop zal reageren. De dode Ranger die de moordenaar heeft omgebracht door van binnen uit het bewaakte gebied te komen. De valse BB-agenten. Blare en Deam die zich voordeden als IJzerkoppen, en Simcor Beddle die ontkent dat ze dat waren. Loog hij, of niet? Stel dat alle beveiligingsrobots door plofferschoten waren kapotgeschoten en we niet zouden kunnen verklaren waarom of hoe het is gebeurd. Dat zou de mensen behoorlijk in paniek hebben doen raken, wat begrijpelijk is. Zelfs nu de plannen iets anders zijn gelopen, zullen ze er toch nog flink van schrikken.'

'Psychologische oorlogsvoering?' vroeg Devray.

Kresh haalde zijn schouders op. 'Misschien willen ze het publiek gewoon zo op stang jagen en hopen ze dat de chaos het onderzoek bemoeilijkt.'

'Vergeet niet dat we geen geluids- of video-opnamen van de vernielde robots hebben. Misschien wilden de samenzweerders gewoon hun sporen wissen. Wat de reden ook is, ik denk dat het de bedoeling was dat we vijftig dode robots aantroffen.'

'Er is nog meer misgegaan,' zei Kresh. 'Dat ik Grieg zo snel na de moord vond. Normaal gesproken had het acht of tien uur kunnen duren voordat iemand het lichaam ontdekte, in plaats van negentig minuten.'

'En dat je hem ontdekte, was een rechtstreeks gevolg van het feit dat Huthwitz was vermoord,' zei Devray. 'Als die niet dood was gegaan, zou je hier niet zijn geweest, was je niet achterdochtig geworden en had je de gouverneur niet twee keer gebeld om er zeker van te zijn dat alles met hem in orde was.'

'Dat is allemaal waar,' zei Kresh. 'Reden te meer om te denken dat Bissal een beetje een losse flodder is. Het enige wat hij hoefde te doen was Huthwitz niet te vermoorden - als hij hem heeft vermoord. Misschien hebben de twee doden niets met elkaar te maken, maar dat geloof ik niet. Ik denk dat de moord op Huthwitz geen deel uitmaakte van het plan, maar dat Bissal het toch heeft gedaan, om welke reden dan ook. Je zou denken dat mensen die zo'n ingewikkeld plan kunnen bedenken, ook een wat betrouwbaarder persoon hadden kunnen vinden om het uit te voeren.'

'Ik denk dat ik weet waarom ze iemand als Bissal gebruikten,' zei Devray. 'Maar...'

Plotseling stond Donald kaarsrecht overeind. 'Neem me niet kwalijk, meneer, maar ik ontvang een spoedoproep van ene Olver Telmhock.'

'Wie?' vroeg Kresh.

'Olver Telmhock. Ik heb geen verder inlichtingen en het hypergolfsignaal bevat een gecodeerde spoedindicatie. De code-prefix geeft aan dat zijn bericht uit veiligheidsoverwegingen persoonlijk moet worden overgebracht. Zijn luchtwagen komt op dit moment bij de residentie aan. U wordt verzocht hem onmiddellijk aan te horen.'

Kresh zuchtte. 'Nog zo'n wurm die uit de chaos komt kruipen. Goed dan, als het moet, dan moet het maar.'

Fredda keek Kresh aan, die opstond om te gaan. 'Een gecodeerde spoedindicatie schijnt je niet veel te doen.'

'Ik heb er vandaag al ongeveer een half dozijn over de hypergolf gekregen. De bruikbaarste daarvan was van de burgemeester van Dustbowl City, die zijn medeleven betuigde, en de rest was van een deputy in Hades die meldde dat Grieg levend op straat is gesignaleerd, gekleed in vrouwenkleren.'

Fredda glimlachte flauw. 'Was het maar waar. Zou je niet willen wakker worden en ontdekken dat dit allemaal een nare droom is? Dat ons grootste probleem was dat we een gouverneur hebben met een vreemde smaak voor kleren?'

Kresh knikte. 'Ja,' zei hij. 'Ik heb genoeg van de nachtmerries die me overvallen als ik wakker ben. Kom mee, Donald. Laten we het laatste modeverslag gaan aanhoren.'