28 Goudkoorts bij Nijverdal

Eenmaal, tegen het einde van de vorige eeuw, is de schoonheid van de heuvelrug ernstig bedreigd. Dat was toen er in het zand goudaders werden ontdekt. Er ontstond een kleine goldrush : koortsachtig begonnen avonturiers te graven, dromend van rijkdommen die voor het opdelven lagen in de oeroude bodem. Goud was er inderdaad, maar de zaken gingen niet zoals gepland. De enige die er uiteindelijk rijker van geworden is, is de waard van het goudzoekerskoffiehuis Budde, dat er nog steeds staat bij de kruising Grotestraat-Smidsweg .

Nijverdal, 1902, door een van onze correspondenten – Gemeenteveldwachter J. Drivel stond op zondag 12 januari 1902 voor de deur van het gemeentehuis van Hellendoorn met in zijn hand een blad papier.

De kerk ging uit. Tientallen kerkgangers in stemmig zwart liepen in het volle besef van een vrije dag door de Dorpsstraat. Bij het gemeentehuis hielden zij stil. Als de veldwachter daar zo demonstratief met een vel papier stond, dan was er weer wat bekend te maken.

Toen iedereen in afwachting stond, schraapte veldwachter Drivel zijn keel en hij begon met luide stem te verkondigen:

‘Gedeputeerde Staten van Overijssel maken bekend dat de heren Emanuel Hompes uit Den Haag en Samuel Frank uit Watergraafsmeer een verzoekschrift hebben ingediend ter verkrijging van een concessie om goud te graven in een terrein begrensd door... Het verzoekschrift is ter provinciale griffie neergelegd. Betrokkenen kunnen hun bezwaren bekendmaken.’ Hij zweeg en vouwde het papier dicht.

Het officiële verzoek luidde als volgt:

Zwolle, 19 december 1901

Concessie tot het delven naar goud en het exploiteren van een goudmijn.

De Gedeputeerde Staten van de provincie Overijssel hebben goedgevonden:

a. de navolgende bekendmaking te doen afgaan.

b. enz.

c. de burgemeesters van de gemeenten Hellendoorn, Zwolle, Almelo en Amsterdam bij extract dezes en onder toezending van de nodige afdrukken uit te nodigen deze bekendmaking gedurende vier achtereenvolgende maanden, aanvangende 6 januari 1902, in hun gemeente te doen aanplakken precies zoals in de artikelen 23 en 24 der wet van 21 april 1810 is bepaald, en na verloop der voorgeschreven termijnen daarvan een verklaring aan hun vergadering in te zenden, c.q. met overlegging van de bezwaarschriften te dezer zake bij hen te ontvangen.

d. de burgemeester van de gemeente Hellendoorn te verzoeken die bekendmaking bovendien ten minste eenmaal in de maand telkens op zondag na afloop van de godsdienstoefening voor de deur van het gemeentehuis en voor die van de hoofdkerk te Hellendoorn en die van de kerk te Haarle af te kondigen en ook daarvan te zijner tijd de bewijzen te overleggen.

de Gedeputeerde Staten voornoemd,

de voorzitter

de griffier

Op de zondagen 2 februari, 2 maart en 6 april las hij dezelfde afkondiging voor, op dezelfde plaats.

De aflezer bij de hervormde kerk G. H. Miskotte deed op die dagen hetzelfde voor de deur van zijn kerk.

Ook bij de katholieke kerk en in Haarle werd de bevolking op deze pittoreske manier in kennis gebracht met ‘het goud van Nijverdal’.

De heren Hompes en Frank hadden er geen gras over laten groeien.

Na het bevrijdende moment waarop zij van de essayeur bericht hadden ontvangen dat de monsters Nijverdalse grond inderdaad goud bevatten, lieten ze de zaken een paar dagen de zaken en stapten op de trein naar Amsterdam.

In een gematigd gangetje tjoekte de trein langs het ravijn.

Met enige trots blikten zij uit het raampje naar het glinsterende goudveld.

Dat is van ons, dat is van ons, dat is van ons, bonkten de wielen.

Die middag zaten ze in het kantoor van mr. Maurits R. Cohen, advocaat en procureur in Amsterdam.

Met vuur bepleitten ze daar hun zaak, ze overlegden papieren aan de rechtsgeleerde en deze bleek gaarne bereid om het verzoekschrift te schrijven.

Op 20 oktober gleed het in een net couvert door de brievenbus het provinciehuis binnen en enkele uren later kreeg een provinciaal ambtenaar het volgende schrijven onder ogen.

Emanuel Hompes, koopman, Jan van Nassaustraat 41, Den Haag en Samuel Frank, Breedeweg 26, Watergraafsmeer, beiden domicilie kiezend ten kantore van mr. Maurits R. Cohen, Kloveniersburgwal 94, Amsterdam, verklaren dat zij zowel tezamen als ieder afzonderlijk een concessie wensen te verkrijgen tot het delven naar goud en het exploiteren van een goudmijn gelegen in de provincie Overijssel en wel in het terrein dat zich uitstrekt over de gemeenten Holten, Hellendoorn, Rijssen, Wierden en Raalte; dat verzoekers volkomen bekend en ervaren in de industrie van gouddelverij onderzoekingen hebben gedaan naar de aardlagen van de Holterberg, de Helhuizen, Haarlerberg en in de gemeenten Noetsele en Hellendoorn en zich persoonlijk hebben overtuigd van de goudhoudendheid van die bodem, maar bovendien het daar verkregen erts hebben laten onderzoeken door de essayeur Schone te Amsterdam.