20 Aalt M., de duivel in Zwolle

Wie het dan ook met hem aan de stok kreeg in dat Zwolse café, hij mag van geluk spreken. Aalt M. had al eerder in koelen bloede gemoord. Deze keer schoot hij met een machinegeweer, en miste. Acht jaar later is het raak: hij doodt een kind. Het speelt zich opnieuw af in Zwolle, in de buurt van het dierenasiel op de Goertjesweg. Hij dacht dat het tienjarige jongetje door de duivel bezeten was. Maar de enige duivel was hij zelf, getuige het onderstaande verhaal...

Zwolle, sinds 1989, door G. van Gestel – Waar te beginnen in het geval van Aalt M.? Ergens in het begin van zijn misdaadcarrière, eind jaren zeventig, of midden in het verhaal, in de jaren negentig? Het maakt eigenlijk niet veel uit. Al deze etappes zijn getrouwe kopieën van elkaar: tbs opgelegd na een misdrijf, gevolgd door een ontsnapping of een proefverlof, vervolgens recidive, en terug naar af.

In 1989 schreeuwt Aalt, dan 32 jaar, in een tijdschriftinterview zijn metamorfose van de daken: ‘Anderen zullen niet meer de dupe worden van mijn gevoelens.’ Zijn psychiater gelooft hem: ‘Aalt M. is een man van zijn woord geworden. Aanvankelijk was hij ontzettend achterdochtig. Ik mocht in zijn bijzijn geen pijp roken, want ik vergiftigde hem zogezegd. Dat wantrouwen tegen alles en iedereen hebben we kunnen ombuigen in een redelijker houding tegenover de buitenwereld.’

Op dat ogenblik is Adrie ‘Aalt M.’ drie maanden op proefverlof. Hij woont weer bij zijn partner Hilda, die er elf jaar geleden ook bij was. Eindelijk kan hij vader zijn van Henk, het zoontje dat hem nooit heeft gekend.

Amper één maand na het bewuste interview, in april 1989, gaat het alweer de verkeerde kant op. Tijdens een caféruzie grijpt Aalt een semiautomatisch geweer en vuurt ermee op een rivaal. Hij mist doel. Deze onbezonnen daad komt hem op een zoveelste behandeling in een tbs-kliniek te staan. Het is slechts toeval dat zijn vervroegde vrijlating ditmaal geen dodelijke slachtoffers heeft geëist.

Dat is in 1978 wel even anders. Dan slaat hij drie leden van een Brabants boerengezin met een hamer het hoofd in. Hij is ontsnapt tijdens een begeleid proefverlof uit de tbs-instelling van Avereest.

Aalt en tbs, het is een gedwongen huwelijk. Als tiener al heeft Aalt woede-uitbarstingen. Hij trekt op met speedgebruikers. Wanneer een drugsverslaafde hem sart, zet hij hem het mes op de keel. Voor het eerst in zijn leven komt hij in aanraking met tbs, toen nog tbr geheten. Na één dag al probeert hij te vluchten. Twee jaar later, in 1978, heeft hij meer geluk. Onder begeleiding van een verpleger mag hij in Kampen zijn vriendin Hilda bezoeken om zich met haar te verloven. Hij maakt van de gelegenheid gebruik om samen met zijn kersverse verloofde op de vlucht te staan. Het stel reist naar Amsterdam, waar ze de eerste weken in hotels onderduiken en nadien een schuiladres vinden bij een bejaarde dame in Amsterdam-West. Als de vrouw een oogje laat vallen op Aalt, is Hilda stikjaloers. Ze protesteert dan ook niet wanneer Aalt de bejaarde kreupel slaat. Samen gaan ze ervandoor met het chequeboekje van de vrouw.

Zonder duidelijk doel trekken ze naar het Brabantse Hoeven, waar ze een voetbalkantine kraken. Aalt doet zich te goed aan repen chocolade en jenever. Het is tijd voor een grote slag, en Aalt besluit het eerste het beste huis te overvallen dat ze op hun weg tegenkomen. Het lot duidt de boerderij van de gepensioneerde Adriaan R. (78) aan, op de hoek van de Julianastraat.

Later zal Aalt M. beweren dat op dat ogenblik ‘die rotbeelden van de kliniek’ door zijn hoofd spookten. Onmiddellijk nadat Adriaan de voordeur opent, dondert een hamerslag neer op zijn voorhoofd. In paniek stuiven zijn vrouw Antonia (68) en dochter Maria (38) de trappen af. Ook zij delen in de klappen.

Wanneer de Nederlandse ‘Bonnie en Clyde’ een paar minuten later met een buit van enkele tientjes het hazenpad kiezen, zijn er drie mensen dood.

Het duo verplaatst zich gewoon in een voertuig dat ze in Hoeven hebben gestolen. Een paar dagen later worden ze niet ver uit de buurt aangehouden. Tbs is opnieuw Aalts deel.

De jaren vliegen voorbij. Het is inmiddels 1997. Ondertussen heeft Aalt eind jaren tachtig tijdens een uit de hand gelopen caféruzie nog eens fors uitgehaald, maar dat weerhoudt psychiaters er niet van om de man vanaf 1995 opnieuw voorzichtig te ‘resocialiseren’. Tijdens vrije weekenden gaat hij bij zijn ouders langs, of bij zijn nieuwe vriendin Annelies op het eiland Texel. De relatie met Hilda is op de klippen gelopen.

Hij krijgt steeds meer vrijheid. Maar op 5 maart 1997 ontvangt Aalt een brief van de tbs-kliniek in Groningen. Therapeuten hebben ‘verontrustende signalen uit de samenleving’ opgevangen en nodigen Aalt uit voor een gesprek. De persoon die deze brief heeft opgesteld, moet bijzonder weinig mensenkennis hebben gehad. Anders zou hij hebben geweten dat Aalt zich nooit vrijwillig weer zou laten opnemen.

Diezelfde avond neemt Aalt de trein van Groningen naar Zwolle. Annelies en haar tienjarige zoontje Buddy zijn bij hem. Aalt vermoedt dat Buddy heeft geklikt over de mishandelingen thuis, ten onrechte, zoals later zal blijken. Aalt is echter vastberaden: die jongen moet een lesje krijgen.

In Zwolle sukkelt hij met partner en kind de dijk langs het kanaal op. Annelies is verstijfd van schrik. Ze weet wat haar partner van plan is. Maar wat kan ze doen? Als ze haar zoontje niet opoffert, gaat ze er zelf ook aan. Ze betast haar gipsen arm, een ‘cadeautje’ van Aalt van een paar weken geleden.

Niets houdt deze bulldozer tegen als bij hem eenmaal de stoppen zijn doorgeslagen. En dat is vandaag het geval.

Aalt legt een sjaaltje rond de hals van Buddy. Hij en Annelies trekken elk aan een uiteinde de sjaal dicht. Buddy blijft met zijn benen spartelen. Hij wil maar niet doodgaan. ‘Zie je wel

dat het een duivelskind is,’ sist Aalt tegen Annelies. Hij gaat met het kind langs de waterkant zitten en duwt het kopje onder, tot het lichaam geen teken van leven meer geeft.

In augustus 1997 wordt er in Zwolle rechtgesproken over Aalt M. Hij lijdt nog altijd aan dezelfde waanbeelden als twintig jaar geleden. In het huis van bewaring waar hij is opgesloten, zou al twee keer een moordpoging tegen hem zijn ondernomen. Voorts zou hij ook aan allerhande medische experimenten worden onderworpen.

‘Deze man is onbehandelbaar,’ concludeert de vrouwelijke officier van justitie. ‘Tbs is in zijn geval nutteloos.’ Voor Annelies, die ze beschouwt als het zoveelste slachtoffer van Aalt, eist zij slechts drie jaar cel. De rechter volgt de officier van justitie slechts ten dele: Annelies krijgt zes jaar cel. Voor Aalt heeft hij levenslang in petto. Omdat dit geen garantie is dat Aalt M. nooit meer vrijkomt, maakt de rechter daar in hoger beroep achttien jaar cel plus tbs van. Een tbs-behandeling kan immers oneindig worden gerekt.

Aalt stuurde misdaadverslaggever Peter R. de Vries een manuscript, waarin hij zijn veelbewogen leven beschrijft. Titel: Toevertrouwd aan de duivel .