ZAKENREGISTER
aardschollen 362-63, 368
abstractie 38, 169, 295, 333, 373, 403
adaptief systeem 316
AI, zie artificial intelligence
AL, zie artificial life
algoritme 312-13, 316
altruïsme 348-56, 360, 381, 388-89
aminozuur 175, 315, 317
anomalie 17, 44-46, 73
antropisch principe 75, 179, 376
antropologie 18, 236, 245, 260, 293, 331
artificial intelligence 305-14, 318-22, 396-99
artificial life 314-18
astronomie 34, 47, 83-87, 91, 109, 156-57, 168, 362-63, 379
atheïsme 40, 66-67, 87, 89, 153, 181, 186, 197, 275, 292-93, 406, 408
– methodologisch, zie naturalisme
atomen 31, 88, 95-96, 160, 172, 174-75, 246, 283, 315
beschermwaardig 332-34
betrouwbaarheid van de bijbel 17, 106-161, 194-96, 366
bewijs, wetenschappelijk 160, 206, 260, 319, 343n, 393-99
bewustzijn 154-55, 166, 173, 177-78, 238-40, 243-261, 295, 304-6, 312-22, 390, 406-7
Big Bang 64, 147, 391
bijbelinterpretatie 85, 97-98, 107-161, 181, 198, 206, 249, 254, 364-79
bijbelwetenschap 17, 108, 129, 139-40
bijproduct 225-28, 342n, 380-83
biochemisch proces 285, 313, 319, 321
biologie 170-74, 177, 185-86, 390
– moleculaire 314-322
– synthetische 283-94
blastocyst 324-26
boedelscheiding 165-66
boodschap v.d. bijbel 107-126
– theologische vs. historische 111-126, 364-79
bouwplan 84, 173, 178
bovennatuurlijk, zie supranaturalisme
brave new world 279-303
brein 236, 221-275, 279, 283-84, 287, 291, 295, 304-22
calvinisme 383-86
canon 60, 117, 124, 127-44
catastrofes, geologische 158, 361-79
causaliteit 36-7, 165-66, 169, 174, 190, 222-42, 251-58, 351-53, 361, 365
cel 172-75, 285, 294, 317-19, 324-28
– eicel 279, 297, 324-35, 403
– zaadcel 324, 335, 403
– geslachtscel 325, 335
– progenitorcel 325
celdeling 177, 315, 319
chaos 233, 319, 373, 375
Chinese kamer test 309
Church-Turing test 308-9
cognitieve psychologie 310n
compatibilisme 269
complexiteitsthese 56, 78
compositie 263, 270-72
computer 203, 279-95, 304-22, 354
conflict geloof en wetenschap 15-19, 53-65, 76-104, 109, 156, 165-71, 198, 249, 261, 380-99, 403-4
consonantie 61-75
constante van Planck 376
continuïteit 45, 71, 334
convergente technologie 283-88
creationisme 54, 57-8, 111, 168, 368-69, 391
CTNS 53
cultuur 113, 129, 151-52, 180, 295n, 301
– oudoosterse 117
– westerse 128-29, 131, 166, 201, 323
– wetenschappelijke 185-86
cultuurmandaat 87, 159, 294
darwinisme 96-99, 150, 261
deïsme 190
demarcatieprobleem 183, 194
design, zie ontwerp
determinisme 74, 166, 222, 231-32, 313, 372
diagnostiek 305
DNA 30, 176-77, 244, 286, 294, 299, 307, 313-22, 327
doel van religie, vermeend 382-88
doelgerichtheid 88, 172-74, 287, 319, 342-43, 377, 390
Dolly 327-28
dualisme 18, 221-72, 310
effectiviteit, onredelijke 185
eiwit 172, 175, 175, 285, 294, 307
embryo 19, 253, 297, 324-38
emergentie 176, 180, 314-20
enhancement 281, 288-91, 298-301
epifenomeen, zie bijproduct
erfelijkheid 37, 286, 298, 315, 324-27, 343-44
ESSSAT 53
ethiek 18, 171, 180, 213, 253, 282-83, 290, 293n, 296, 323-38, 356n, 357
– plichtethiek 332-35
– deugdenethiek 336-38
– doelethiek 335-36
eugenetica 282-83, 296-97, 300
eukaryotische cel 319
evolutie, scheppende 177-80
evolutietheorie 19, 58, 68, 96-99, 169-71, 178, 251, 265, 304, 317-19, 341-44
evolutionaire psychologie 380-99
evolutionaire verklaring 341-60
existentialisme 54
experimenten 13, 36-39, 44-48, 148, 158, 169, 178, 184-87, 202-17, 237-40, 244, 285, 309, 317, 329-30, 351, 390
expertsystemen 306, 313
feiten 23-28, 36-49, 62, 72, 95, 99, 112-20, 145-46, 154, 165-67, 188, 228, 379, 405
– ‘lastige feiten’ 44-49
FEST 51
flatland, zie platland
fossielen 158, 361, 367-72
fundamentalisme 58
fysicalisme 244-61, 263-275
– niet-reductief 248-53
gebed 17, 84, 111, 128n, 135-37, 152, 200-17, 384, 406-8
– empirisch onderzoek naar 202-15
– multireligieus 211
– retroactive voorbede 202-4
gebedsgenezing 205, 207-8
gebedsverhoring 200n, 216
geest, menselijke 18, 20, 74, 87, 166-67, 176-80, 221-75, 279, 291-96, 307, 311, 321-22
geloof en wetenschap passim
– typologie 50-75
geloofwaardigheid van de bijbel, zie betrouwbaarheid
geloven 23-28, 30, 33-34, 126, 142, 144, 165-67, 181-85, 195, 211, 216-17, 275, 295, 384, 407-8
geneeskunde 186, 193, 208, 290, 304, 312, 335
Genesis 57, 79, 97-98, 102, 107, 111, 114, 121, 122-23, 159, 364, 373-79, 395
genetica 281-88, 294
genetische manipulatie 286, 288, 291, 294, 299-300
genetische selectie 298-99
geocentrisme 74, 156-57, 404
geologie 34, 186n, 361-79
geschiedbeschouwing 155
geschiedschrijving 17, 107-26, 147
geschiedwetenschap 37, 73, 146-47, 155, 160n, 177, 194
gnostiek 24
– voorwetenschap van 372
– eeuwigheid van 201
godsbewijzen 30, 64, 148n
godsdienstig monisme 61, 67
godsdienstwijsbegeerte 202
godskennis 30
Golgotha 34
Grieks denken 79, 101, 112, 114, 168, 249, 254, 265-68, 272-74, 292n,
haecceitas 267-68
handelen van God 91, 93, 155, 181, 189, 198, 375
hardware 18, 305, 312, 314, 321
heerlijke nieuwe wereld, zie brave new world
hel 273, 286-87
heliocentrisme 83, 85, 156-57, 404
hemel 13, 15, 74, 168, 273, 275, 286-87, 302-3, 285
hemelvaart 13, 112
hermeneutiek 116-17, 124-25, 151
hersenen, zie brein
hiërarchische structuren 174, 234, 237, 315
historiciteit 73, 114, 148n
homeostase 315
homo sapiens 281, 289, 295, 333
humanisme 108, 110, 125
hypothese 42-44, 68, 75n, 85-86, 97, 99, 111, 114-15, 159, 183, 204, 208-13, 257n, 319-21, 369, 393, 404, 406
– God-hypothese 319, 407
in silico 305, 314, 320
inconsistenties in de bijbel 109, 111-12, 120, 129
inductie 42-44, 386
informatie 25, 34-35, 67, 159, 176, 179-80, 188, 248, 306, 308, 315, 318, 321
inner cell mass 324
instandhouding, zie voorzienigheid
intelligent design 16-17, 30, 75, 172, 304, 369n, 392, 406-7
intelligent ontwerp, zie intelligent design intelligentie 30, 298n, 300, 305-22
IRAS 53
isostasie 160
Israël 15, 33, 72-73, 110, 118-21, 127, 134-40, 146, 192, 203
jaarringen 371
joden 24, 131, 138-39, 143-44, 208
– jodendom 33, 146, 383
kardinale deugden 337
kennis 23-35, 55, 57, 59, 75, 87, 91, 98, 108-111, 124-25, 133, 149, 165-66, 183-96, 214, 234, 252-53, 258, 274, 291, 294, 305-12, 337, 382, 385, 389-90
– betrouwbaarheid van 34-35
– eerstepersoons 225-28
– gronden voor 393-99
– middenkennis 372
– van een persoon 25-28, 196, 274-75
– wetenschappelijke 36-49, 60, 68, 98, 101, 109, 183-85, 191, 195, 231, 253, 305-12
kerk 13, 17, 23, 35, 40, 52, 77-103, 108, 117n, 125, 127-28, 132, 138-43, 151, 156, 165, 167-68, 171, 181, 201-3, 211, 263-66, 366, 282, 404
kerkvader 79-80, 190, 193, 265
kin selection, zie verwantenselectie
kloneren 283n, 295, 327-38
Koninkrijk van God 75, 151, 331, 337
kosmologie 59, 71n, 74, 157-58, 186
kosmos 17, 31-32, 74, 79-99, 109, 147, 150, 168, 177, 266, 312, 320, 361-376
kunstmatig leven, zie artificial life
kunstmatige intelligentie, zie artificial intelligence
lectio divina 141
leven na de dood 262-75
liefde 10, 23-29, 35, 66, 77, 87, 131, 146, 169-70, 275, 280, 290, 297, 307, 355, 384, 386, 408
literatuur 9, 117-24, 186, 311, 378, 406
literalisme 57-58
logisch positivisme 40, 42, 117
magisterium 63
MANTRA-onderzoek 207-12
materie 11n, 20, 30, 38, 40-41, 46, 74, 88-90, 96, 167, 178, 236, 244-46, 250, 260, 262-71, 283, 293, 310-21, 373-74, 408
materialisme 54, 57, 62, 170, 235, 244, 263, 265-66, 293, 320-21, 408
Matrix filmtrilogie 307
mechanistisch 88, 103, 170-71, 222, 315, 317
medische wetenschap, zie geneeskunde
menselijkheid 112-16, 281, 302
mentale eigenschappen 177, 221-42, 247n, 249-58, 291, 297, 308, 321
moraal 19, 63, 141, 152, 165-66, 169, 196, 232, 243, 247, 254, 256, 293n, 295, 302, 323-38, 341-60, 380-81
multipotent 325
multiversum 320
mysterie 99, 129, 178, 196, 201, 222, 248
mythen 119n, 121-23, 195, 229
nanobots, zie robotica
nanotechnologie 281, 283, 285, 288, 294
naturalisme 54, 67, 94, 151-53, 170, 177, 367, 407
– filosofisch/ontologisch 388
– methodologisch 380, 388-99
natuur 16, 18, 30-31, 34, 38, 40, 43, 65, 79-80, 87, 89, 91, 95, 99, 101-02, 108, 147-48, 158, 160, 168, 170, 172-85, 189-91, 196, 198, 267-68, 282, 294-95, 342,43n, 366-67, 377, 385, 390-91
natuurconstanten 179, 320, 376, 407
natuurfilosofie, zie natuurwetenschap
natuurkunde 37, 70, 92, 153, 156n-57, 186, 403
natuurlijke selectie 99, 172-73, 344, 357, 381, 384
natuurlijke theologie 55, 91-94, 97, 101
natuurwetten 17, 54, 71, 74, 93, 95, 167, 172, 179, 181-82, 189-91, 194, 390-91
natuurwetenschappen 15, 38, 52, 71, 76, 80, 85, 88-89, 92, 97-98, 100-03, 147-48, 150, 154, 156, 158, 165-74, 183-84n, 194, 231-32, 244n, 246, 259, 361, 365-68, 275, 361, 365-69, 374, 377, 391
navelstrengbloed 325, 329-30
neodarwinisme, zie darwinisme
neurale netwerken 313n-14
NCC 314
neurowetenschap 15, 18, 221-64, 269, 274, 281, 283, 294, 310-13
Nieuwe Testament 33, 95, 123, 130, 135, 137-38, 140, 143, 144, 188, 193n, 195, 206-42, 243-49, 252-53n, 255, 258, 261-62, 264, 274, 281, 283, 294n, 310, 132-13
noëtische therapie 207-09
NOMA-principe 63
nucleotiden, zie DNA
oervloed 373-74, 379
onherleidbaarheid 233, 321
onsterfelijkheid 264, 272, 323
ontmoeting 25, 28, 35n, 141, 148, 187
ontmythologiseren 195
ontwerp 16-17, 38, 75, 88, 99, 171-72, 178, 285, 292, 304
ontwerptheorie 369n, 380, 388, 390, 406-07
openbaring 17, 24, 33, 39-40, 55, 118, 125, 144-51, 159, 165, 167, 170, 331, 389
openbaringskennis 41, 149
opstanding van Jezus 13, 24, 27, 34, 71, 73, 113, 137, 146, 148, 181, 193-97, 273
Oude Testament 29, 33, 98, 137, 140, 142-44, 148, 206, 366, 373
panentheïsme 66, 71
panspermia 319-20
pantheïsme 190
paradigma 49, 55, 75, 149, 153, 367
paradijs 291, 338, 371, 379
parallelle universa, zie multiversum
Pasen 34, 112, 272-73
planeten 20, 37, 48-49, 83, 84, 86, 89, 93, 157, 168, 191, 197, 306, 315, 362, 376, 392
platland 9-14
pluripotent 324-25
procesdenken 66, 70
procesfilosofie, zie procesdenken
proportionaliteit 335
prudentie 337-38
psychologie 18, 33, 37, 56, 70, 147-48, 153, 158, 251, 257, 310n, 342, 380, 380-99
quantummechanica 64, 65, 75
radioactief verval 368-71
radiometrische methode 368-70
rationaliteit 39, 46, 82, 101, 166, 169, 187, 203, 243, 247, 254-55, 264n, 381, 387, 395-96, 398, 408
reageerbuisbevruchting 297, 327
reciprocal altruism, zie wederkerig altruisme
rede 10, 27, 36, 42, 77, 82, 93, 182n, 201, 408
reductie test 397, 398
reductionisme 19, 157, 170, 177, 233, 240, 293
Reformatie 108, 110, 125, 138, 251, 273
reisverslag, bijbel als 131
relativiteitstheorie 49
religie 14, 19, 27-28, 50, 60, 66-69, 72, 76-78, 86-87, 90, 92, 94, 97-103, 119, 128, 152-53, 165-72, 180, 186, 195, 210, 342, 380-88, 395
robotica 18, 283, 287-88, 306, 313n, 316
scheppend toeval 172-74
Schepper 15, 19, 28-31, 35, 88-89, 93, 96, 98, 147-48, 156-57, 167, 169, 172, 178, 190, 193n, 194, 198, 291, 293, 295, 334, 361, 365, 371, 374-76
schepping 15-19, 29-31, 54-55, 60, 71, 74, 79-81, 87-97, 100-104, 107, 122, 131, 140, 148, 151, 155-56, 168, 178-79, 189-91, 198, 271, 292, 318-19, 331, 334, 337, 361, 364-367, 370-379
scheppingsleer 65, 361, 365, 367, 373, 375
scheppingsorde 331, 374-75
scheppingstheologie, zie scheppingsleer
schollentektoniek, zie aardschollen
schuld 13, 86, 135, 149, 202, 280, 398, 405
sciëntisme 12, 14, 54, 58, 63, 67, 157, 170, 294
screening 291-301
– prenatale 297
– genetische 298, 301
semantische informatie, zie informatie
sociaal constructivisme 149
sociobiologie 349, 352, 380
sociologie 26, 37, 153, 184
software 18, 305-06, 311-12, 321
spiritualiteit 125, 128, 141, 178
stamcellen 19, 283, 323-338
– adulte 325, 329-332, 336-338
– embryonale 324, 326-29, 335-38
STEP-onderzoek 200n, 207, 212-15, 217
subductie 363
subsidiariteit 336
supernova 362
supranaturalisme 93, 108, 151-53, 165, 168, 170, 193, 367, 380-83, 389, 391
synthetische biologie 285-86, 294
systemen 18, 66, 83, 89, 132, 140, 175-80, 188, 195, 198, 235-36, 254, 285, 294, 306-11, 316, 383, 385, 387
taalspelen 156
techno sapiens 281, 289-90
tektonische platen, zie aardschollen
teleologie 68, 88,173-74, 319, 390
theïsme 66, 98-99, 190, 194, 293, 385, 386, 389n, 394
theologie 9, 12-13, 16, 35, 51-52, 55, 64-65, 67, 70-71, 77, 83, 90, 100-1, 103, 112-121, 130-44, 156n, 168, 189-98, 201-02, 210n, 231, 249, 264, 267, 361-79, 408
theologie van de natuur 55, 91-94, 97, 101, 156
theorievorming 36-49, 70, 150, 158, 167, 184, 244
theorieën, wetenschappelijke 26, 39, 69, 102, 150-51, 155, 158, 184, 258, 388-89
thermodynamica 160
tijdelijkheid van God 202
toekomst 18, 23, 69, 72, 75, 98, 140, 172, 185, 234, 236, 243, 256, 279-283, 287, 289, 292, 297, 300, 302, 311, 321, 323, 326, 349, 354-55, 379
toeval 16, 25, 88, 93, 99, 165-80, 213, 253, 301, 313n, 319-20, 395
transhumanisme 288-301, 406
transplantatie 327, 329
triniteit 13, 90, 210n
tuin van Eden, zie paradijs
tweedeling van de natuur 79, 168
universum 17, 20, 31, 77, 95, 129, 168, 178-79, 200n, 232, 320, 386, 388, 407
utilitarisme 289
utopie 130, 281, 288, 291-92, 337
verbetering, zie enhancement
verklaring 19, 37, 43-48, 75, 82, 86, 121-22, 160n, 165-69, 172, 174, 177, 184, 186, 203, 213, 214, 229, 246, 249-57, 260, 319-20, 341-60, 361-62, 379, 380-399, 403-05, 408
Verlichting 110, 166
vertelconventies 120-24
verwantenselectie 351-55
viervoudige schriftzin 108, 125
virtuele mensen 307
virus 315, 318
vitalisme 170, 315, 317
vooronderstellingen 59, 65-67, 114, 149-153, 165-66, 182, 196, 244, 253-59, 305, 315, 318, 343
voorzienigheid 13, 90-91, 189, 191-93, 198, 217, 372
voorzorgsprincipe 337
vrije wil 18, 65, 101, 221-242, 243, 247, 251, 254, 256, 263, 268-69, 313, 408
waardigheid, menselijke 270, 280-81, 290-96, 301
waarheid 17, 24-26, 30, 33, 39-40, 42-43, 47-48, 85-87, 102, 108, 112, 142, 147, 149-50, 152, 158, 167, 170, 196, 259-61, 290n, 312, 345-46, 365-67, 385-87, 390, 392
waarneming 11, 20, 57n, 85, 98-99, 130-32, 134-37, 152, 165-69, 198, 227, 248, 284, 375, 386
– wetenschappelijke 36-47, 183
– theoriegeladen 46
wederkerig altruïsme 352-54
wederopstanding 249, 263, 265, 269-75
wereldbeeld 27, 33, 66, 70, 74, 79, 85, 88, 90, 103, 108-10, 112, 145, 150-51, 153-58, 166-68, 170-71, 177, 194, 196-97, 222, 289, 293-94, 296, 405-06
werkelijkheid, empirische 12, 13, 15, 32, 45-46, 54-55, 57, 62-64, 66, 71, 73-75, 101, 108, 111, 113, 116-17, 145-47, 149-52, 154-60, 167, 169-71, 177-79, 184, 196, 217, 222, 225, 228, 232-33, 243, 244n, 245-46, 247n, 253, 258-61, 266, 290n, 308, 313, 331, 361, 365-66, 386-87
wetenschap passim
– christelijke 153, 159n
– definitie van 183-88, 389-93
– grenzen van 37-38, 54, 149, 153-54, 174, 197
– interpretatie van 75, 167, 184, 198, 352
– praktijk van 20, 41, 48, 67, 183-84
– standaardbeeld van 36-41
wetenschappelijk monisme 61, 67-69
wetenschappelijke revolutie 49
wetenschapsfilosofie 40, 50, 64, 149, 231-32, 365, 369
wetenschapsgeschiedenis 56, 76-104
wijsheid 77, 93, 119n, 125, 140, 161, 187, 191, 289, 298, 337
wiskunde 9, 10, 20n, 44n, 51, 56, 85, 87, 89, 91, 167, 185, 312
wonder 12-13, 17, 72, 74, 84, 93, 108, 157, 181-199, 391
Woord 17, 35, 107, 113, 116, 123,132-33, 143, 150, 293n, 320n, 331
ziel 18, 84, 134, 147, 245, 249-50, 254-56, 259, 262-63, 265-74, 310, 315n, 321, 405
zingeving 50, 54, 63, 129, 152-54, 165, 280
zonde 19, 29, 71, 72, 102, 134, 148, 169, 206, 291-92, 302, 331, 335, 364, 368, 371-72, 377-80
– oerzonde 291
zondeval 18, 81, 151, 160, 364, 370-72, 375
zondvloed 122, 158, 368, 374
zwaartekracht 160, 376, 403, 405
zygote 324