Verantwoording

1 Het vervloekte duinpad bij Westkapelle

Bron: J.R.W. en M. Sinninghe, Zeeuwsch sagenboek (Zutphen 1933).

2 Het vervloekte Duinpad bij Westkapelle

Bron: G.J. Boekenoogen, ‘Nederlandse sprookjes en vertelsels’ in: Volkskunde (1910).

3 De mysterieuze Keersluismoord in Vlissingen

Bron: Gerard van der Hoeven, De Keersluismoord. Een dubbele roofmoord in Vlissingen , 1937 (Vlisssingen 2003) (fragmenten, door de samensteller in volgorde gezet). Alle tekst is overgenomen uit het boek van Van der Hoeven. Alleen de Oudnederlandse spelling is in de citaten gemoderniseerd om het leesgemak te bevorderen. Elke witregel in de opgenomen tekst markeert de losse fragmenten.

4 De witte dame van de Scheldedijk

Bron: Volkskundevragenlijst 2 (1937), formulier I.139, archief Meertens Instituut, Boskapelle (Zeeland), P.A. de Maat.

5 De ondergang van Westerschouwen

Bron: Nienke van Hichtum, Uit het sagenland (Groningen 1929) .

Noot: de toren waarover gesproken werd, is in het midden van de negentiende eeuw afgebroken en de boerenschuur van ene ‘Speelman’ midden in het dorp Burgh werd van die stenen gebouwd.

6 Interview met de zeemeermin van Westerschouwen

Bron: Dick van den Dool (Instituut voor Gaialogie), Nieuwsbrief 3 (maart 2005) 10-11. Zie ook: www.gaialogie.nl

7 De wolf van Terneuzen

Bron: Algemeen Dagblad , 4 december 2000.

8 Een sluwe vos in Hulst

Bron: Hulst en Reynaerde , Gemeente Hulst (Hulst 2003) (Brochure).

9 Heer Halewijn van ’t Zwin

Bron: Vrij naar S. Franke, Legenden langs de Noordzee , (Zutphen 1934).

10 De onbekende schilder van Middelburg

Bron: Willem Hoffman, Noord- en Zuidnederlandse sagen en legenden (Amsterdam, 1974). Het verscheen daar onder de titel ‘De onbekende schilder’.

11 De eskimo van Zierikzee

Bron: S. Franke, Legenden langs de Noordzee (1934). Het verscheen daar onder de titel ‘Hoe Zierikzee aan zijn naam kwam.’

Noot betreffende de datering: voor de datering van dit verhaal is gekozen voor de achttiende eeuw omdat dit het moment is dat de historici hun theorie over de eskimo voor het eerst naar buiten brachten.

12 Het doorgesneden hondje in Vlissingen

Bron: Vlissingse Courant , 11 juni 1925. Ik ben op het spoor gekomen van deze bron door Gerard van der Hoeven. (Auteur van De Keersluismoord, zie verhaal 3).

13 Het dodenschip van Walcheren

Bron: Josef Cohens Nederlandsche Sagen en Legenden (Zutphen 1918). Het verscheen daar onder de titel ‘Dodendroom’.

14 De vloek van Hulst

Bron: Nienke van Hichtum, Uit het sagenland (Groningen 1929) . Het verscheen daar onder de titel ‘Een hond, die geen hond was’. De anekdote uit mijn inleiding, van de weerwolf die gered werd op zijn sterfbed, is ontleend aan Sinninghe, Zeeuwsch sagenboek (1933).

15 Een spookleger in het café te IJzendijke

Bron: Sinninghe, Zeeuwsch sagenboek (1933).

16 De verdwenen paap van Ellewoutsdijk

Bron: Olaff J. de Landell, De lachende Hollander (De Kern, 1978). Het verscheen daar onder de titel ‘De papenmuts’.

17 Een mysterieuze dood in de Savoyaarpolder

Bron: Franke, Legenden langs de Noordzee (1934). Het verscheen daar onder de titel ‘De Savoyaarpolder’.

Noot betreffende de datering: in de achttiende eeuw werd Sardinië onderdeel van Frankrijk. Na 1720 stonden de Hertogen van Savoye voortaan bekend als de Hertogen van Sardinië.

18 Het bibliotheekspook in Middelburg

Bron: Informatie uit Sinninghes Sagenboek (1933) 75 en het weblog van gereformeerde gemeenten op Walcheren (gergem.web-log.nl), een archiefstuk, ingebracht augustus 2005.

19 De messenmoordenaar van Vlissingen

Bron: Gerard van der Hoeven, De Keersluismoord. (Vlissingen 2003).

20 Het weerkonijn van Mariekerke

Bron: Volkskundevragenlijst 21 (1957), formulier I.63, archief Meertens Instituut, J. Kwekkeboom, en J. Roose.

21 Massamoord op kasteel Westhoven

Vrij naar: Sinninghe en Anton van Oirschot, Spoken en kastelen in Nederland (Utrecht/Antwerpen 1974).

Zie ook: Wilhelm Ruland, De tempelier van Lahneck Sagen van den Rijn (1922).

22 De vliegende Hollander in Terneuzen

Bron: Reader’s Digest, Sprookjesboek: 60 sprookjes en volksverhalen (Amsterdam, 1988).

Noot: De legende van de ‘Vliegende Hollander’ werd in 1837 opgetekend door de destijds bekende auteur en zeeofficier Frederich Marryat (1792-1848). Door de bekendheid van deze legende is het verhaal van twee echte Terneuzense kaperkapiteins in de vergetelheid geraakt. Het is zelfs niet ondenkbaar dat bepaalde versies van de legende zijn verward met de waar gebeurde historische feiten uit de loopbaan van twee echte Terneuzense kaperkapiteins: Ghyslain du Plessis en Nicolaas Jarry. Zie hiervoor: Edwin Hamelink, ‘De vergeten kaperkapiteins’ op: www.terneuzen.com.

23 Odysseus op Schouwen-Duivenland

Bron: Ernst Gideon, Homerus, zanger der Kelten. Odysseus op Schouwen-Duiveland . (Deventer 1973).

24 Het spook en de schat van Kapelle

Bron: Sinninghe, Sagenboek (1933).

25 De engelenwacht van dominee Smytegelt

Bron: Hoffman, Noord- en Zuidnederlandse sagen en legenden (1974). Oorspronkelijk geplaatst als ‘De reddende engelen’.

26 De duivel eist zijn deel in Goes

Bron: Sinninghe, Sagenboek (1933). Door hem opgetekend uit de volksmond, door G. D. van Oosten.

27 De graancirkels bij Nieuwerkerk

Bron: Remko Delfgaauw, ‘Uit je dak in het graan. De sensatie van het graancirkels maken’. In: Skepter 12(4), december 1999.

Noot: Er zijn in de jaren rond de jaarwisseling van 2000 ook graancirkels gevonden bij Kapelle, Kruispolderhaven, Bruinisse, Veere, Zierikzee en Graauw.

28 De heilige Barbara van de Westerscheldetunnel

Bron: www.volksverhalenbank; pzc , 15 december 2000 en Paul van der Velde, nos Journaal, Zeeuwsch Tijdschrift. (zp.)

29 Het huis van het zeewijf in Vlissingen

Vrij naar: J.F. Oltmans (1840). Onder de titel: ‘Het huis van het zeewijf’. De Haan wees me deze bron, met zijn Volksverhalen uit Zeeland , in de serie ‘Onze Volksverhalen’.

30 Ridders en piraten in Sluis

Bron: Sinninghe, Sagenboek (1933) en www.sluisonline.nl.

31 Heksenprocessen in Veere

Bron: Jan Vermeer (Drs. P. J. Meertens), in: Ons Zeeland IV.

32 Het spook van Kloosterzande

Bronnen: Sinninghe, Sagenboek (1933).

Zie ook: www.gemhulst.nl (publicatieblad 2004) en George Sponselee, ‘De terugkeer van het aloude volksverhaal’ in: BN/De Stem , 3 januari 2006.

Noot: In mei 1675, toen Bornius met de regering van het Hulsterambacht overhoop lag, werd hij door hen met geweld gevangengenomen op het huis te Zande. Zijn schipper en zijn molenaar werden bij hem opgesloten. Zijn vroegere leerling, Willem III, kwam tussenbeide, en gelastte de vrijlating van hem en zijn dienaars. De professor overleefde die zaak niet lang, want hij stierf nog in hetzelfde jaar.