31 Heksenprocessen in Veere

De stad Veere staat vol prachtige bouwwerken, zoals het laatgotische stadhuis (uit 1474). Een waar pronkstuk, al zijn de heren en vrouwen van Veere kopieën (de originelen staan in het Stadhuismuseum). In de zaal waar vroeger vier edele vaderen rechtspraken, de zogenaamde ‘Vierschaar’, heeft zich een dramatische geschiedenis afgespeeld. Hier werden twee arme vrouwen, Geertruid Willems en Digna Robberts, door hen zonder genade tot de brandstapel veroordeeld.

Veere, 1565, door overlevering bekend – Ene Digna Robberts, een arme bejaarde vrouw, door de lokale bevolking voorzien van de opmerkelijke bijnaam ‘water en brood’, werd in dit jaar van hekserij verdacht. Ze is de geschiedenis ingegaan als ‘de heks van Veere’.

Het mensje werd na haar gevangenneming gemarteld en bekende op de pijnbank dat ze gemeenschap had gehad met de duivel.

Dat zou als volgt gebeurd zijn, 35 jaar voor dato: toen Digna op een avond bij een heuvel halverwege Middelburg en Veere zat te eten, werd ze opeens aangesproken door een jongeman, helemaal in het zwart gekleed, die haar vroeg of ze niets beters te eten had. Hij beloofde haar volop goud en zilver, als zij hem haar ziel wilde geven. Bovendien zou hij haar leren hoe ze schepen op zee zou kunnen laten vergaan.

Aanvankelijk had Digna er niets van willen weten, ze had wel door met wie ze te doen had, maar toen de satan dreigde haar tot stof te vermalen, had ze ten slotte toegegeven. Ze had daar ter plekke God afgezworen, en met de duivel een verbond gesloten. Om haar pact te bezegelen, had ze een vlecht van haar haren afgesneden.

De duivel had haar toen een zalf leren maken, waarmee ze op een strobaal in zee kon drijven, en schepen doen vergaan, en hij gaf haar ook bovennatuurlijke krachten. Zeven of acht jaar eerder had ze iemand, wiens schoonvader haar een aalmoes had geweigerd, kreupel en lam gemaakt door hem simpelweg aan te raken.

Bij Westkapelle had ze een schip met 45 man doen vergaan. Een boerenmeisje had ze eerst tot diefstal van geld dat aan haar vrouwe toebehoorde, verleid en vervolgens de hals gebroken. En dat waren maar een paar voorbeelden uit een lange rij van misdaden die zij alle met hulp van de duivel gepleegd zou hebben. De vier rechters van Veere veroordeelden haar om op een schavot levend verbrand te worden, wat nog dezelfde namiddag gebeurde.

Enkele maanden later moest een tweede vrouw uit Veere terechtstaan. Deze keer was het een zekere Geertruid Willems, een zeer arme jonge vrouw van voor in de dertig. Ook zij bekende dat ze haar ziel aan de duivel had verkocht. Twee jaar eerder was ze eens naar haar zuster in Arnemuiden gegaan om hulp te vragen. De zuster had haar toegesnauwd dat ze maar moest werken voor haar brood, zoals zij zelf ook deed.

Teleurgesteld en een illusie armer was ze weer naar Veere teruggekeerd. Toen ze ongeveer halverwege de dijk was gekomen, liet ze zich troosteloos neervallen. En terwijl ze daar wat zat te huilen was ook bij haar de satan gekomen, deze keer in de vorm van een welgeklede baardeloze jongeman. Hij droeg een korte zwarte mantel en een zwarte hoed op het hoofd.

Hij had haar vriendelijk toegesproken en gezegd dat ze geen gebrek behoefde te lijden, als ze maar op hem vertrouwde. Zo had ook zij hem haar ziel gegeven, God verzaakt, en de duivel als onderpand een van haar vlechten geschonken.

Hij had haar tot de Arnemuidsche poort begeleid en daar afscheid van haar genomen. Hij gaf haar een wonderzalf waarmee ze ieder die ze maar wilde kwaad kon doen. Zo had ze er een zekere Aagje, de dienstmeid van Leuntje Blaas, kreupel en lam mee gemaakt.

Geertruid probeerde na haar bekentenis haar vrijheid te kopen door te zeggen dat ze, zolang ze gemarteld werd door justitie, Aagje niet kon genezen. Als ze werd vrijgelaten, zou ze haar binnen veertien dagen weer gezond maken. De rechters schonken Geertruid de vrijheid echter niet, maar lieten haar ook die middag nog verbranden. De arme Aagje is haar leven lang kreupel en lam gebleven.