3 De mysterieuze Keersluismoord in Vlissingen

Deze onopgeloste moordzaak is met recht de raadselachtigste uit de Zeeuwse misdaadgeschiedenis. Het gebeurde speelt in 1937: meneer en mevrouw Lauwereins worden gruwelijk vermoord in hun eigen café, De Keersluis. Men arresteert drie verdachten, Bouman, Van Teijlingen en De Koning, maar kan ondanks een bekentenis niet tot een veroordeling komen. Wat er de avond van de moord gebeurd is, blijft voor iedereen een raadsel…

Vlissingen, 2003, door Gerard van der Hoeven – Het was nadrukkelijk niet mijn bedoeling de moord op het echtpaar Lauwereins na bijna zestig jaar op te lossen. Teleurstellend was dat een groot aantal officiële documenten er gewoonweg niet meer is. Ook vind ik het frappant dat de zaak vrij snel is gesloten. Na de Tweede Wereldoorlog, die natuurlijk heeft gezorgd voor grote verliezen op materieel gebied in Zeeland, is er vrij weinig ondernomen om deze zaak nog eens onder de aandacht te krijgen. De zaak is nooit heropend. En dat heeft ontegenzeggelijk geleid tot allerlei speculaties die het mysterie alleen maar hebben vergroot.

De moord op het echtpaar Lauwereins in maart 1937 trok uiteraard de aandacht van de landelijke pers, maar de Vlissingse gemeenschap werd er het hardst door getroffen. Er ontstond grote ontsteltenis na het bekend worden van de gruwelijke moord. In de jaren tot het uitbreken van de oorlog was de moord in café De Keersluis hét onderwerp van gesprek. Als ik de verhalen van oude Vlissingers mag geloven lag de gebeurtenis ook na de oorlog nog jarenlang voor op de tong.

Ook mijn vader, een rasechte Vlissinger, vertelde er wel eens over. Dat was dan toch al eind jaren zestig. Hij vertelde dat hij ooit de dokter had gesproken die de lijken had moeten onderzoeken en die had hem verteld dat de arme mensen met tientallen messteken waren afgeslacht. Dat moet dokter Detmar zijn geweest, want bij mijn onderzoek ontdekte ik dat mijn vader én mijn opa ooit bijna buren waren van dokter Detmar in de Hendrikstraat. De daders, zo vertelde mijn vader, waren nooit opgepakt en iedereen ging ervan uit dat het zeelieden waren geweest die na de moord met de noorderzon waren vertrokken. Café De Keersluis heb ik zelf nooit gezien. Het pand is kort na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog afgebroken en in mijn kinderjaren stond op de plaats delict een ietwat verwaarloosd benzinestation annex garage. Maar in de volksmond was dit nog altijd ‘de plek waar die vreselijke moord is gepleegd’ en er waren ook nog altijd mensen die er niet langs durfden te lopen.

Op de een of andere manier raakte ik gefascineerd door het verhaal van die moord en door het feit dat er nooit opheldering in is gekomen. Want, zo dacht ik, als er inderdaad zeelieden bij betrokken zijn geweest, zoals mijn vader steeds beweerde, dan zou de politie toch hebben kunnen achterhalen welke schepen destijds in de haven lagen en wie erop voer? Dus ik stelde mezelf meteen dan ook maar de vraag of er wel voldoende was gerechercheerd.

In eerste instantie wilde ik er een artikel over schrijven en ik begon de kranten uit die periode na te vlooien. Mij bleek alras dat er wel degelijk uitgebreid gezocht was naar de schuldigen en ik las dat er zelfs drie mannen als mogelijke daders waren gearresteerd. Ze moesten uiteindelijk alle drie, na maandenlang voorarrest, bij gebrek aan bewijs worden vrijgelaten, ondanks een belastende verklaring die een van hen had afgelegd. Ik vroeg mij af of justitie hiermee de daders vrijuit liet gaan. Zij zouden dan de rest van hun leven dit ‘geheim’ met zich mee hebben moeten dragen, en hoe zou dat dan gegaan zijn? Maar het kon natuurlijk ook echt om een onopgeloste moord gaan, en daarom besloot ik het artikel maar uit te bouwen tot een manuscript voor een boek [ De Keersluismoord. Een dubbele roofmoord in Vlissingen, M.J.A.]. Ik deed dat niet zozeer met het idee dat ik de absolute waarheid boven tafel zou kunnen krijgen. Ik ben tenslotte geen politieman, maar gaandeweg bleken de geraadpleegde stukken een ‘spannend’ verhaal te vertellen…

De Vlissingsche Courant, donderdag 4 maart 1937 – ‘Toen wij bij café De Keersluis kwamen, was de commissaris zo welwillend ons toe te staan de plaats van het misdrijf te betreden, waarbij natuurlijk de nodige voorzichtigheid moest worden betracht om geen sporen te vernietigen. Laten wij hier onmiddellijk aan toevoegen dat niemand ons om deze gunst hoeft te benijden. Om beroepsredenen hebben wij de sympathieke medewerking die de autoriteiten ons gaven bijzonder gewaardeerd, maar het was overigens allesbehalve een genoegen de situatie in het café in ogenschouw te nemen. Hetgeen wij daar zagen tart elke beschrijving en het is hemeltergend dat er nog individuen gevonden kunnen worden, in staat om een paar weerloze oude mensen af te slachten op een wijze zoals vannacht is geschied. Inderdaad is een ander woord dan afgeslacht hier niet op zijn plaats, daar de oude stakkerds zijn vermoord op een wijze die met “vreselijk” nog maar uiterst gebrekkig wordt beschreven.’

De verslaggever is duidelijk geschokt over de brute wijze waarop het echtpaar om het leven is gebracht. Links in het café ligt het lichaam van de heer Lauwereins. ‘En het was opmerkelijk dat dit slachtoffer geheel gekleed was, hetgeen er op schijnt te wijzen dat de moord gisteravond heeft plaatsgevonden,’ aldus de opmerkzame journalist. Hij komt tot de conclusie dat Lauwereins niet door onraad is opgeschrikt en vervolgens snel wat kledingstukken heeft aangetrokken, want de man ‘... was geheel gekleed zoals dit overdag het geval pleegt te zijn.’ Links in de borst van het slachtoffer, recht in de hartstreek, wordt een diepe snee aangetroffen die dwars door de kleding door een messteek moet zijn veroorzaakt. Opmerkelijk is de aanwezigheid van een circa acht centimeter brede, groflinnen band die rond de rechterenkel van het slachtoffer is aangebracht, waarschijnlijk in een poging de man vast te binden. Een half omgevallen tafeltje in de nabijheid van het slachtoffer doet vermoeden dat er een worsteling heeft plaatsgehad. Of wijst dit, zoals de schrijver van het krantenartikel zich afvraagt, op het feit dat het lichaam bij het neerstorten de tafel heeft geraakt?

Nog gruwelijker is de vondst van Lauwereins echtgenote. Haar verminkte lichaam wordt aangetroffen rechts in het café. Aangenomen wordt dat ‘... zij zich reeds ter ruste had begeven, maar naar beneden kwam omdat zij onraad bemerkte en toen op haar beurt door den dader of de daders werd aangevallen.’ Mevrouw Lauwereins was blijkbaar in haar slaap verrast door gestommel of een mogelijk handgemeen tussen de overvaller(s) en haar man. Ze had vervolgens snel een nachtgewaad aangetrokken en de trap naar beneden genomen. ‘Vooral dit slachtoffer was op vreselijke wijze toegetakeld. Het gelaat zag eruit op een wijze waarvan wij onze lezers een beschrijving zullen sparen, terwijl grote bloedplassen op de vloer van het café werden aangetroffen.’

Later wordt bekend dat mevrouw Lauwereins met meer dan vijftig messteken is omgebracht. In het geruchtencircuit wordt gesproken van wel 59 messteken, maar dat precieze aantal is nergens in de rapporten te vinden.

Op 5 januari 1938 betoont de Vlissingsche Courant zich optimistisch over de afloop van de zaak. Er zijn verdachten aangehouden en een van hen heeft een bekentenis afgelegd. De tweede verdachte mag dan weliswaar elke betrokkenheid blijven ontkennen, maar heeft intussen wel toegegeven de hele avond in het gezelschap van Bouman te hebben doorgebracht. Daarom ligt de conclusie voor de hand dat hij ook wel met de zaak te maken heeft, schrijft de verslaggever. En ook al ontkent de laatst gearresteerde elke betrokkenheid, volgens de krant bestaan ook tegen hem ‘zeer bezwarende aanwijzingen, zodat het verdere verloop van het onderzoek met vertrouwen mag worden tegemoet gezien’. De kolommen bevatten voorts een pluim aan de politie en justitie die ‘zo hardnekkig hebben volhard om de daders van dit gruwelijke misdrijf op te sporen. Velen – ook in officiële kringen – hadden de dubbele moord te Vlissingen eigenlijk al tot de ernstige misdrijven gerekend die nooit worden opgehelderd. Dat het tegendeel thans het geval blijkt te zijn, is een hele geruststelling, ook voor onze bevolking.’

Bouman is degene geweest die – overigens in september al – een bekentenis heeft afgelegd, ‘een veelzeggende bekentenis’, volgens de Vlissingsche Courant . Hij heeft toegegeven met zijn medeverdachten naar café De Keersluis te zijn gegaan met de bedoeling om te stelen. Van Teijlingen zou op de uitkijk hebben gestaan en op een gegeven ogenblik zijn komen waarschuwen dat er een agent aankwam. Onderzoek heeft uitgewezen dat dit laatste het geval is geweest. Bouman zou voorts hebben verklaard dat Van Teijlingen Lauwereins heeft neergeslagen. De man viel op de grond en werd in bewusteloze toestand door De Koning aan één been naar voren getrokken. Vervolgens heeft De Koning de zakken van Lauwereins leeggehaald en sleutels aan Bouman gegeven die deze bij zich hield. Toen Bouman zei dat het slachtoffer nog kreunde, werd de caféhouder met een mes doodgestoken. Het wordt niet duidelijk wie de steken heeft toegediend en met wat voor mes de moord werd gepleegd. Verder blijkt dat uit de verklaring van Bouman niet onomstotelijk is komen vast te staan hoe en door wie mevrouw Lauwereins is gedood. Ze is met meer dan vijftig messteken om het leven gebracht!

Bouman heeft verder bekend dat hij en zijn kompanen bij De Keersluis een ontvreemd geldkistje hebben geopend met de sleutels die De Koning uit de zakken van het slachtoffer heeft gehaald en vervolgens aan Bouman heeft gegeven. Het kistje is daarna in het water van het kanaal gegooid. Als later met een elektromagnetische dreg het water ter plaatste wordt doorzocht, worden onder andere maar liefst vijf messen opgehaald. Het is (nog) niet duidelijk of een van deze messen het voorwerp is waarmee het echtpaar is omgebracht.

Gerard van der Hoeven: ‘Eigenlijk heeft dit onderzoek naar de geruchtmakende moord op een weerloos bejaard echtpaar mij meer vragen dan antwoorden opgeleverd. Ik wist wel dat de zaak bij – vooral oudere – stadgenoten nog leeft, maar ik had niet verwacht dat dat er nog zoveel zouden zijn. Zelfs de latere generaties zijn ermee bekend, ook al wordt het gebrek aan feitenkennis in de overlevering versterkt. Zoals mijn vader mij vertelde, waren de meesten die ik sprak er vrijwel zeker van dat de daders van dit vreselijke misdrijf zeelieden van buitenlandse afkomst waren. Uit de stukken blijkt dat er wel degelijk intensief is gespeurd naar de daders. Of dit allemaal op de juiste manier is gegaan, of er misschien gechanteerd is, of de moord een afrekening was of een cover-up, daarover zal ongetwijfeld verder worden gediscussieerd. Eén ding is zeker: de moord zal nooit meer worden opgelost. Nooit zal met zekerheid vast te stellen zijn wie de dader of daders waren van dit misdrijf. Niet alleen de slachtoffers, ook de dader(s) en zelfs de meeste getuigen liggen inmiddels letterlijk op het kerkhof.’