++

3) Goede fouten

Aan ieder structureel succes liggen vele mislukkelingen, blunders en fouten ten grondslag.

Het geheim van veel succesvolle mensen is dat zij tegenslagen in hun voordeel gebruiken als leermomenten. Om te groeien moet je fouten kunnen en durven maken. Ontwikkeling is hieruit opgebouwd. Goede fouten zijn fouten die gemaakt zijn ondanks de juiste intentie. Voor mij waren het polletjes-incident in De Kuip en de gedwongen wisselbeurt in Oranje tegen Hongarije zeer belangrijke leermomenten. Zonder die twee momenten was ik waarschijnlijk niet zo succesvol geworden. Het maakte onvermoede krachten in mij los, waardoor ik naar een hoger niveau kon groeien.

Mensen nemen over het algemeen de belangrijkste beslissingen in hun leven als ze in een moeilijke periode zitten. Personen die nooit twijfelen, blijven hangen op eenzelfde niveau. Het pijnprincipe gaat gelden als iemand niet wil luisteren of het niet wil zien. Dan moet je het voelen. Ik heb ervaren dat het voelen van pijn de kans vergroot, dat je de stap wel maakt. Mensen nemen over het algemeen de belangrijkste beslissingen van hun leven op basis van gevoel. In een werkklimaat, binnen een bedrijf, organisatie of club is het goed als mensen onderling durven te wijzen op elkaars gedrag. Guus Hiddink zei hierover: ‘Zorg voor een topsportklimaat, waarin mensen mogen falen.’ Zo’n klimaat kan ook in het onderwijs, de zorg, het bedrijfsleven of waar ook worden gecreëerd. We moeten afstappen van het idee dat fouten slecht zijn. Zolang je er van wilt leren en hier alles aan doet, zijn fouten functioneel. Hiddink streeft naar familiair professionalisme. Een goed gevoel als basis, om van daaruit de lat heel hoog te leggen. Dat is volgens mij het juiste uitgangspunt om het maximale uit mensen te halen.

4) Je wordt wat je denkt

We hebben allemaal wel een droom. Elk van ons wil diep vanbinnen geloven dat we een speciaal talent of vermogen bezitten waarmee we een verschil in de wereld kunnen maken. Hoewel de meeste mensen als kind mooie dromen hebben van wat of wie we willen zijn, blijkt te vaak dat we op latere leeftijd onze dromen hebben aangepast of zelfs achter ons hebben gelaten. We leiden een leven dat minder spectaculair, oppervlakkiger of minder aantrekkelijk is dan we ons aanvankelijk hadden voorgesteld.

De vader van elke handeling is een besluit. Veel besproken topvoetballers blijken al op jonge leeftijd het besluit te hebben genomen om in voetbal uit te blinken en zijn gecommitteerd aan hun doelstelling. Mensen met zo’n instelling kom ik ook tegen in het bedrijfsleven, onderwijs, de zorg en andere branches. Besluiten nemen is van grotere invloed op ons leven dan de omstandigheden. Ruud van Nistelrooy, Frank de Boer, Clarence Seedorf: het zijn slechts enkele voorbeelden van jongens die als kind hun droom concreet hebben gemaakt en ook daadwerkelijk overtuigd waren dat ze die droom konden verwezenlijken.

Als je in je gedachten al bij je doel bent, is het veel gemakkelijker om daar te komen. In gedachten is het ‘al gedaan’. Mohammed Ali was al een kampioen in zijn hoofd voordat hij dit in werkelijkheid was. Een selffulfilling prophecy is een bekende term uit de psychologie. Onderzoek heeft uitgewezen dat als je denkt dat iets misgaat, dit ook vaak gebeurt. Het gaat erom je gedachten te sturen.

5) Steek energie in beïnvloedbare zaken

Alleen op je eigen gedrag heb je direct invloed. Op het gedrag van anderen heb je indirect invloed. Door gericht te werken aan je eigen gedrag, neemt jouw invloed op het gedrag van anderen toe. En de invloed van het gedrag van anderen op jou af. Het gaat erom dat je accepteert dat je niet overal grip op hebt en je je tegelijkertijd richt op datgene waarop je wel invloed hebt. Span je in voor zaken waar je echt iets aan kunt veranderen. Het is gemakkelijk om naar anderen te wijzen en in de slachtofferrol te kruipen. Ik stond ook wel eens te wijzen naar anderen bij een tegengoal om zo mijn eigen straatje schoon te vegen voor de camera’s van Studio Sport. Terugkijkend had ik meer energie moeten steken in de vragen ‘Wat had ik kunnen doen om de tegengoal te voorkomen?’ en ‘Hoe had ik mijn teamgenoten zo kunnen coachen dat het doelpunt niet gevallen was?’.

Je kunt stellen dat je op 80 procent van de wedstrijd invloed hebt en op 20 procent niet. Dat laatste deel wordt gevormd door bijvoorbeeld de foute beslissingen van een scheidsrechter, de briljante acties van de tegenstander, een polletje of de pech dat een bal door de wind een andere wending krijgt. Er zijn veel spelers die 80 procent van hun energie in die 20 procent steken, terwijl ze zich beter kunnen richten op datgene wat ze kunnen beïnvloeden. Dit inzicht lag aan de basis van mijn omslagmoment in 1988. Daarvoor was ik veel bezig met wat anderen van mij vonden; een hunkering naar erkenning en waardering. Pas toen ik leerde om me te richten op datgene wat ik zelf kon beïnvloeden, zijn mijn prestaties sterk verbeterd.

Zo’n 40 procent van mijn publiek is razend enthousiast over wat ik met hen deel en wil er direct mee aan de slag in hun persoonlijke leven. 40 procent heeft twijfels en 20 procent zal er niets mee hebben. Ik heb geleerd om mij te richten op de eerste 40 procent en een beetje op de tweede 40 procent. In het verleden richtte ik mij alleen op de kritische 20 procent. Verloren energie dus.

6) Als je een situatie wilt veranderen, moet je beginnen bij jezelf

Onze waarnemingen zijn geconditioneerd. Met andere woorden: we zitten vol oordelen en vooroordelen. De lens waardoor we kijken, is bepalend voor de interpretatie van wat we zien. We zien de wereld niet zoals die is, maar zoals wij zijn, of zoals wij geconditioneerd zijn ernaar te kijken. Als je iemand voorovergebogen ziet lopen, dan is over het algemeen de indruk dat die persoon verdrietig is, terwijl het ook kan dat diegene last van zijn rug heeft. Als we beschrijven en oordelen wat we zien, beschrijven we in feite onszelf.

Als je een situatie wilt veranderen, moet je bij jezelf beginnen. Er is geen absolute waarheid, realiteit of werkelijkheid. Er is slechts een perceptie van die werkelijkheid. Vroeger had ik de neiging om anderen mijn wil op te dringen. Of het nu René van der Gijp of Romario was, ik wilde en verwachtte van hen hetzelfde als van Berry van Aerle en Wim Kieft. Ik ging voorbij aan de verschillen tussen mensen en negeerde hun behoeften, voorkeuren en kwaliteiten. Logisch dat mijn gedrag destijds niet altijd het gewenste effect had op anderen. Ik kreeg het pas voor elkaar dat anderen de dingen deden die ik wilde, toen ik mezelf veranderde en anders naar de situatie leerde kijken. Zoals Cruijff zegt: ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt.’

7) Lef is het enkelvoud van leven

Ik hoorde artieste Karin Bloemen eens zeggen: ‘Lef is het enkelvoud van leven.’ Dat is voor mij ook een waarheid. Om die droom die we allemaal hebben te leven en persoonlijk te groeien, moet je zo en nu dan lef tonen en in het onbekende stappen. Een gevleugelde uitspraak hierbij is: ‘Als je doet wat je altijd al deed, krijg je hetzelfde als wat je altijd al kreeg.’

Sporters en coaches willen vaak de veiligheid van het gekozen speelplan niet loslaten. Helaas ontbreekt het nogal eens aan lef om het onbekende te verkennen. In dit boek staat beschreven dat grensverleggend trainen noodzakelijk is voor het verbeteren van vaardigheden. Een gebrek aan lef helpt hierbij niet. Het blijven vasthouden aan ogenschijnlijke zekerheden zie je overal gebeuren. Oorzaak hiervan is dat veel mensen denken in problemen. Zij zien overal gevaren die hun gevoel van zekerheid bedreigen. In de psychologie wordt dit type mensen DIP’ers genoemd. Het zijn de mensen die Denken In Problemen, vasthouden aan de gebaande paden en daarmee allerlei barricades opwerpen om succesvol te zijn. Voor hen is het leven van een droom een dimensie te ver. Tegenover hen staan de DIM’ers. Deze mensen Denken In Mogelijkheden, zien sneller kansen en bereiken in hoge mate hun doelen. Zij geven zichzelf en anderen energie.

8) Zoek werk dat bij je past, dan hoef je nooit meer te werken

Volgens mij moet je energie steken in de dingen waar je aanleg voor hebt. Mensen zijn succesvoller als ze naar hun hart luisteren, vanuit hun talent werken en plezier hebben in datgene wat ze doen. In het moderne voetbal is de tendens ontstaan van multifunctionaliteit. Een speler moet allround én specialist zijn, kunnen verdedigen én aanvallen, kracht hebben én lenig zijn, de vrije ruimte kunnen benutten én onverzettelijk zijn in het duel. Er wordt niet gekeken naar iemands unieke kwaliteit. Een moderne prof moet overal in uitblinken. Hierdoor gaat plezier, en dus talent, verloren. Ik denk dat je specifieker moet zijn. Ronaldo moet je vooral beoordelen op zijn scorend vermogen, mij op het aantal ballen dat ik tegenhoud. Het elftal moet complementair zijn en niet perse uit elf allrounders bestaan. Je selecteert dan op kernkwaliteiten en spijkert de basisvaardigheden indien nodig bij. Dat werkt in een bedrijf net zo. Het is onzinnig van een administratief medewerker te verlangen dat hij vier talen vloeiend spreekt en telefonische verkoopgesprekken kan voeren.

Plezier is de brandstof om energie te steken in het ontwikkelen van jezelf. Als een speler het voetbalspel zelf niet heel leuk vindt om te doen, zal hij nooit de motivatie kunnen opbrengen om daar alles voor te doen en te laten. Hetzelfde geldt in het bedrijfsleven. Het is eenvoudig om jezelf te bedriegen door een drukbezet leven te leiden. Keihard werken om hoger op de maatschappelijke ladder te komen en dan ontdekken dat die ladder tegen de verkeerde muur staat. Het gaat er daarom niet alleen om of je de dingen goed doet, maar in de eerste plaats om of je de voor jou goede dingen kiest om te doen. Of je het je hart, je gevoel, je intuïtie of je instinct noemt, er is meer dan alleen de ratio om op te vertrouwen. Naar mijn idee kunnen mensen beter naar zichzelf luisteren. Van Ted Troost leerde ik naar mijn lijf te luisteren. Een openbaring. In de huidige maatschappij, waarin we in hokjes worden geplaatst en vastzitten aan structuren, verwachtingspatronen en denkrichtingen, is dit niet eenvoudig.

Het kan helpen om een mission statement voor jezelf te schrijven. Schrijf eens voor jezelf op hoe je er nu voor staat en waar je over twee of drie jaar wilt zijn. Denk aan zaken als werk, privé, de combinatie daarvan, gezondheid, vrije tijd, reizen, financiële situatie en je dromen. Ik heb dit samen met mijn vrouw Karen gedaan. Onafhankelijk van elkaar. Dit gaf ons nieuwe inzichten. Je wordt aangezet om na te denken over zaken waar je normaal gesproken niet over nadenkt, zo spraken wij bijvoorbeeld de intentie uit om over twee jaar nog steeds samen te zijn. Het lijkt een vanzelfsprekendheid, maar dat lijkt je gezondheid evengoed. We weten allemaal dat schijn bedriegt. Neem niets voor vanzelfsprekend aan. In dit opzicht volg ik het principe van uitbouwen, opbouwen en afbouwen. Wat je kunt en wilt, bouw je uit. Wat je niet kan, maar wel wilt, bouw je op en wat je niet kan en niet wilt, bouw je af. Daar wordt iedereen gelukkiger van.

9) Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden

Groei en ontwikkeling is altijd en voor iedereen mogelijk. Zelfs de meest succesvolle sporters, ondernemers of artiesten kunnen nog beter worden. Topvoetballers uit dit boek zijn, ook op latere leeftijd, blijven zoeken naar manieren om hun niveau te verbeteren en hebben daar inspanningen voor geleverd. Zij waren zich terdege bewust van het feit dat als ze een prijs willen winnen, ze daar een prijs voor moeten betalen, in de vorm van tijd, geld, inspanning, pijn, vermoeidheid en stress. Om die reden is het ook vreemd dat mensen die hun gedrag willen veranderen en daarom de hulp van een psycholoog of mental coach inschakelen, worden beschouwd alsof zij ziek zijn. Zij willen gewoon beter worden, dat is een heel ander vertrekpunt.

10) 1 + 1 = 3

Het woord team staat voor mij voor: together everyone achieves more. Het geheim is om betrokkenen duidelijkheid te verschaffen op vier terreinen: doelstellingen, strategie om de doelen te realiseren, de wijze waarop we met elkaar omgaan – de zogenaamde kernwaarden – en het imago dat we nastreven. Zowel intern als extern. De synergie van een groep competente mensen maakt altijd het verschil. Synergie kan overal zijn. Zet twee planten naast elkaar en de wortels zullen zo verstrengeld raken dat ze beter groeien dan wanneer ze van elkaar gescheiden staan. Twee balken kunnen meer dragen dan de som van wat ze afzonderlijk kunnen hebben. Het geheel is meer dan de som der delen. Een plus een is drie of zelfs meer.

Dit besef is ontzettend belangrijk. Net als het bewustzijn dat een team uit verschillende rollen bestaat. Iemand zonder techniek, maar met veel doorzettingsvermogen en discipline, kan tot een zeker niveau stijgen. Dat zijn niet de spectaculaire spelers, dat zijn de werkers. Zij moeten begrijpen dat zij, met hun beperkingen, afhankelijk zijn van het slagen van de sterren. In de natuur zou je spreken van een ‘symbiose’: kleine visjes maken de tanden schoon van de haai, vogeltjes reinigen de huid van de olifant. Een sprekend voorbeeld in het voetbal was Jan Wouters. Hij aanvaardde zijn beperkingen en was trots op zijn eigen rol en inbreng. Hij aanvaarde het niet-ster-zijn en groeide door deze houding uit tot een medebepalende speler.

Het is de kunst om als team dezelfde taal te spreken. Neem bijvoorbeeld het woord ‘bal’. Iedereen heeft een eigen voorstelling van het woord bal. Ook zijn eigen omschrijving en gevoel hierbij. De een denkt aan een voetbal, de ander aan een strandbal, een golfbal, een feestelijk gala of zelfs een persoon. Probeer dus heel specifiek te zijn in de manier van communiceren. Tracht het beeld, het geluid en gevoel zichtbaar voor elkaar te maken.

Het in dit boek beschreven voorbeeld van hoe basketbalcoach Phil Jackson zijn ruim twee meter lange en meer dan honderd kilo zware spelers met elkaar verbindt, is inspirerend. Jackson had ook een fraaie visie op teambuilding. Hij stelde: ‘In the word we there is no I.’ Vanuit die basisgedachte wisten zijn Chicago Bulls in zeven seizoenen zes keer de NBA-landstitel te winnen. Voor de komst van Phil Jackson verstopte sterspeler Michael Jordan zich nog achter ‘I’. Dat was de reden dat hij, ondanks zijn uitzonderlijke gave, tot zijn 27e zonder titel zat.

11) Je best doen is niet genoeg, het gaat erom álles te geven

Motivatie kun je beeldend maken door het je voor te stellen als het heilige vuur dat diep vanbinnen brandt en bepaalt hoe graag je iets wilt bereiken. Zonder deze interne vlam zijn excellente prestaties onmogelijk. Eigen gedachten kunnen het vuur doen ontsteken of doven, maar zonder prikkels vanuit de omgeving zal het vuurtje nooit opgestookt worden. Het gaat erom dat mensen zichzelf en elkaar voortdurend blijven stimuleren en inspireren. Ik gebruikte bijvoorbeeld de pers en criticasters als stimulering en inspiratie. Ik kon me boos en kwaad maken over onterechte kritieken. Niet zozeer kritiek op mijn prestaties, maar meer de kritiek op mijn persoonlijkheid en gedrag. Daar gruwelde ik van. Om het beste uit jezelf te halen, moet de intrinsieke motivatie aanwezig zijn om tot het gaatje te willen gaan. Geen enkel structureel succes komt zonder pijn en arbeid. Tijdens presentaties vraag ik mijn toehoorders om te gaan staan en hun armen uit te strekken zo ver als ze kunnen. Vervolgens vraag ik hen dit te herhalen, maar ditmaal werkelijk alles te geven. Gemiddeld komen ze dan tien centimeter verder. Het geeft eenvoudig weer dat grenzen verleggen pijn en moeite kost. Ben je bereid te lijden, dan zul je het maximale uit jezelf kunnen halen.

Laatste fluitsignaal

Wat is er mooier dan om succesvolle en blije mensen te zien en te ontmoeten? Dat is ook wat ik ieder mens wens: een goede gezondheid, heel veel succes in datgene wat je doet en vooral heel veel gelukkige momenten in het leven, samen met de degenen die je liefhebt.

Dank voor het lezen van mijn boek. U steunt hier indirect drie goede doelen mee. Een deel van de opbrengsten wordt gedoneerd aan Spieren voor Spieren, de Suriprofs en de Dirk Kuyt Foundation.