32 Nieuwsgierig Aagje uit Enkhuizen

Aan personen die vereeuwigd zijn in gezegden, liggen bestaande mensen ten grondslag. We zagen dat al elders in deze bundel bij de Kenau van Haarlem. Wist u dat dit ook geldt voor ‘nieuwsgierig Aagje’? Het gezegde komt van de nieuwsgierige Aagje uit Enkhuizen, die aan het volgende avontuur haar onsterfelijkheid dankt in het Nederlands spraakgebruik.

Enkhuizen, omstreeks 1600, door Bert Sliggers – Er was eens een smid wiens vrouw Aagje heette. Ze luisterde graag naar de verhalen van de buurman die op Antwerpen voer. Op den duur was haar nieuwsgierigheid zo geprikkeld dat ze die grote stad met eigen ogen wilde zien. Van haar man wist ze toestemming te krijgen om met Freerkbuur mee te reizen. De goede echtgenoot gaf haar honderd gulden zakgeld mee.

Toen het schip in Antwerpen aankwam, moest buurman voor zaken de stad in. Maar Aagje, die zo nieuwsgierig was, kon zijn terugkomst niet afwachten en ging van boord. Nu had ze van haar moeder vaak gehoord over een zekere neef Jan, die op Spanje voer en daarom de naam Jan van Spanje kreeg. Weldra kwam ze een vreemdeling tegen, die ‘goedendag nichteken’ tot haar zei.

‘Here mijn tijd,’ riep Aagje uit, ‘wel, dat is nu toevallig! Bent u neef Jan van Spanje, waar moeder zo vaak over vertelde?’ En ze ratelde maar door, zodat het niet lang duurde of de vreemdeling wist alles, ook dat ze honderd gulden had meegekregen.

De verraste pseudo-neef bracht haar toen in een huis bij zogenaamde vriendinnen en nichtjes en trakteerde zo gemakkelijk, dat Aagje beschonken werd. Ze merkte niet dat neef en de nichtjes de honderd gulden uit haar zak haalden en haar ontdeden van haar sieraden en zelfs haar kleding. Toen staken ze Aagje in een matrozenpak en droegen haar in een mand de straat op, waar ze aan haar lot werd overgelaten.

De volgende morgen werd ze gevonden en dadelijk informeerde ze naar haar neef Jan van Spanje. Maar niemand kende hem natuurlijk. Eindelijk kwam Freerkbuur, die haar de gehele nacht had lopen zoeken, ook opdagen. Eerst herkende hij haar niet door dat malle matrozenpak, maar toen Aagje haar lange vlechten toonde, ging hem een lichtje branden. Terug in Enkhuizen werd de zo duur betaalde nieuwsgierigheid van Aagje algemeen bekend.

Vandaar.

Bent u nieuwsgierig waar dit verhaal vandaan komt?

De klucht van Nieuwsgierig Aagje uit Enkhuizen is – hoe authentiek het ook aandoet – van oorsprong niet eens Nederlands. Het is ontleend aan ‘T Leven en Bedrijf van Clement Marot (1655), een boek dat uit het Frans vertaald werd door Jan Soet. Het verhaal was in de zeventiende eeuw erg populair en is ook wel als klucht opgevoerd.