5. ‘STA OP EN WANDEL!’

HEALING

Of het nu om telepathie, telekinese of pendelen gaat, ik hoop dat ik je ervan overtuigd heb dat aan geen enkel van die fenomenen bovennatuurlijke krachten te pas komen. Maar dat betekent niet dat ik een kruistocht voer tegen de praktisering ervan. Integendeel, als mentalist is er niets leukers dan zelf gedachten te lezen of voorwerpen te doen bewegen, zij het met dezelfde vijf zintuigen waarover ook jij beschikt! Ik wind me zelfs niet al te veel op over zelfverklaarde paranormalen die precies hetzelfde doen, maar dan onder het mom van een zesde zintuig. Tenminste, en daar wringt de schoen vaak, zolang ze er geen (emotionele) schade mee aanrichten of er rijk mee worden over de rug van goedgelovige mensen.

De schoen wringt zonder twijfel het hardst bij de laatste categorie ‘zintuigmisleiders’ die ik wil behandelen: de healers of genezers. Zij beweren mensen te kunnen genezen dankzij een goddelijke ingeving (soms van Jezus Christus himself), dankzij contact met gene zijde of dankzij een grensverleggende techniek. In de praktijk doen ze echter niet anders dan wat zwaaien en zwieren, schreeuwen en tieren en een handvol trucs opvoeren. En zo laten ze mensen geloven dat ze volkomen genezen zijn.

Zolang dat geen echte (maar denkbeeldige) ziekten zijn, dan is er niet veel mis met zo’n placebo-effect. Maar als het om ergere ziekten gaat, zoals kanker, dan speel je met levens. Daarom zijn healers voor mij de ergste charlatans. ‘I saved the worst for last’.

Kippendarmen

Er bestaan verschillende soorten healers. Laten we beginnen in de Filipijnen, in de sloppenwijken van Manilla bijvoorbeeld. In achterkamertjes van krotjes, met een aarden vloer en een schrijnend gebrek aan hygiëne, laten wanhopige (westerse) patiënten zich opereren. Ze hebben over de wonderbaarlijke genezers gelezen op het internet en de halve wereld afgereisd om bij hen op de tafel te gaan liggen.

Twee mannen lopen zenuwachtig heen en weer, wrijven wat op de buik of op het achterhoofd van hun patiënt en plots dringen ze met hun vingers binnen in het lichaam. En na enkele seconden – hooguit enkele minuten – halen ze er gezwellen, tumoren of andere vormeloze, bloederige organismen uit. Met een beetje watten en water maken ze de huid weer schoon, en klaar is Kees. Geen verdoving, geen littekens, maar wel 100% genezen!

Ongelooflijk, niet? Inderdaad: je kunt het niet geloven en je mag het niet geloven! Want het is bedrog van de bovenste plank. Die wonderdokters voeren een hele show op om de aandacht af te leiden. Intussen verbergen ze in hun handen, tussen de watten die ze vasthouden, een zakje met daarin ingewanden van kippen: darmen, levers, hartjes, noem maar op. En het geheel natuurlijk overgoten met (al dan niet echt) bloed. Als ik zelf een healing imiteer, laat ik eerst mijn handen zien, zodat mijn publiek kan zien dat ik niets vastheb. Maar die Aziatische healers doen zelfs die moeite niet! (Voor alle duidelijkheid: mijn publiek is kerngezond en weet heel goed dat ik alleen maar een show opvoer.)

Het is verbijsterend dat die patiënten ook maar enig geloof hechten aan die praktijken. ‘Hoe komt het dat ik die vingers niet eens voel binnendringen, terwijl ik niet eens verdoofd ben? Hoe komt het dat ik geen sneetje heb overgehouden aan de niet eens zo voorzichtige ingreep?’ Het droevige is dat die mensen zich die vragen niets eens meer stellen. Ze zijn wanhopig, hebben veel geld betaald en laten zich volledig misleiden door vingervlugheid, valse gezwellen en wat bloed. Ze komen er aan met een terminale kanker, krijgen te horen dat ze genezen zijn en keren met een koffer vol hoop (maar een pak geld lichter) terug naar huis. Waar ze helaas verder aftakelen…

Die Aziatische genezers zijn al meerdere malen ontmaskerd, maar je vindt er nog altijd tientallen op het internet. Een operatie kost een bom geld (reis niet inbegrepen) en in een minuut of wat zit de ingreep erop. Naargelang de hoeveelheid geld die je hebt, laten ze hun show wel wat langer duren of – nog erger – vragen ze je om later terug te keren voor een tweede ingreep.

‘In de naam van…’

De Europese en Amerikaanse healers pakken het helemaal anders aan dan hun Aziatische collega’s. Zij laten de patiënten niet naar hen komen, maar toeren zelf de wereld rond op zoek naar gewillige slachtoffers. Ze treden op in grote evenementenhallen of in volle sportstadions en roepen niet zelden de hulp in van de Almachtige.

Een van hen is de Duitse predikant Reinhard Bonnke. Hij is het gezicht van de geloofsgemeenschap Christus für alle Nationen (CfaN), die vooral in Afrika actief is. Bonnke probeert de plaatselijke bevolking te overtuigen van de kracht van Jezus Christus door op een podium allerlei miraculeuze genezingen uit te voeren. Hij is zelfs in staat het hiv-virus uit te drijven. Dat de paus het gebruik van condooms veroordeelt, vind ik al erg genoeg. Maar dat een (andere) gekke Duitser duizenden besmette Afrikanen wijsmaakt dat ze dankzij hun geloof van aids kunnen genezen, vind ik zo mogelijk nog stuitender. Maar Bonnke vaart er wel bij. De prekende genezer heeft naar eigen zeggen al zo’n 50 miljoen mensen bekeerd. ‘Als God in dit tempo zieltjes blijft redden, zal de duivel binnenkort alleen in de hel zitten’, zei hij in mei tijdens een optreden in het (slechts half gevulde) Antwerpse Sportpaleis. Blijkbaar trekt Bonnke nu Europa door om fondsen te werven voor zijn hemeltergende praktijken. En dat probeert hij niet eens te verhullen: ‘Veel mensen geven God krediet, maar af en toe heeft hij ook cash nodig.’ En dus krijgt elke toeschouwer een soort kaart waarop hij moet aankruisen hoeveel hij wil doneren. Het laagst mogelijke bedrag is 50 euro, maar ook 500 en 5000 euro behoren tot de mogelijkheden. In Antwerpen maakte Bonnke zich trouwens al snel uit de voeten. De gebedsgenezing liet hij over aan zijn Afrikaanse assistent, die allerlei mirakels beloofde dankzij de hulp van Jezus Christus. De toeschouwers moesten hun ene hand op de pijnlijke plaats leggen en de andere hand naar de hemel richten. En zo zou elke aanwezige genezen van hartkwalen, kanker, astma en – jawel – aids. Iemand met gewrichtspijn werd op het podium geroepen en kon als bij wonder met zijn armen zwaaien, een hardhorige had plotsklaps zijn hoorapparaatjes niet meer nodig…

Adrenaline

De vraag blijft natuurlijk: hoe komt het dat die mensen uit het publiek kreupel naar het podium strompelen en na zo’n goddelijke interventie zonder moeite de trappen afdalen en naar hun stoel wandelen? Zijn het medeplichtigen? Misschien is dat bij sommige acts wel het geval. Maar vaak zit het vernuftiger in elkaar. En alweer heeft het misleiden van de zintuigen er iets mee te maken.

Ten eerste: wie garandeert dat die toeschouwers zo ziek of zo zwak zijn als aan het publiek wordt voorgesteld? Het is bekend dat mensen die moeilijk ter been zijn bij hun aankomst worden opgevangen door medewerkers van de healers. Ze krijgen een rolstoel aangeboden en worden helemaal naar de eerste rij gereden, vanwaar ze natuurlijk sneller het podium worden opgeroepen. De healer zegt natuurlijk niet expliciet dat zijn ‘patiënt’ verlamd is, maar dat is wel de perceptie bij het publiek.

En zo komen we bij het tweede punt. De hele zaal wordt opgezweept om de Heer te prijzen en samen te bidden. En als bij wonder kan de ‘verlamde’ opstaan uit zijn rolstoel… Zelfs personen die wel degelijk last hebben van artrose, zijn vaak in staat om schijnbaar moeiteloos enkele stappen te zetten. Ze worden aangemoedigd door het hysterische geschreeuw van de genezer en de duizenden aanwezigen, en beseffen heel goed dat ze in het middelpunt van de belangstelling staan. De patiënten teren enkele seconden op pure adrenaline, zoals een atleet die naar een overwinning wordt gebruld. Maar ik zou een dag later de gewrichten van de artrosepatiënt niet willen voelen. Dan zijn ze weer even slecht af, of misschien nog slechter dan de dag ervoor.

Je kunt je afvragen waarom die mensen de genezer achteraf niet aan de galg praten. Tja, ik vrees dat we dan weer uitkomen bij de hardnekkigheid van goedgelovigheid. Je moet weten dat de mensen die op zo’n healer afkomen vaak al een rotsvast geloof hebben in een interveniërende God. Na hun valse genezing blijven ze zichzelf ervan overtuigen dat ze een goddelijke ingeving hebben gevoeld. ‘Ik voel me toch net iets beter, hoor.’ Bovendien – niet te onderschatten – hebben ze al betaald. Want zoals ik daarnet al zei, gaan na zo’n optreden de enveloppen rond en wordt er massaal veel geld ingezameld. En hoe meer je betaalt, hoe meer je terugkrijgt. Heb je geen geld bij je, wees dan niet bang: er staat een rekeningnummer op de omslag.

Rechtstreekse lijn met God

Peter Popoff, een wereldberoemde handoplegger uit de jaren zeventig en tachtig, had blijkbaar niet voldoende vertrouwen in de hierboven beschreven psychologische mechanismen. Hij nam zijn toevlucht tot onversneden frauduleuze praktijken en maakte mede daardoor ook veel meer indruk dan de doorsneehealer.

De in Duitsland geboren Amerikaan warmde zijn publiek op zoals de meeste andere gebedsgenezers dat doen. Hij liep als een bezetene door de zaal en schreeuwde om de zoveel seconden ‘Praise the Lord!’ Maar wat Popoff zo speciaal maakte, was dat hij van alles bleek te weten over zijn toeschouwers. ‘God vertelt me dat op de zestiende rij ene John Smith zit. Klopt dat?’ (John Smith knikte hevig, het publiek viel net niet in zwijm. En Popoff orakelde verder.) ‘Geboren in Texas, maar uitgeweken naar LA? Telefoonnummer 00125634. U hebt last van uw schouder en uw dokter heeft gezegd dat…’ Allemaal correcte informatie!

Daarna stapte hij op John Smith af, schreeuwde nog wat devote woorden, legde zijn hand op Johns hoofd en duwde als het ware de kwade organismen uit het zieke lichaam. Een zeer indrukwekkend spektakel, en des te geloofwaardiger dankzij Popoffs rechtstreekse lijn met God. Die man moest wel bovennatuurlijk begaafd zijn!

John Smith had bij zijn aankomst echter een gedetailleerd formulier moeten invullen, dat zogezegd moest dienen als inschrijving voor Popoffs nieuwsbrieven. Op zich zou dat al een belletje moeten doen rinkelen bij de toeschouwers, maar zij redeneerden als volgt, en niet eens onterecht: ‘In die vijf of tien minuten tussen onze aankomst en het begin van het spektakel kan hij toch niet de namen van al die duizenden aanwezigen uit het hoofd hebben geleerd? Laat staan dat hij een specifieke naam kan linken aan een hernia en een andere naam aan huidkanker.’

Het moet gezegd, de genezingen van Peter Popoff leken waterdicht. Maar één man voelde toch nattigheid: James Randi. De meester-scepticus had een donkerbruin vermoeden hoe Popoff zijn publiek bij de neus nam en stuurde begin jaren tachtig een van zijn medewerkers naar een ‘optreden’. Die medewerker had een frequentiescanner bij zich. Het vermoeden van Randi bleek terecht. De scanner pikte signalen op van backstage. Popoffs vrouw Elizabeth, met de formulieren op haar schoot, gaf alle informatie over de toeschouwers door aan haar man, die een zo goed als onzichtbaar ontvangertje droeg in zijn oor. En ze amuseerde zich blijkbaar kostelijk, want op Randi’s opnames is bijvoorbeeld te horen hoe ze haar man lachend toefluistert: ‘Peter, schat, kun je me horen? Zo niet, dan heb je een serieus probleem!’

Randi formuleerde zijn conclusie op zijn typische, cynische manier. ‘We hebben het bewijs dat God bestaat. We hebben hem zelfs horen spreken! Want hij zendt uit op golflengte XY, met de stem van de vrouw van de predikant.’

Popoffs carrière als handoplegger was ten dode opgeschreven en hij verdween jarenlang van het toneel. Maar sinds enkele jaren koopt hij weer zendtijd om te preken op tv. In infomercials spoort hij mensen aan om hun adres op te sturen, zodat hij hun gratis Miracle Spring Water kan toesturen: water waarin goddelijke krachten zijn ingestraald. Maar intussen word je wel aangespoord om toch een donatie te doen. Het gaat dus alweer om een multi million dollar business!

Eens een gek, altijd een gek, zeker? Maar zolang mensen daar geloof aan hechten, spartelen die charlatans overal doorheen. En als zelfs Madonna herself het water in haar verwarming laat vervangen door kabbalawater… (Prijskaartje: 5000 pond.)

Therapie

In het hoofdstuk over hypnose en suggestie kaartte ik al aan dat sommige charlatans hypnose gebruiken om aan therapie te doen. Ook dat is een vorm van healing, maar dan voor psychische aandoeningen, zoals neuroses en verslavingen. Maar paranormale genezers beschikken, naast hypnose, over een heel gamma van spirituele therapieën! De klankschalentherapie bijvoorbeeld. Door speciale potjes uit het Himalaya-gebergte aan te raken, worden geluidsvibraties uitgezonden die niet alleen je oor bereiken, maar alle cellen van je lichaam. Waardoor je in gelukzalige harmonie met jezelf komt.

Gaan we opnieuw de meer goddelijke toer op, dan komen we bijvoorbeeld bij engelentherapie terecht. Iedereen heeft namelijk beschermengelen die Gods vredeswens voor elk mens in de praktijk omzetten. Het volstaat om je open te stellen voor die engelen en je leven wordt een stuk rooskleuriger…

Daar hebben we het weer: ‘Het volstaat om je open te stellen…’ Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat die zin vooral gebruikt wordt door mensen die lucht verkopen. Die zelfverklaarde therapeuten leggen het succes van hun behandeling sowieso in de handen van de patiënt. Als ze je zogezegd van je rookverslaving hebben afgeholpen, sturen ze je met de volgende flinterdunne boodschap de wereld vol verleidelijke tabaksgeuren in: ‘Je bent ervan af. Je bent geen roker meer. Maar als je er opnieuw één aansteekt, heb jij het wel gedaan, hè. Daar kan ik niets aan doen. Dan is het je eigen schuld.’

Ik wil hier absoluut niet beweren dat alle gediplomeerde psychiaters op-en-top professioneel zijn. Onder hen zijn er heel wat die amper luisteren, wat pillen voorschrijven en je weer wegsturen. De niet-gediplomeerde therapeuten luisteren vaak heel goed, proberen je oprecht te helpen – al dan niet met de hulp van paranormale krachten – en niet noodzakelijk zonder succes. Patiënten voelen zich vaak begrepen, ze hebben er niet zelden deugd van gehad.

Maar er zijn grenzen. Zolang het gaat om mensen met de gebruikelijke ups en downs, met wat stress of een nakende depressie, kan een spirituele behandeling best wel vruchten afwerpen. Maar zodra die therapeuten beweren dat ze via handoplegging kanker, schizofrenie of zelfs homoseksualiteit kunnen genezen, dan dalen we af naar het criminele niveau. En geloof me, er zijn helaas nog te veel van die gevaarlijke kwakzalvers actief.

Het is mij een raadsel waarom het gerecht zo weinig optreedt tegen dat soort praktijken. Een gebrek aan mankracht? Andere prioriteiten? Of ligt het geloof in het paranormale te gevoelig? Tenslotte stappen de meeste slachtoffers zelf naar de paragnost.

Ik zou diezelfde vraag kunnen stellen over alle paranormale fenomenen die ik in dit boek behandel, want in elke branche lopen doelbewuste bedriegers rond. Vaak richten ze emotionele of financiële schade aan bij de meest kwetsbare personen. En dat is op zich al erg genoeg. Maar als die charlatans zich ook nog eens gaan uitspreken over leven en dood, dan bereikt mijn bloed het kookpunt.