2 ‘WIE HEB IK AAN DE LIJN?’ (‘DACHT IK HET NIET!’)

TELEPATHIE

Het overkomt iedereen wel eens: je denkt aan iemand, de telefoon gaat en het is de persoon in kwestie die je heeft opgebeld. ‘Dat is telepathie!’ is dan de meest voor de hand liggende reactie.

Het is niet meer dan normaal dat van die honderden telefoontjes er wel eens eentje de ‘Telepathie!’-reactie ontlokt. Feit is dat je alleen de ervaringen onthoudt die je opvallen.

Telepathie is het vermogen om informatie, gevoelens en gedachten door te geven zonder te praten. Communicatie zonder woorden, zeg maar. En weten wat een ander denkt. In het voorbeeld met de telefoon zou dat dus betekenen dat persoon A via gedachten persoon B heeft aangezet om de telefoon te nemen en naar persoon A te bellen.

‘Nee, hoor,’ zeg ik dan, ‘met telepathie heeft dat niets te maken.’ Sterker nog, telepathie bestaat naar mijn bescheiden mening niet eens. Het fenomeen is nog nooit wetenschappelijk bewezen.

Sommigen opperen dan dat net dat gebrek aan wetenschappelijk bewijs aantoont dat telepathie een paranormale gave is. Maar die redenering gaat niet op. Het is niet omdat je zonder woorden kunt communiceren, dat je paranormaal begaafd bent. Telepathie is perfect te faken, al zeg ik het zelf !

Toeval en andere verklaringen

Toegegeven: in het dagelijkse leven gebeurt het vaak dat je denkt dat je telepathie hebt ervaren. In bepaalde situaties lijkt het inderdaad alsof je weet of aanvoelt wat iemand denkt. Maar daar is altijd een perfect logische verklaring voor.

Neem nu het voorbeeld van daarnet. Je krijgt telefoon van iemand aan wie je net dacht. Hoe vaak gebeurt dat per jaar? En hoeveel telefoontjes krijg je jaarlijks in totaal? Conclusie: het is niet meer dan normaal dat van die honderden telefoontjes er wel eens eentje de ‘Telepathie!’- reactie ontlokt. Feit is dat je alleen de ervaringen onthoudt die je opvallen. Al die telefoontjes waar je geen speciaal gevoel bij had, verdwijnen in de vergetelheid. Met andere woorden: in veel zogenaamde gevallen van telepathie gaat het gewoon om toeval.

Vaak is er zelfs van toeval geen sprake. Als je bijvoorbeeld telefoon krijgt van iemand die je net zelf wilde opbellen, dan komt dat negen op de tien keer omdat je elkaar onlangs hebt teruggezien of elkaar binnenkort nodig hebt voor iets.

Een ander voorbeeld dat je ongetwijfeld bekend in de oren klinkt. Je zit samen met je partner op de bank, jullie zien iets op tv en willen op hetzelfde moment exact hetzelfde zeggen. Hetzelfde komt soms voor als je samen iets ziet gebeuren op straat of een liedje hoort op de radio. Ook daar staan sommige mensen van te kijken. Maar het is toch volstrekt logisch dat mensen die elkaar heel goed kennen en samen heel wat hebben meegemaakt, dezelfde associaties maken? Dat is geen kwestie van toeval, maar van gewoonte, van elkaar door en door kennen.

Iemands gedachten lezen doen we trouwens allemaal, dag in dag uit. Daar hoef je helemaal niet paranormaal voor te zijn. In tal van situaties is het evident wat andere mensen denken. Stel: een man zit met zijn vrouw op een terrasje en er loopt een knappe hardloopster voorbij. De man kijkt naar haar, het meisje lacht vriendelijk terug en de man krijgt een klap van zijn vrouw. Je hoeft geen helderziende te zijn om te weten wat elk van die drie mensen denkt in deze concrete situatie.

Het vrouwelijke kantje van de mentalist

Het omgekeerde, een man die zijn vrouw berispt omdat ze naar een andere man kijkt, gebeurt trouwens zelden. Misschien omdat een man daar minder van wakker ligt – daar spreek ik me niet over uit – maar vooral omdat een man minder oog heeft voor dat soort subtiele zaken. De meeste mensen selecteren onbewust allerlei dingen weg om zich te focussen op wat ze aan het doen of aan het bekijken zijn. Als we constant alle zintuiglijke indrukken zouden opslaan en interpreteren, dan zouden we gek worden. Vooral mannen zijn sterk in dat filtergedrag, vandaar ook dat ze meestal meer moeite hebben met multitasking. Maar hypersensitieve mensen filteren veel minder weg. En niet toevallig zijn dat dikwijls vrouwen.

Vrouwen pikken onbewust signalen, impressies, ervaringen op waar wij mannen amper bij stilstaan. Op het eerste moment lijken ze met al die impressies niet veel te doen, maar onbewust hangen ze daar wel allerlei conclusies aan vast. (En af en toe, soms maanden later, krijg je als man die conclusies volkomen onverwacht gepresenteerd tijdens een discussie. Of ben ik nu iets te seksistisch?)

Waar ik naartoe wil, is het volgende: hypersensitieve mensen – vaak vrouwen – zijn heel gevoelig voor allerlei non-verbale signalen. Op basis daarvan slagen ze er vaker dan gemiddeld in om de gedachten van iemand anders te ‘lezen’.

Die sensitiviteit, aangeboren of getraind, vind je ook bij mentalisten zoals ikzelf. Het belang van non-verbale signalen is nauwelijks te onderschatten, zeker als ik telepathie wil faken. Bijvoorbeeld: ik vraag iemand om keihard aan een getal tussen 1 en 10 te denken en hardop van 1 tot 10 te tellen. Dan kan ik meestal uit de intonatie het juiste getal afleiden. Als ik die persoon daarop wijs en ik vraag nog eens hetzelfde, dan zal hij op zijn intonatie letten, maar zijn lichaamshouding zal heel vaak het getal verraden.

Alles wat ik tijdens een optreden vertel, heeft zin. Alles wat ik doe, heeft een doel. Enerzijds zend ik zelf eerst verbale (vragen) en nonverbale signalen (gebaren) uit, die de toeschouwers onbewust opslaan. Zo probeer ik de daden en gedachten van het publiek te geleiden. Anderzijds lok ik op die manier reacties uit bij hen, vooral nonverbale signalen, die ik daarna probeer te interpreteren. (In zekere zin doen waarzeggers precies hetzelfde, met behulp van cold reading. Maar daar heb ik het in deel 2 nog uitvoerig over.)

Cijfers raden lukt meestal wel, maar af en toe ga ik ook de mist in. En dan is dat de schuld van de ander. Makkelijk, hè?

Wat ik bedoel, is het volgende. Mentalisten zijn grotendeels afhankelijk van hun proefpersonen en vertrouwen heel vaak op gewoontes! Ik probeer ervoor te zorgen dat iemand de dingen associeert die de meeste mensen met elkaar associëren. Ik probeer de meest logische reacties uit te lokken, omdat die mij het beste uitkomen.

Maar soms doet de andere partij niet wat ze verondersteld wordt te doen – omdat het in 90% van de gevallen zo gaat. Soms omdat de persoon in kwestie niet goed geconcentreerd is en niet goed naar me luistert. Zo kan hij de signalen die ik uitzend natuurlijk niet adequaat beantwoorden. Maar soms ook omdat hij zich helemaal afsluit en weigert zich te laten sturen. (Een houding die ik trouwens sterk aanbeveel om de echte charlatans, de zelfverklaarde paranormalen, te dwarsbomen!)

Uiteraard is een mentalist niet helemaal afhankelijk van zijn publiek. Dat zou al te riskant zijn. Maar je zult begrijpen dat ik hier niet veel dieper op in kan gaan. Ook onder mentalisten bestaat namelijk een beroepsgeheim! Ik wilde alleen maar even wat basisprincipes meegeven, om aan te tonen dat telepathie in wezen niet bestaat. En dat je wel kunt doen alsof. Als je de juiste sfeer schept en intensief traint op sensitiviteit, kom je vaak al een heel eind als gedachtelezer.

Peepshow

In tegenstelling tot mentalisten, die er prat op gaan dat ze maar vijf zintuigen hebben en gebruiken, zijn er helaas ook heel wat hypersensitieve mensen die zichzelf een zesde zintuig toeschrijven. Vaak doen ze dat op basis van een paar voorgevoelens die zijn uitgekomen, of op basis van enkele schijnbaar telepathische ervaringen.

Onder die zelfverklaarde paranormalen zijn er helaas die met behulp van hun zesde zintuig de wereld afschuimen om goedgelovige mensen te bedotten en stinkend rijk te worden.

Een van hen is niemand minder dan Uri Geller, mijn grote held van het eerste uur. Hij werd in de jaren zeventig niet alleen wereldberoemd als begenadigd lepelbuiger, hij beweerde ook over allerlei andere bovennatuurlijke krachten te beschikken. Zo kon hij bijvoorbeeld ook gedachtelezen. Ooit vroeg hij een talkshowpresentatrice om een tekening te maken terwijl hij zich afwendde en zijn handen voor zijn ogen hield. Daarna vroeg hij de vrouw om aan haar tekening te denken en hij tekende die bijna perfect na. Indrukwekkend, niet?

Waarom zou iemand zijn handen voor zijn ogen houden, als hij toch al met zijn rug naar de andere persoon zit? Omdat hij in zijn handen een klein spiegeltje houdt.

Wie anders dan James Randi had een logische verklaring voor Gellers telepathische vermogen? Randi stelde een pijnlijk eenvoudige vraag: waarom zou iemand zijn handen voor zijn ogen houden, als hij toch al met zijn rug naar de andere persoon zit? Het antwoord is nog pijnlijker eenvoudig: omdat hij in zijn handen een klein spiegeltje houdt en rustig kan gadeslaan wat er achter zijn rug gebeurt.

Toch kreeg Geller ook steun uit wetenschappelijke hoek. Twee onderzoekers van het Amerikaanse Stanford Research Institute (SRI), een natuurwetenschappelijke denktank, onderzochten Gellers gaven. Ze maakten een tekening in de ene ruimte en vroegen Geller, die zich in een andere ruimte bevond, om daarna dezelfde tekening te maken. De resultaten waren ‘op zijn minst bijzonder genoeg om er verder onderzoek aan te besteden’.

Later legden twee psychologen echter pijnlijk bloot hoe onnauwkeurig de twee onderzoekers van het SRI te werk waren gegaan. De twee ruimtes lagen naast elkaar en werden slechts gescheiden door een muur … met een gat in. Op de muur tegenover dat gat waren de tekeningen van de onderzoekers te zien. En alsof dat nog niet volstond, had Geller toegang tot een intercom, waardoor hij de gesprekken in de naburige ruimte probleemloos kon afluisteren. Onbegrijpelijk amateuristische wetenschap, als je het mij vraagt…

Een bekende hedendaagse telepaat is Derek Ogilvie. De Schot dankt zijn bekendheid vooral aan zijn spiritistische gave: hij kan naar eigen zeggen met de geesten van overledenen communiceren. In werkelijkheid gokt hij er vaak op los en weekt hij allerlei informatie los bij zijn toeschouwers.

De reden waarom ik Ogilvie hier opvoer, is echter omdat hij ook beweert de gedachten van baby’s te kunnen lezen. Vandaar zijn bijnaam: De Babyfluisteraar. In dat geval zou er wel sprake zijn van telepathie. Je moet het hem nageven: een originele invalshoek is het wel! Maar net als in zijn spiritistische shows, doet Ogilvie niets anders dan gokken. Ik kan er mij iets bij voorstellen. Ogilvie komt bijvoorbeeld binnen in een huis, kijkt naar een kind van zes maanden en vraagt daarna:

Dat zowat iedereen onlangs kosten heeft gehad aan zijn auto, daar staan de verbijsterde ouders helaas niet bij stil. In moeilijkere gevallen concentreert Ogilvie zich op de baby of de peuter, maar ontspint zich tegelijk een heel gesprek met de ouders, waarin hij hun allerlei informatie ontfutselt. Cold reading, zo heet die techniek (zie deel 2). Als hij die info even later herkauwt, doet hij alsof hij de informatie van het kind heeft ontvangen.

DOE HET ZELF!

Dit boek is bovennatuurlijk!

Ik vertelde daarnet dat mentalisten vaak uitgaan van wat mensen verondersteld zijn te doen. Sommige dingen zijn namelijk behoorlijk voorspelbaar. Als je mensen out of the blue vraagt om aan een getal tussen 1 en 4 te denken, dan is de kans groot dat ze spontaan aan 3 denken. Tussen 1 en 10 blijkt 7 opvallend populair. Zeker als je vier (of tien) glazen naast elkaar zet en de ander ziet de keuzemogelijkheden dus voor zich, zijn 3 en 7 (gezien van links naar rechts) bijna een garantie op succes. Met die wetenschap kun je ongelooflijk veel indruk maken als telepaat!

WERKWIJZE 1

In de eenvoudige versie kun je op voorhand, als je proefpersoon het niet ziet, het getal 3 op een papiertje of een bierviltje schrijven en daarna de opdracht geven: ‘Noem heel spontaan het eerste getal dat in je opkomt tussen 1 en 4.’ Of je zet vier glazen naast elkaar en vraagt de ander om er één te kiezen.

Maakt hij statistisch de meest voorspelbare keuze, dan laat je zelfverzekerd zien wat je had genoteerd. Zo niet, dan kun je de ander verwijten dat hij slechte vibraties uitzendt en hem op een biertje trakteren.

WERKWIJZE 2

Je kunt de act ook een beetje inkleden en van een vleugje humor voorzien.

  Schrijf op een papiertje: ‘Juist!’

  Zet vier (of tien) glazen naast elkaar of vraag je proefpersoon om heel spontaan, zonder erover na te denken, een glas te kiezen.

  Laat daarna het kaartje zien. De kans dat je als een flauwerik wordt bestempeld, is reëel. En als je proefpersoon je heeft ontgoocheld door een onvoorspelbaar cijfer te noemen, dan eindigt de show hier.

Is er wel degelijk voor 3 gekozen, dan kun je het hoongelach omzetten in oprechte verbazing.

  Je zegt ‘Ik zal bewijzen dat 3 daadwerkelijk het juiste antwoord was!’ en haalt dit boek tevoorschijn.

  Vraag je proefpersoon om het boek traag te doorbladeren, van de eerste pagina tot de allerlaatste. ‘Let op de handjes aan de rechterkant!’

Zoals in een ouderwetse animatiefilm steken de handjes allerlei vingers de lucht in. Maar op de allerlaatste pagina blijven … drie vingers in de lucht!

Heb je laten kiezen voor een getal tussen 1 en 10 en viel de keuze op 7, doe dan exact hetzelfde. Maar in dat geval laat je bladeren van achteren naar voren. Het aantal vingertjes dat daar omhoog staat, is … zeven!

Je kunt ook beide opties combineren. Als de eerste versie (met het cijfer 3) is gelukt, dan kun je de proefpersoon ook vragen om een cijfer tussen 1 en 10 te noemen. Zegt hij 7, dan ben je de gelukkigste telepaat ter wereld en maak je opnieuw indruk. Werkt hij de tweede keer minder goed mee, dan zeg je maar dat de sfeer niet meer goed zit. Dat doen de ‘echte’ telepaten ook!

Het belang van bierviltjes

Bierviltjes zijn niet alleen nuttig om het cafémeubilair droog te houden of om nagelbijters en stoppende rokers van hun gewoonte af te houden, ze zijn ook een onmisbaar attribuut voor de amateurtelepaat. Maar dan heb je wel een medeplichtige nodig. Vierkante of rechthoekige bierviltjes zijn aan te raden, maar ook met ronde exemplaren zou het moeten lukken.

WERKWIJZE

  Samen met je gezelschap leg je negen voorwerpen op de tafel of op de toog, in groepjes van drie bij elkaar. Drie voorwerpen liggen in de breedte, drie in de lengte.

  Terwijl jij je even verwijdert van het gezelschap, kiezen de anderen samen één voorwerp. Zij zien echter niet dat jouw medeplichtige zijn glas op de overeenkomstige plaats op zijn bierviltje zet. Bijvoorbeeld: als het voorwerp rechts bovenaan is gekozen, zet je partner in psychic powers zijn glas rechts bovenaan op zijn bierkaartje (vanuit jouw oogpunt). Kiezen ze het middelste voorwerp, dan staat zijn glas pal in het midden van het kaartje. Enzovoort.

  Als je terugkomt, vraag je jouw vrienden om hard aan het voorwerp in kwestie te denken. Je beweert dan dat je het gekozen voorwerp kunt raden dankzij jouw telepathische gave.

  Na wat gespeelde concentratie en twijfel, duid je zonder problemen het juiste voorwerp aan.

Deze truc kun je tot in het oneindige herhalen. Zolang de medeplichtige zijn move doet nog vóór je terugkomt, zal niemand vermoeden dat je geholpen wordt. Want de slimmeriken zullen pas op verdachte handelingen gaan letten als je terug bent.

Als je vrienden van het wantrouwige type zijn, kan een van hen (niet jouw medeplichtige uiteraard) je zelfs vergezellen als jij je verwijdert, om te controleren of je niet spiekt of afluistert.

Black magic

Ook voor deze paranormale stunt heb je een medeplichtige nodig. In dit geval is die medeplichtigheid wat doorzichtiger, omdat je sidekick – anders dan in het vorige voorbeeld – een hoofdrol opeist. Opnieuw beweer jij te kunnen aanvoelen aan welk voorwerp je gezelschap denkt.

WERKWIJZE

  Terwijl jij je even verwijdert, kiest je gezelschap één voorwerp uit de ruimte of een kledingstuk van iemand uit de groep.

  Als je terugkomt, moet de medeplichtige het woord opeisen. Hij begint voorwerpen aan te duiden en stelt telkens de vraag: ‘Is dit het voorwerp waar we aan denken?’ Jij antwoordt (voorlopig): ‘Nee.’

  Zodra jouw medeplichtige een zwart voorwerp aanduidt (en jij weer ‘nee’ zegt), is het voor jullie beiden opletten geblazen. Jullie hebben namelijk afgesproken dat het derde voorwerp dat na het zwarte voorwerp komt het juiste is. Je medeplichtige duidt nog twee foute dingen aan en bij het derde zeg je: ‘Ja, ik geloof dat dit het voorwerp is waar jullie aan denken.’ Tot grote verbazing van je vrienden heb je gelijk!

Om zichzelf niet extra in de kijker te plaatsen, houdt de medeplichtige zich wat afzijdig bij de keuze van het voorwerp. Kiest de groep toevallig voor iets zwarts, dan moet de medeplichtige eerst een ander zwart object aanduiden en vanaf dan tot drie tellen.

Betoverde bingo

Dit laatste staaltje van telepathie hebben we te danken aan een wiskundige geest met te veel vrije tijd. Hij bedacht de volgende zes magische kaartjes, vol getallen tussen 1 en 60. Het lijken wel bingokaartjes, maar dan een telepathische variant. Kopieer ze en knip ze uit. Het enige wat je moet kunnen, is hoofdrekenen voor beginners.

WERKWIJZE

  Uiteraard geef je dit experiment een telepathische twist. Hoewel niemand uit je naaste omgeving daar een snars van zal geloven, beweer je voor de lol dat je onlangs hebt ontdekt dat je gedachten kunt lezen.

  Vraag iemand om aan een getal tussen 1 en 60 te denken. Je benadrukt uiteraard dat hij er heel sterk op moet focussen. ‘Anders kan ik onmogelijk je gedachten lezen of ontvangen.’

  Laat de zes kaartjes zien, één voor één en – van levensbelang! – in de juiste volgorde. Bij elk kaartje moet de ander hardop zeggen of het getal in kwestie op de kaart staat of niet. Gemakshalve vraag je hem om gewoon ‘ja’ of ‘nee’ te zeggen. Let op: het is belangrijk dat de persoon nauwkeurig kijkt en correct antwoordt. ‘En blijf echt sterk denken aan het getal, zodat ik het kan ontvangen.’

  Bij elk ‘ja’ onthoud je welk cijfer links bovenaan staat en je telt het bij de andere ‘ja’-cijfers op. Bijvoorbeeld: ‘ja’ (1) – ‘nee’ – ‘nee’ – ‘ja’ (8) – ‘ja’ (16) – ‘nee’ = 25.

  Het lijkt ongelooflijk, maar de som van die cijfers is altijd het getal waar de ander aan dacht. Je noemt het getal en ziet een mond vol tanden verschijnen.

Uiteraard is dit pure wiskunde, en dat zullen veel toeschouwers ook wel snappen, maar het is echt een leuke vondst om bovennatuurlijke gaven mee te veinzen. Sommigen zullen je er trouwens van verdenken hun oogbewegingen te volgen, maar dat vermoeden kun je makkelijk counteren. Als je de volgorde van de cijfers links bovenaan goed uit je hoofd kent, kun je zelfs met je ogen dicht gedachtelezen. Het enige wat je moet doen, is in je hoofd een eenvoudig optelsommetje maken (bijvoorbeeld 2 + 4 + 8 + 32 = 46). Eventueel kun je zelfs je ogen sluiten en tegelijk één hand op het hoofd van de ‘denker’ leggen. Of je priemende ogen (als in een trance) op zijn voorhoofd richten. Alles voor de show, niet?