Bij elke blik op de kaart van Berlijn valt telkens weer op hoe immens groot het groenoppervlak in het midden van de stad is. Vanaf de 16de eeuw, toen Berlijn nog niet naar het westen was uitgebreid, was dit koninklijk jachtterrein. De Grote Keurvorst Friedrich Wilhelm liet het park uitbreiden met de bekende zichtassen, en de liberale Frederik de Grote stelde het park voor het publiek open. Begin 19de eeuw kreeg het zijn definitieve gestalte door het werk van Peter-Joseph Lennè ( pp. 148-149). Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog stond hier haast geen boom meer, want die waren door de Berlijners bijna allemaal gekapt en opgestookt. Toen pootten zij er aardappelen en andere groenten. In maart 1949 plantte burgemeester Ernst Reuter de eerste lindeboom voor de wederopbouw van het park, waarbij men grosso modo de plannen van Lenné volgde.

Tegenwoordig zijn er maar liefst 30 km wandelpaden. Er wonen nog steeds maar weinig mensen maar des te meer genieten Berlijners ervan als ze ‘raus in’t Jrüne’ gaan, vooral ’s zomers, zoals de door de lokale tv gesponsorde hardloopclub die zich hier elk jaar voorbereidt op de marathon van Berlijn.

Siegessäule

Hoog boven de Tiergarten torent een van de bekendste beelden van Berlijn: de Siegessäule. Het gedenkteken werd door Johann Heinrich Strack op 2 september 1873 onthuld ter viering van de Pruisische overwinningen op Denemarken (1864), Oostenrijk (1866) en natuurlijk Frankrijk (1871). De vergulde ornamenten zijn dan ook afkomstig van buitgemaakte Franse kanonlopen. De overwinningsgodin boven op de 67 m hoge zuil werd gemaakt door Friedrich Drake en is bekleed met een kilo bladgoud. Om die reden wordt zij in Berlijn dikwijls ‘Joldelse’ genoemd. Omdat de Siegessäule ruim 30 ton weegt, noemen Berlijners haar ook wel ‘de zwaarste vrouw van Berlijn en de goedkoopste, omdat het maar een paar mark kost om haar te bezoeken’. Oorspronkelijk stond zij voor de Rijksdag, maar Hitler liet haar in 1939 verplaatsen naar de Große Stern omdat zij daar beter in Albert Speers Germania-plannen paste ( p. 27). Bovendien werd de voet van de zuil nog 6,5 m verhoogd. Op de vraag waarom zij de engel hoger hadden gezet, antwoordde de Berliner Schnauze tijdens de nazitijd: ‘Dan kan Goebbels haar rok niet optillen.’ Binnen in de zuil leiden 285 treden tot aan de voet van Joldelse. Het mozaïek is van Anton von Werner en stelt de Duitse 19de-eeuwse vrijheidsstrijd voor.

Ten slotte: in de Berlijnse homoscene wordt een tijdschrift uitgegeven onder de titel Siegessäule ( pp. 178-180).

SIEGESSÄULE. Geopend: ma.–do. 9.30–18.30, vr.–zo. 9.30–19 uur, 100, 187, 341.

Straße des 17. Juni

De Tiergarten wordt doorsneden door de breedste straat van Berlijn, de Straße des 17. Juni, genoemd naar de dag in 1953 waarop de bevolking in Oost-Berlijn en de DDR in opstand kwam tegen het communistische bewind (zie pp. 29-30). Aan deze straat ligt het Sowjetisches Ehrenmal, dat in 1946 werd gebouwd in de vorm van een brede ereboog. Ook al lag het in West-Berlijn, het werd tot 1990 dag en nacht bewaakt door Sovjetsoldaten die geflankeerd werden door twee T34-tanks. Het marmer dat werd gebruikt, is voor een deel afkomstig uit de nabijgelegen verwoeste Neue Reichskanzlei. Het beeld van de Rotarmist is van de hand van majoor Lev Kerbel, de Russische beeldhouwer die ook verantwoordelijk was voor zulke robuuste werken als het beeld van communistenleider Ernst Thälmann in de Greifswalder Straße en de befaamde kop van Karl Marx in Chemnitz (voorheen Karl-Marx-Stadt).

Op de Straße des 17. Juni wordt ’s zaterdags vanaf ’s ochtends vroeg een rommelmarkt gehouden ter hoogte van het S-Bahn-station Tiergarten.

Schloss Bellevue

In 1786 voltooide Philipp Michael Bouman het barokke Schloss Bellevue, dat als zomerresidentie was bedoeld voor August Ferdinand van Pruisen, de jongste broer van Frederik de Grote. Het interieur is ontworpen door Carl Gotthard Langhans. Tijdens de Republiek van Weimar deed het gebouw dienst als museum en tijdens de nazi-jaren fungeerde het als gastenverblijf voor hooggeplaatst bezoek. In 1959 was het paleis geheel gerenoveerd en van nationaalsocialistische ornamentiek ontdaan. Vanaf dat jaar doet het dienst als ambtswoning van de Bondspresident. Op 1 januari 1994 nam de toen nog dienstdoende president Richard von Weizsäcker er met een kleine staf zijn intrek, om daarmee een signaal te geven dat er vaart gezet diende te worden achter de verhuizing van de regering van Bonn naar Berlijn.