8. Twee platte handen

De aanslag op Youssef Bensellam

Kort na elkaar klinken om vijf voor twee in de nacht van woensdag 26 op donderdag 27 juni 2012 vier knallen voor café The Corner op het Scheldeplein in de Amsterdamse Rivierenbuurt, tegenover congrescentrum RAI. De eerste drie zijn pistoolschoten die het verdere leven zullen bepalen van Youssef Bensellam (1987) – een jongere broer van de bekende Amsterdamse jongerenwerker Saïd Bensellam. De vierde is de klap die hij met zijn geleende Volkswagen Golf maakt als hij in een reflex het gas indrukt, een verkeersbord omver rijdt en tegen een boom belandt voor restaurant Vis aan de Schelde.

Saïd el K. (1985) – trainingspak, schoudertasje – rent de rijbaan over, richting de Geulstraat. Bezoekers van café The Corner komen naar buiten en treffen een triest tafereel. Bensellams neef Sofyan, de eigenaar van de auto, komt aanlopen vanaf de RAI, waar hij heeft gewerkt. Bensellam zou hem oppikken, maar hangt nu bewusteloos voorover in de gordel. Hij zal vanaf zijn nek verlamd blijven met een hoge dwarslaesie.

Het tafereel doet in alles denken aan een poging tot een liquidatie in het Amsterdamse criminele milieu, maar in het onderzoek dat volgt vindt de recherche geen motief voor een dergelijke afrekening binnen de onderwereld. Een oppervlakkige ruzie vormt de rode draad in het strafdossier. Twee recente klappen met de vlakke hand, wat stekeligheden en gedreig over en weer – meer ging in elk geval volgens sleutelspelers niet aan de schietpartij vooraf. Zoals zoveel jonge mannen van Marokkaanse origine in West kent Youssef Bensellam de broers Saïd en Ahmed el K. van gezicht. Iedereen in hun wereldje kent De Twins, zoals de tweelingbroers uit de Kinkerbuurt in het milieu heten. Hun reputatie is niet best: kort aangebonden en doorgaans bewapend.

Saïd el K. maakt enkele maanden voorafgaand aan de schietpartij opmerkingen die Bensellam niet zinnen. Bensellam is ‘geen goede jongen’, daar komt het op neer. Bensellam baalt ervan dat El K. zich met zijn leven bemoeit. Een telefoongesprek loopt vervolgens uit op bedreigingen. Bensellam vraagt waar Saïd is. ‘Dan rij ik naar je toe en lossen we het op,’ herinnert Bensellam zich te hebben gezegd. El K. reageert volgens hem dreigend: ‘Ik kom onverwachts, ik pak je wel.’

In de Kinkerstraat komen de twee elkaar kort daarop toevallig tegen, voor patatzaak Happy Snack. Bensellam spreekt El K. aan: ‘Je zou toch onverwachts komen...’ El K. reageert in Bensellams herinnering nonchalant: ‘Wat wil je gaan doen?’ Bensellam, een fervent kickbokser, ‘geeft’ El K. ‘een platte hand’, zoals hij het zelf formuleert als de onderzoeksrechter hem driekwart jaar na de schietpartij verhoort in het revalidatiecentrum: hij slaat zijn rivaal met vlakke hand een eerste keer neer. El K. staat op en loopt de snackbar binnen. Daar slaat Bensellam hem nogmaals met vlakke hand in zijn gezicht. El K. vertrekt en keert weinig later terug in donkere kleding, waaruit Bensellam opmaakt dat hij plannen heeft waarbij een onopvallend signalement te pas komt. Toch, er gebeurt niets noemenswaardigs meer. Zijn tweelingbroer en nog een andere broer vertellen Bensellam later dat Saïd el K. heel boos is. Nou, dat is Bensellam ook, riposteert die. Op de achtergrond speelt nog een ruzie tussen Saïd el K. en een vriend van Bensellam, waarbij El K. ook diens vader met een vuurwapen zou hebben bedreigd. Ook zou El K. weer verhalen zijn gaan rondstrooien over Bensellam. ‘Als ik hem tegenkom, heeft hij een probleem,’ zegt Bensellam tegen zijn omgeving.

Een paar weken gaan voorbij tot aan de nacht van 26 op 27 juni 2012. Saïd el K. hangt met tweelingbroer Ahmed en wat vrienden in café The Corner als Bensellam daar voor de deur parkeert om zijn neef op te halen. Een jonge Marokkaan die op straat ‘Wopper’ heet, loopt het café uit, Saïd el K. volgt. De laatste zegt pas bij de auto te zien dat niet de neef achter het stuur zit, maar Youssef Bensellam. Die doet zijn rechterportierraampje naar beneden en wisselt een paar beleefdheden met Wopper. Bij de onderzoeksrechter herinnert Bensellam zich dat El K. ineens opduikt naast Wopper en roept: ‘Ik zei het je toch?!’ Waarna de vier knallen klinken.

‘Dat was het,’ vertelt Bensellam bij de onderzoeksrechter. Volgens hem schoot Saïd el K. met het vuurwapen dat hij in zijn rechterhand hield. ‘Het moment kan ik me goed herinneren, daarna heb ik mijn bewustzijn verloren.’ In het ziekenhuis blijkt een kogel door zijn ruggengraat te zijn geschoten; twee nekwervels zijn verbrijzeld. Op camerabeelden uit The Corner is Saïd el K. te zien naast Bensellams auto als die ineens naar voren schiet. Een deel van zijn handafdruk is op en naast het rechtervoorportier achtergebleven. Als El K. is weggerend, gaat Wopper het café weer in, om dat kort daarop weer te verlaten in gezelschap van Ahmed el K., Saïds tweelingbroer.

In het onderzoek onder codenaam 13Nabas dat de recherche begint naar de schietpartij, duiken volop bekende namen op uit het Amsterdamse criminele milieu. De Criminele Inlichtingeneenheid (CIE) van de politie krijgt op de dag na de schietpartij een intrigerende tip binnen, die de politie verontrust over mogelijke wraakacties. ‘Popeye, Mootje, Hamza en een onbekende Hamza zijn gewapend met vuurwapens op zoek naar De Twins uit de Kinkerbuurt en een man genaamd Boris, die zij verdenken van deze schietpartij. Indien De Twins en Boris getraceerd zijn, worden zij ontvoerd en gemarteld. Als zij verantwoordelijk zijn voor de schietpartij dan worden zij doodgeschoten.’

De recherche weet heel goed wie de hoofdrolspelers in deze tip zijn, want die spelen in meer geruchtmakende onderzoeken een hoofdrol, waarover later meer.

Uit het verdere onderzoek blijkt vervolgens overigens niets van een ophanden zijnde wraakactie. In de strafzaak speelt dat gerucht geen rol meer. In verscheidene CIE-tips wordt Saïd el K. aangewezen als de degene die Bensellam heeft beschoten. In afgeluisterde telefoongesprekken wordt besproken dat Hamza B. een van de tweelingbroers ‘een pakkie heeft gegeven’ (een pak slaag) en van een van de broers een klap terug heeft gehad op zijn oog.

Een tipgever vermoedt dat ‘De Twins’ bang zijn geweest dat Youssef Bensellam vrienden mobiliseerde toen ze hem zagen arriveren voor het café en zagen bellen in de auto. Wopper zou hebben besloten naar buiten te gaan om te bemiddelen tussen de broers en Bensellam. Terwijl hij met Bensellam sprak, zou Ahmed uit het café zijn komen lopen en een paar keer op Bensellam hebben geschoten, onderwijl op hem scheldend.

Deze laatste tipgever wijst dus broer Ahmed als dader aan en niet Saïd el K. ‘De Twins’ zijn volgens verscheidene tipgevers ‘naar Spanje gevlucht of naar Marokko’, maar een andere bron spreekt van onderdak dat een vriend in Maassluis heeft geregeld.

Wopper reist na de schietpartij naar Marokko en voert van daaruit afgeluisterde telefoongesprekken, waaruit blijkt dat hij bezorgd is dat hij als medeplichtig wordt gezien.

Crimineel Martin H., telg uit een in de Amsterdamse onderwereld bekende familie die in het milieu als de informele eigenaar van café The Corner wordt beschouwd, vertelt de bewuste avond in die kroeg met het groepje Marokkaanse jongens te hebben staan praten, onder wie ‘Achie’, Ahmed el K. Hij vertelt de politie dat hij Ahmed een dag daarna nog heeft gesproken, maar dat die ook niet zei te weten wat er was gebeurd. Uit het onderzoek van de Utrechtse recherche naar de gewelddadige overval op de Rabobank in Driebergen op 24 mei 2011 komen interessante bevindingen. Het onderzoeksteam in die zaak luistert Youssef Bensellams telefoon af omdat ze hem beschouwt als een vriend van Karim el M. Via zijn vrienden zoals Bensellam hoopt het team El M. te traceren – wat dan almaar niet lukt. Zo vangt de recherche kort voor de schietpartij een gesprek op waarin Bensellam vertelt dat hij Saïd el K. heeft geslagen. Hij zegt de twee broers, die hij ‘wil beuken’, niet uit elkaar te kunnen houden. Hij vindt Saïd el K. stom, zo tekent de recherche op, omdat die weer ruzie maakt na ‘de vernedering van de platte hand’. Op de dag dat Karim el M. vervolgens in Amsterdam-West door een arrestatieteam wordt aangehouden, zit hij met Youssef Bensellam in de auto.

Een vriend van Bensellam die na de schietpartij op gevangenisbezoek gaat, vertelt daar in een afgeluisterd gesprek dat Bensellam ‘is geshoot’ bij The Corner en nu verlamd is, nadat hij ‘de tweenis’ van de Kinker heeft ‘gebosst’ en geslagen. ‘De tweenis’ zijn naar Marokko gevlucht. Een anonieme betrokkene vertelt de recherche dat de tweelingbroers altijd tasjes met vuurwapens bij zich dragen; dat Saïd heeft geschoten op Youssef Bensellam; dat diens broer Ahmed na de schietpartij tegen Saïd heeft gezegd: ‘Wat heb je gedaan?!’ en dat Saïd daarop zei: ‘Mensen moeten weten wie we zijn. Ze moeten niet over ons heen lopen.’ De tweelingbroers hebben volgens de bron ‘met heel Amsterdam ruzie’ en zijn ‘voor niemand bang’.

Een kennis van Bensellam zegt op de dag na de schietpartij van de vriendin van Saïd el K. letterlijk te hebben gehoord: ‘Saïd heeft Youssef door zijn hoofd geschoten.’ De tweelingbroers zouden na de schietpartij onder een andere naam hotelkamers hebben geboekt. Later zou Saïd naar Den Haag zijn gegaan. Volgens zijn vriendin zou Saïd el K. aan zijn dreiging dat hij ‘onverwachts zou komen’ overigens nog hebben toegevoegd dat ‘je lood niet terugkopt’. Bensellam zou hebben gerepliceerd dat hij Saïd telkens als hij hem in de stad zou tegenkomen, een klap zou geven. Als Saïd die veelbesproken avond Bensellam voor het café in de auto ziet bellen, wordt hij volgens zijn vriendin ‘paranoia’ en denkt hij: liever hij dan ik.

Saïd el K. wordt op 9 augustus getraceerd als een observatieteam zijn vriendin vanaf Amsterdam is gevolgd naar Den Haag, waar het stel wil gaan winkelen. Na zijn arrestatie beroept hij zich op zijn zwijgrecht. Hij ontkent de schutter te zijn.

Op 22 augustus 2013 dient het strafproces. De rechtbank bekijkt bij herhaling de beelden van de liefst zestien camera’s die in en aan café The Corner hangen. Daarop is het schieten net niet te zien. De luifel van het café beneemt het zicht. Wel is te zien hoe de tweelingbroers met vrienden die nacht even voor twee uur om een tafel achter in het café zitten. Er ontstaat consternatie als Bensellam voor de kroeg parkeert. Op de beelden is te zien hoe een van de tweelingbroers in een trainingspak met ‘Wopper’ het café uitloopt. Zes politiemensen en getuigen zijn er achteraf van overtuigd dat het Saïd is, memoreert de rechtbank, en dat diens broer Ahmed degene is die in de bar achterblijft. ‘Wopper’ loopt naar de auto van Bensellam – waarvan op de camerabeelden onder de luifel nog net de onderkant is te zien. Vervolgens loopt ook de man in het trainingspak daarheen. Als hij naast de auto staat, schiet die seconden later plotseling naar voren, rijdt een verkeersbord omver en komt tot stilstand tegen een boom.

Voor aanklaagster Eveline Smit staat vast dat het Saïd el K. is geweest die drie kogels op Bensellam afvuurde. Ze eist twaalf jaar celstraf. Ze hecht veel belang aan Bensellams lezing dat hij Saïd heeft herkend toen hij in het geopende portierraam aan de bijrijderskant verscheen, ‘Zie je wel?!’ riep en schoot. Van de linkerhandpalm van Saïd zaten bovendien die afdrukken op en naast dat portier; hij is volgens de officier te herkennen op de beelden en getuigen wijzen hem aan als dader.

Volgens El K.’s raadsvrouw Bénédicte Ficq is niet vast te stellen wie de schutter is. Dat Bensellam haar cliënt heeft herkend, gelooft ze niet. Hij noemde pas zeven weken na de schietpartij Saïd el K.’s naam, hoewel hij al weken aanspreekbaar was. Zij ziet aanwijzingen dat Bensellam de verdachte niet kan hebben gezien, laat staan dat hij hem heeft herkend, terwijl hij sprekend op zijn tweelingbroer lijkt. Op straat en op internet circuleerden de namen van de El K.’s al volop toen het slachtoffer met zijn beschuldiging kwam. Aangezien op de camerabeelden het daadwerkelijke schieten niet is te zien, kan ook een ander dan El K. hebben geschoten, stelt Ficq. Die handpalmafdrukken kunnen volgens haar al langer op de auto hebben gezeten. El K. had voor de schietpartij eens wat jongens in die auto gegroet. Zelf beroept El K. zich in zijn verdachtenbankje voornamelijk op zijn zwijgrecht. Hij zegt ‘zijn medeleven’ te willen tonen, maar onthoudt zich op advies van zijn advocaat van antwoorden op de vragen van de rechters. In zijn laatste woord: ‘Het spijt me echt dat ik niet kan praten, maar ik heb niet geschoten. De officier wil mij twaalf jaar de bak in hebben, maar besef dan dat u een onschuldige de bak in gooit.’

Die vrees hebben de rechters niet. Ze veroordelen El K. twee weken later tot de gevraagde twaalf jaar celstraf. Ze zijn ervan overtuigd dat hij schoot en dat het zijn bedoeling was Bensellam te vermoorden. Ze hechten veel waarde aan de verklaringen van zes politiemensen die Saïd el K. al daags na de schietpartij, als nog geen enkele naam rond zoemt, op de beelden uit het café herkennen als de tweelingbroer die de kroeg verlaat en naar de auto loopt die drie seconden daarna ineens vooruit schiet tegen de boom. Dat El K. als enige wegrent, vindt de rechtbank opmerkelijk. Bovendien zitten zijn handafdrukken naast het rechterportier, waardoor slachtoffer Bensellam hem zegt te hebben zien schieten. Dat hij volgens Bensellam roept: ‘Zie je wel?!’ wijst er volgens de rechters op dat hij zijn eerder geuite dreigement waarmaakt.

El K. heeft de dan nog maar 25-jarige Bensellam ‘op een uiterst laffe manier’ geprobeerd te vermoorden terwijl die ‘weerloos’ in de auto zat. Bensellam, die ‘in de bloei van zijn leven’ was, zal door zijn bijna totale verlamming altijd afhankelijk blijven van hulp en zich alleen in een rolstoel kunnen bewegen. ‘De kwaliteit van het leven’ is hem ontnomen door El K.’s ‘wandaad’, stelt de rechtbank. Dat El K. al eerder tot serieuze celstraffen is veroordeeld voor ernstige geweldsmisdrijven, werkt in zijn nadeel. El K. moet Bensellam bovendien de gevraagde ruim 130.000 euro schadevergoeding betalen, als voorschot op een latere vordering.