20 Benoemen

Of het nu gaat om objecten van beeld, geluid of ervaring – ze staan bij mij in hoog aanzien.

Heraclites Fragmenten

Eenmaal op dit punt in het boek aanbeland, heeft u verschillende oefeningen geprobeerd, en ontdekt waardoor u wordt afgeleid. Bepaalde gedachten of gedachtesoorten komen steeds terug, terwijl u zich probeert te concentreren op uw ademhaling, een object of een beweging. Ook weet u iets meer over de dingen die u afleiden door ervaringen in het dagelijks leven.

U heeft waarschijnlijk ook ontdekt dat u deze gedachten of gevoelens met geen mogelijkheid kunt stoppen. Ze komen ongevraagd. Soms gaat het om vage indrukken. Een manier om met deze gedachten te werken is het benoemen ervan.

Benoemen is een van de eerste dingen die we als kind leren. Voor we konden praten, leerden we de namen van honderden dingen: lichaamsdelen, voedsel, kledingstukken, mensen om ons heen. We leerden woorden voor bepaalde handelingen. Kinderen begrijpen al maanden voor ze zelf kunnen praten wat er tegen hen gezegd wordt. Ze luisteren graag naar verhalen en willen die steeds opnieuw horen.

Dit geldt ook voor uw meditatie. Bepaalde gedachten blijven bij u opkomen, zodat u ze kunt onderzoeken. U heeft steeds weer dezelfde gevoelens. U kunt zich afvragen waar ze vandaan komen, of misschien wilt u dat ze verdwijnen. Toch gaan ze niet weg.

Net als een kind geïntrigeerd wordt door de namen van dingen, kunt u uw aangeboren nieuwsgierigheid inzetten tijdens het meditatieproces. Wanneer een gedachte, beeld of gevoel steeds weer bij u terugkomt, kunt u er een naam aan geven. In eerste instantie geeft u misschien elk soort afleiding de naam ‘gedachte’. Het zijn tenslotte gedachten die bij u opkomen.

Terwijl u op uw favoriete manier mediteert, komen steeds weer dezelfde gedachten bij u op. Als u steeds gedachten heeft over hetzelfde probleem – bijvoorbeeld het betalen van rekeningen – geeft u deze gedachte de naam ‘rekeningen betalen’. Als een emotie opkomt, zoals verdriet, noemt u deze zo. Als er steeds een bepaald beeld verschijnt, benoemt u het. Door uw gedachten te benoemen, bereikt u twee dingen: u herkent en respecteert uw eigen gedachteproces en u bevestigt de gedachte, zodat deze niet zo hardnekkig meer is.

Oefening: gedachten benoemen

1 Bereid u op de gebruikelijke manier op uw meditatie voor.

2 Houd pen en papier bij de hand, voor het geval u een aantekening wilt maken.

3 Begin uw meditatie met rustig en ritmisch ademen.

4 Let erop wanneer u afgeleid bent en erken dit.

5 Benoem de afleidende gedachte wanneer die opkomt. In plaats van direct terug te keren naar uw meditatie, benoemt u eerst de gedachte, het beeld of het gevoel.

6 Houd dit tien minuten of langer vol.

Wat viel op aan uw gedachtepatroon? Wordt u steeds weer door hetzelfde afgeleid of zijn de opkomende gedachten willekeurig? Veranderde uw meditatie toen u de gedachten begon te benoemen?

Oefening: gedachten volgen

Nadat u tijdens het mediteren heeft geprobeerd gedachten te benoemen, probeert u nu de opkomende gedachten te volgen. Dit klinkt eenvoudig, maar u zult merken dat er interessante wendingen kunnen plaatsvinden.

1 Bereid u zoals gebruikelijk voor op uw meditatie.

2 Denk aan pen en papier.

3 Begin met uw meditatie. Ontspan u door ritmisch te ademen.

4 Benoem opkomende gedachten.

5 In plaats van terug te keren naar het ademen, probeert u de gedachte enkele ogenblikken te volgen. Concentreer u erop. Als het gaat over betalingen, richt uw aandacht daar dan op. Welke rekeningen moeten betaald worden? Om hoeveel geld gaat het? Volg de stappen die nodig zijn om een rekening te betalen: het vinden van de rekening, het losscheuren van de acceptgiro, de acceptgiro ondertekenen en de acceptgiro in een bankenvelop stoppen en op de bus doen. Bedenk zoveel mogelijk details van de gedachte, het beeld of het gevoel dat u volgt.

6 Let op de andere gedachten die ondertussen in uw hoofd opkomen. Benoem deze en concentreer u weer op het volgen van de eerste gedachte.

7 Doe dit tien minuten of langer.

Wat merkt u op over de afleidende gedachte die u volgde? Heeft u nu andere gevoelens ten opzichte van dit onderwerp? Kon u zich op alle facetten concentreren en die onderzoeken? Weet u nu genoeg om een volgende keer op de juiste manier met deze gedachte om te gaan? Welke informatie heeft u nog nodig over dit onderwerp?

Het doel van deze oefeningen is niet het stoppen van deze gedachten, want dat lukt niet. Het gaat erom uw geest te trainen bij een bepaald onderwerp te blijven, zelfs als het om iets gaat dat u liever zou negeren. Het betalen van rekeningen is hier gekozen omdat de meesten van ons dat niet graag doen. Als we ons echter op deze activiteit concentreren en dat goed doen, zien we dat het betalen van rekeningen slechts enkele ogenblikken in beslag neemt. Dit is dan niet langer iets om u zorgen over te maken.

Iets dergelijks gebeurt ook met gevoelens. Als u zich op deze manier kunt concentreren, kunt u omgaan met situaties die u in uw leven tegenkomt en blijven er geen zorgen over die u voortdurend afleiden van uw bezigheden. Door het ontwikkelen van deze vaardigheid krijgt u meer zelfvertrouwen. U weet dat u om kunt gaan met gebeurtenissen en gevoelens, in plaats van erdoor van uw stuk te raken.

Deze meditatie zou u eens per week moeten doen. In het begin kunt u wat vaker oefenen om er handigheid in te krijgen en daarna alleen als zich een probleem voordoet.

Samenvatting
Het vermogen om dingen te benoemen is zo fundamenteel dat we er meestal niet eens bij stilstaan. De eerste taalvaardigheid van kinderen is het associëren van geluiden met de namen van mensen en dingen. Taal is het instrument voor de verwerking van abstracte gedachten. Wanneer u af en toe dingen benoemt – op zichzelf een eenvoudige opdracht – dan laat u een van de meest elementaire onderdelen van de geest aan bod komen. In het volgende hoofdstuk wordt dit idee van eenvoud voortgezet in het inrichten van een meditatieruimte.