4 Wees aardig voor uzelf

Wat we moeten ervaren en wat we kunnen ervaren, is een gezondere en vriendelijker gemoedstoestand. Deze ervaring vinden we niet buiten onszelf om... We moeten met onze eigen geest en onze eigen vermogens werken om een vreedzame, rijke geest te verkrijgen.

Khenpo Karthar Rinpoche Transforming mental afflictions and other selected teachings

U bent nu een aantal dagen of weken aan het mediteren. U denkt het door te hebben – u ontspant zich, let op uw ademhaling en bent geconcentreerd. Plotseling merkt u dat uw gedachten alle kanten op gaan. U concentreert zich gedurende een of twee ademhalingen en vervolgens dwalen uw gedachten af, naar de keuken, de auto, uw kinderen of vrienden – u doet alles behalve u concentreren. U vraagt zich af waarom u niet in staat bent tot iets eenvoudigs als mediteren.

Dit is het perfecte moment om uzelf een schouderklopje te geven, omdat u juist dat doet wat u moet doen! Onderdeel van meditatie is het laten opkomen van alles wat op wil of moet komen. Daarvoor is niet veel tijd als u het druk heeft. U denkt weliswaar voortdurend na, maar bij dit soort denken gaat het niet om gedachten vanuit uw diepste ik; dit soort denken is gericht op het oplossen van problemen.

Ontwikkel een onvoorwaardelijk positieve instelling ten opzichte van die gedachten die uw meditatie verstoren. Het zijn uw gedachten. Niemand stopt ze in uw hoofd. Deze gedachten vertellen heel veel over hoe uw geest werkt. In die hoedanigheid zijn ze erg nuttig bij het bereiken van een diepere ontspanning, het loskomen van gebeurtenissen uit het verleden en het creëren van ruimte voor nieuwe ontwikkelingen. Ze laten u de aard van uw geestelijke vermogens zien. U kunt een gewoonte niet veranderen tot u het doel ervan begrijpt, en meditatie geeft u meer dan genoeg mogelijkheden om uw gebruikelijke denkproces te ervaren.

Wat ook nuttig is aan die plotseling opkomende gedachten, is dat ze op kleine centra van emotionele of mentale energie wijzen. Als dergelijke centra verstoord of verstard zijn, worden ze neuroses genoemd. Neurotische denkpatronen leiden tot neurotisch gedrag dat voor wrijving zorgt in uw persoonlijkheid en relaties met anderen. Dat gedachten bij u opkomen tijdens het mediteren, betekent dat u de storende mentale invloeden in uw leven beter leert begrijpen.

Alle gedragingen beginnen aanvankelijk als reactie op een behoefte of verlangen. En terwijl u bezig bent met de mentale processen die tijdens het mediteren plaatsvinden, moet u bedenken dat deze gedragingen in het verleden een positief doel hebben gediend. Achter bijna al ons gedrag zit een positieve intentie met in het verleden een positieve waarde. We hebben misschien niet langer behoefte aan een bepaalde reactie, maar kunnen ons oude gedragspatroon nog niet loslaten. Het bestuderen van gedachten die tot dat gedrag leiden, weerspiegelt uw vermogen aandacht aan uzelf te besteden. Terwijl u dit doet, eert u uw keuzen en gedragingen, en toont u een onvoorwaardelijk positieve instelling ten opzichte van uzelf. U kunt daarmee alleen in uw eigen geest beginnen. U krijgt de kans aandacht te besteden aan alles wat zich daar bevindt. U zult beelden ‘zien’, stemmen ‘horen’, lichamelijke sensaties ervaren en emotionele reacties voelen. Wat u ook ervaart, u bent het zelf. U heeft waarschijnlijk veel te weinig momenten om uzelf te zijn. Nu u de kans heeft, moet u aardig zijn voor uzelf – zelfs als u in gedachten uw meditatietechniek bekritiseert!

Oefening: vriendelijk zijn voor uw gedachten

Begin uw meditatie met een gemakkelijke houding. Houd pen en papier bij de hand voor als u iets wilt opschrijven.

1 Let erop hoe uw lichaam zich ontspant als uw geest zich concentreert. U ademt misschien langzamer. Bepaalde spieren ontspannen zich.

2 Als bepaalde gedachten uw geest binnendringen, merk ze dan op en laat ze voorbijgaan.

3 Concentreer u opnieuw.

4 Misschien komt er een zeer irritante gedachte bij u op. Merk die op en laat die voorbijgaan. Als een gedachte zich niet laat verdrukken, schrijf er dan een of twee zinnen over op.

5 Keer terug naar uw meditatie. Houd dit ten minste tien minuten vol.

Hoeveel gedachten wilde u op papier zetten? Was er veel dat van belang was? Gingen er veel gedachten voorbij zonder indruk op u te maken? Kwam een bepaalde gedachte voortdurend terug? Door op deze manier op te letten – opschrijven wat u niet losliet – erkent u uw eigen denkproces. Er is geen kritiek, omdat er geen criticus is. U observeert simpelweg uw mentale functioneren.

Ik merk soms dat ik me tijdens het mediteren herinner wat ik nog moet kopen. Door het op te schrijven, hoef ik niet langer bang te zijn dat ik het vergeet. Soms zie ik een vriend voor me. Ik schrijf dan zijn of haar naam op, zodat ik kan bellen of schrijven. Als er een herinnering aan iets vrolijks, vervelends of verdrietigs bij me opkomt, kan een notitie me helpen dit stukje geschiedenis te erkennen. Na een tijd merk ik dat er steeds minder gedachten opkomen die me bezighouden, en gedachten die wel opkomen zijn belangrijker. Er is misschien niet veel veranderd in mijn sociale of arbeidsleven, maar ik ben een nieuwe relatie met mezelf aangegaan waarin ik mijzelf aandacht heb gegeven en respect heb getoond.

Khenpo Karthar Rinpoche schreef het volgende over de betekenis van meditatie.

Mediteren is belangrijk in ieders leven. Het betekent het aanwenden van de juiste technieken om een zachtere, rustiger geest te ontwikkelen. Het verwijst tevens naar het proces van gewenning aan deze nieuwe gemoedstoestand.¹

U vindt deze meer ontspannen, zelfrespecterende gemoedstoestand wellicht een prettige verandering. Denk er eens over na: waarom zou u uzelf voor elk detail bestraffen? U doet voortdurend uw uiterste best. En daarbij komt dat andere mensen al genoeg kritiek uiten op uw beslissingen, handelingen en resultaten. Als u tijdens het mediteren de tijd neemt om uzelf onvoorwaardelijk en positief te benaderen, geeft u uzelf een onvervangbaar cadeau.

Oefening: gedachten opmerken

Deze oefening kan op elk gewenst moment worden gedaan en duurt slechts een paar minuten. U doet de oefening bijvoorbeeld in een wachtkamer. Als er andere mensen bij u zijn, kunt u uw ogen sluiten. U laat daarmee zien dat u geen zin heeft om te praten. Als u alleen bent, kunt u uw gebruikelijke meditatiehouding aannemen.

1 Begin zoals gebruikelijk met de meditatie.

2 Let op de eerste gedachte die in u opkomt.

3 In plaats van deze voorbij te laten gaan, houdt u de gedachte even vast. Evalueer of herformuleer deze in uw hoofd.

4 Keer terug naar de meditatie met de bedoeling meer informatie over die gedachte te krijgen.

5 Merk de volgende gedachte op. Vergelijk deze met de eerste. Is er een verband? Zo nee, verzin er dan een en keer terug naar de meditatie.

6 Merk de volgende gedachte op en ga zo verder.

Het doel hiervan is uw gedachten op te merken zonder ze te beoordelen. In deze oefening richt uw aandacht zich op de gedachten. U bent misschien nieuwsgierig naar het verband tussen de verschillende gedachten, maar u hoeft niet kost wat kost verbanden te leggen. Merk gewoon op dat de gedachten elkaar opvolgen. Na afloop ontdekt u vaak dat de eerste gedachte verband hield met andere gedachten; die kwam spontaan op en paste in een groter geheel. Dit meditatieproces kan ‘mijmerij’ genoemd worden. U staat gedachten toe op te komen en onderzoekt ze nieuwsgierig.

Samenvatting
De laatste oefening van dit hoofdstuk geeft u de mogelijkheid een gedachte of probleem te onderzoeken en te herkennen. Vervol gens kan een andere gedachte opkomen, zonder dat er iets mee gedaan hoeft te worden. Dit is een probleemoplossende techniek die deel kan gaan uitmaken van uw dagelijkse routine. Ik vind het opruimen van mijn bureau een soort meditatie: bij elk vel papier, boek of archiefstuk komt een gedachte op. Terwijl ik dingen wegdoe en op stapels leg, gaan mijn gedachten zonder verwachtingen van het een naar het ander. Als ik klaar ben, kan ik met een heldere geest terugkeren naar een klus. Tijdens deze bezigheid ben ik in meerdere opzichten aardig geweest voor mijzelf. Mijn kantoor ziet er beter uit, ik heb voorwerpen teruggevonden die ik kwijt was en ik heb mijn werkbenodigdheden opnieuw gerangschikt, zodat ik ze voortaan terug kan vinden. Daarnaast heb ik me vijf of tien minuten los kunnen maken van een groot probleem door eerst kleine organisatorische problemen op te lossen. Ik heb gezorgd voor een positief resultaat: mijn omgeving is prettiger geworden. Het volgende hoofdstuk gaat in op een traditionele meditatiestijl, shamata, of shinay, genaamd.

1 Karthar Rinpoche,Transforming