17 Persoonlijke meditatiedoelen vaststellen

Intensief kijken vereist moed.

Thich Nhat Hanh The Heart of the Buddha’s Teaching

Wanneer u eenmaal een meditatieroutine heeft opgebouwd, wilt u hiermee misschien persoonlijke doelen bereiken. U kunt elk mogelijk doel nastreven, omdat uw eigen geest fungeert als steungroep, vriend en leider. Meditatie kan helpen bij het bepalen en bereiken van doelen doordat u uw bewuste gedachte- en gevoelsprocessen op één lijn brengt met uw minder bewuste fysieke en geestelijke processen. Zelfs als u zich helemaal niet richt op uw spirituele aard, wordt u zich bewuster van de band tussen lichaam en geest. Omdat u meer begrip voor de spirituele component van uw leven heeft, ontwikkelt u een krachtig instrument waarmee u creatieve veranderingen kunt bereiken.

Mediteren om te stoppen met roken of een andere verslaving

Als u heeft besloten met roken of een andere verslaving te stoppen, heeft u al behoorlijk lange tijd nagedacht over de redenen daarvoor. U heeft misschien al eerder een halfgeslaagde poging ondernomen, maar realiseert zich nu dat er meer voor nodig is om succesvol te zijn. Misschien heeft u zich tijdens een terugval erg kritisch opgesteld tegenover uzelf. U vraagt zich af waarom u niet gewoon kunt stoppen en ondergaat zowel lichamelijke als geestelijke pijn.

Meditatie is misschien niet de totale oplossing voor uw verslaving. U heeft misschien medicijnen nodig voor het afkicken van bijvoorbeeld drugs. Misschien is individuele of groepstherapie iets voor u. U kunt een stappenprogramma doorlopen. Meditatie kan u echter helpen stevig in uw schoenen te blijven staan en overtuigd te blijven van uw streven. Er zijn verschillende redenen waarom meditatie kan helpen bij het ophouden met roken of andere verslavingen.

• De adem reinigt het lichaam. Door meditatie leert u diep en ritmisch te ademen. Wanneer u uw meditatie van een paar minuten naar langere perioden uitbreidt, brengt u reinigende energie in uw longen en bloedsomloop. Tijdens het zitten of lopen verwijdert u gifstoffen uit uw lichaam. Door diep in te ademen vergroot u uw longcapaciteit, zodat er bij elke ademhaling meer schone lucht in uw lichaam komt.

• U wilt aardig zijn voor uzelf. In voorgaande hoofdstukken heeft u gelezen hoe u aardig kunt zijn voor uzelf door middel van meditatie. U staat gedachten toe op te komen en keert weer terug naar de meditatie. U heeft allerlei oefeningen geprobeerd die uw kenmerkende gedachtepatroon laten zien, zowel de creatieve als de minder constructieve. U heeft deze processen geaccepteerd als onderdeel van uzelf. U heeft kleuren ontdekt die uw meditatieve staat verdiepen en u heeft zelfs hardop gelachen tijdens het mediteren.

• U ontwikkelt andere, betere gedragskeuzen. Acceptatie is een essentiële stap in het overwinnen van een verslaving. De volgende stap is het ontwikkelen van alternatieven – andere gedragskeuzen die de gewoonte kunnen vervangen door iets nuttigs en creatiefs. U kent ondertussen de eenvoudige ademhalingstechniek.

• De adem reinigt de geest. Tijdens het mediteren kunt u zich op uw ademhaling concentreren. U kunt deze concentratie doortrekken naar uw dagelijks leven. Steeds als u de behoefte voelt aan een sigaret of ander verslavend middel gaat u een ogenblik stilstaan en ademt minstens drie keer diep in. U merkt dat drie diepe ademhalingen genoeg zijn om over het behoeftemoment heen te komen. De adem voedt op natuurlijke wijze uw lichaam en geest. Diepe ademhalingen doen de borst uitzetten, strekken de spieren die wat gespannen voelen en verbeteren uw houding. Diep in- en uitademen vertraagt de hartslag doordat er meer zuurstof beschikbaar is.

Door drie keer diep adem te halen kunt u van een destructieve naar een creatieve gedachte overgaan. U doorbreekt hiermee het verslavingspatroon. Elk nieuw gedrag dat u door deze oefening ontwikkelt, biedt u een nieuwe mogelijkheid uw destructieve gedrag te doorbreken. Al snel heeft u een heel arsenaal aan wapens dat u kunt inzetten en uiteindelijk zult u de vijand overwinnen.

Oefening: inzicht krijgen in het mechanisme van gewoonten

U moet leren hoe uw verslaving werkt om ervan af te kunnen komen. Door begrip te krijgen voor de verslaving kunt u deze vervangen door creatieve activiteiten.

1 Begin zoals gebruikelijk met uw meditatie.

2 Adem diep en ritmisch, zodat u ontspannen kunt mediteren.

3 Concentreer u op de verslaving. Laat uw bewustzijn ieder aspect van de verslaving bestuderen. Hoe verkrijgt u het middel? Wanneer gebruikt u het? Hoe voelt het in uw handen, mond en lichaam?

4 Denk aan een heel prettig moment toen u rookte of drugs gebruikte.

5 Ga door met uw onderzoek. Kijk naar de minder prettige kanten van de verslaving. Heeft de verslaving een onprettige geur? Voelt u zich zwak of misselijk? Maakt u zich zorgen over de kosten ervan?

6 Let op de kleur die u meestal ervaart als u rookt of gebruikt. In welk opzicht is die anders dan de kleuren die u visualiseert tijdens het mediteren? Verandert de kleur terwijl u zich erop concentreert?

7 Concentreer u een ogenblik op uw ademhaling en kijk dan opnieuw naar de kleur. Is deze veranderd?

Het doel van deze oefening is dat u vriendjes wordt met uw verslaving. Ja, u zag die eerder ook als vriend, maar die vriend is nu een lastige bekende geworden die uw vrijheid beperkt en u schade berokkent. U wordt nu vrienden in de zin dat u de verslaving ziet als een deel van uw leven en van uzelf. U neemt de verslaving als waarheid aan in plaats van deze te ontkennen.

Oefening: nieuw gedrag ontwikkelen

U heeft misschien nieuw gedrag ontdekt dat u zich eigen wilt maken. Zo niet, dan kunt u door meditatie nieuwe manieren ontdekken om aan de behoeften en verlangens te voldoen die horen bij uw verslaving. U kunt een lijst maken van redenen (excuses?) voor uw verslaving. Misschien rookt u als u bij vrienden bent. Misschien gebruikt u een verdovend middel om geen pijn te voelen. Misschien houdt u van het opgejaagde gevoel dat sommige drugs u bezorgen. Maak ook een lijst van de negatieve aspecten. Misschien geeft u uw hele inkomen – en meer – uit aan de verslaving. U jaagt vrienden en familie weg door uw gedrag. U brengt schade toe aan uw geestelijke en lichamelijke gezondheid. Uw tijd wordt geheel in beslag genomen door uw verslaving, terwijl u met iets nuttigs, creatiefs of leuks bezig zou kunnen zijn. Houd deze lijsten bij de hand tijdens de meditatieoefening.

1 Begin uw meditatie zoals gebruikelijk.

2 Tijdens het concentreren en rustig ademen denkt u aan de positieve en negatieve aspecten op de lijsten.

3 Concentreer u op ieder aspect van de lijst. Laat gedachten opkomen. Die kunnen komen in de vorm van kleuren, woorden, beelden of fysieke gevoelens. Vraag om suggesties voor nieuwe, creatieve activiteiten die de verslaving kunnen vervangen. Vraag om gedrag dat u ook daadwerkelijk kunt uitvoeren. Als u zich concentreert op het samenzijn met vrienden, vraag dan om een activiteit die het roken of een andere gewoonte kan vervangen.

4 Wijs geen enkel idee af, hoe gek of vreemd het ook lijkt. Het blijven ideeën die uit uw onderbewustzijn naar boven zijn gekomen. Schrijf ze op een nieuwe lijst. Als een idee naar boven komt dat u niet kunt uitvoeren, vanwege fysieke of andere beperkingen, concentreer u dan op dit idee en kijk of u het kunt aanpassen, zodat het wel uitvoerbaar is. U kunt bijvoorbeeld niet naar de maan vliegen, maar wel naar het planetarium gaan. De meesten van ons kunnen geen topsport beoefenen, maar wel eenvoudige yogaoefeningen doen of met vrienden hardlopen.

5 Als uw lijsten erg lang zijn, moet u er wellicht meerdere meditatiesessies aan besteden. U hoeft met deze oefening geen haast te maken. U kunt uw gedrag in uw eigen tempo onderzoeken.

In het begin kunt u het gevoel hebben dat uw verslaving verergert. Door er aandacht aan te besteden, wordt u er met uw neus op gedrukt. Als dit gebeurt, heeft u minstens twee opties. Een is doorgaan met uw verslaving. Een andere is uw toevlucht zoeken tot meditatie. Misschien zijn er tijdens deze oefening nog meer opties bij u opgekomen. Het punt is dat u een keuze heeft. Door met deze en andere oefeningen te werken, ontwikkelt u er nog meer. Steeds als u de verslaving voelt opkomen, heeft u de keuze iets anders te doen.

Ik adviseer u niet de verslavingsoptie te ontkennen. U weet dat u hiervoor kunt kiezen omdat u dat al heeft gedaan. Ik adviseer u ook de andere opties te overwegen en de voordelen ervan op te sommen. U kunt steeds vaker voor iets anders kiezen. Uiteindelijk bereikt u het punt waarop andere opties aantrekkelijker zijn dan de verslaving.

Tijdens het schrijven over deze oefening voelde ik een stekende pijn in mijn borst. Ik herkende hem niet meteen. Ik stopte met schrijven, ging in een gemakkelijke houding zitten en begon diep in en uit te ademen. Na enkele ogenblikken herkende ik de pijn. Het was de pijn van hoesten – de samentrekking van spieren die plaatsvindt bij een rokershoest. Ik kon me die pijn nauwelijks herinneren omdat het zo lang geleden was dat ik die had gevoeld. Ik heb mijn rookgedrag succesvol ingewisseld voor het vermogen diep en vrij adem te halen.

Als u gedurende een langere periode verslaafd bent geweest, heeft u langer de tijd nodig om te herstellen. De meeste verslavingen veroorzaken lichamelijke kwalen en brengen geestelijke en emotionele schade toe. Meditatie kan voorzien in een veilige omgeving waarin u de verslaving en het schadelijke effect ervan kunt onderzoeken. Stap voor stap vervangt u het negatieve gedrag door positief gedrag waarover u de controle heeft. U kunt meditatie ook gebruiken om de symptomen te helen.

Afvallen en meditatie

Sommige mensen beweren dat eten ook een verslaving is. Ik vind dit beeld niet bemoedigend. Het is al moeilijk genoeg om af te komen van iets wat je niet nodig hebt, laat staan van voedsel. We moeten ons lichaam tenslotte voeden om gezond te blijven en dat doen we door te eten. Het probleem van eten is: hoe kiest u het juiste voedsel en de juiste hoeveelheid? Gewichtsverlies gaat ook met andere factoren gepaard. Aan uw leeftijd aangepaste oefeningen en een goede algemene fysieke gezondheid dragen bij aan succesvol afvallen. Om gezond te blijven heeft u dagelijks mineralen en vitaminen nodig. Ook vet is nodig om de in vet oplosbare vitaminen te kunnen opnemen.

Voedselallergieën kunnen het afvallen in de weg staan. Bij sommige voedselallergieën zendt uw lichaam een signaal uit dat het iets nodig heeft om de allergie mee te bestrijden. De allergische reactie kan er ook uit bestaan dat uw lichaam aangeeft meer te willen. De allergie kan de spijsvertering in de weg staan. De details van deze mogelijkheden zijn te specifiek voor dit boek. (Zoek voor meer informatie contact met een arts of alternatief genezer; zij kunnen u meer vertellen over de manier waarop allergieën uw gewichtsverlies of algemene gezondheid in de weg staan.)

Van de stofwisseling is bewezen dat die een effect heeft op de hoeveelheid energie die het lichaam verbruikt. Het lichaam is zo opgebouwd dat het energie vasthoudt en zo goed mogelijk gebruikt. Als de stofwisseling langzaam is, wordt het voedsel dat u opneemt omgezet in vet. Als u een snellere stofwisseling heeft, wordt er meer energie verbruikt en wordt er dus minder opgeslagen. Hoe kan meditatie nu bijdragen aan gewichtsverlies? Er zijn verschillende mogelijkheden.

• Meditatie kan u helpen u te concentreren op het afvallen. U kunt uw bewuste doel op één lijn brengen met uw innerlijke, minder bewuste doelen.

• U kunt alternatief gedrag vaststellen dat het onnodige eten kan vervangen of hongersignalen kan bevredigen.

• Door lopend te mediteren traint u uw lichaam ook fysiek. U kunt beginnen met eenvoudige bewegingen van enkele minuten en die uitbreiden naar langere, complexere meditaties. Lopend mediteren zet u aan tot bewegen. Het is heel eenvoudig: hoe langer u mediteert, hoe meer u loopt.

• U wordt bewuster van de effecten van bepaald voedsel op uw geest, lichaam en gedachteproces. Door bewuste observatie – een vaardigheid die u door meditatie heeft geleerd – ontdekt u welk voedsel u daadwerkelijk tevredenstelt, welk voedsel dat slechts voor een korte periode doet en welk voedsel aan een andere behoefte voldoet dan het stillen van honger. Een voorbeeld is de behoefte aan bijten en kauwen. Deze kan bevredigd worden met een wortel of appel in plaats van chips, waarin meer vet en zout zit dan u nodig heeft.

• U ontwikkelt mogelijkheden om uw mentale, emotionele en zelfs spirituele honger te stillen, en daar komt geen voedsel aan te pas. Meditatie blijkt zeer bevredigend. Onthoud dat u voor uzelf mediteert, niet voor iemand anders. Het is tijd die u met uzelf doorbrengt. Door meditatie ontdekt u dat u een keuze heeft.

• Uiteindelijk leert u welk voedsel u beter kunt vermijden. Dat wil niet zeggen dat u het helemaal op hoeft te geven: u mag er zo af en toe best van proeven. U kunt dit voedsel bewaren voor speciale gelegenheden.

• Door goed op te letten, komt u erachter hoeveel u van iets nodig heeft. Het kan bijvoorbeeld net zo lekker zijn om een klein stukje chocolade op uw tong te laten smelten als een hele reep weg te werken.

Oefening: meditatiemogelijkheden bekijken

In plaats van u hier een specifieke oefening te bieden, stel ik voor dat u aan de voorgaande oefeningen terugdenkt. Welke oefeningen heeft u geprobeerd? Experimenteer met de oefeningen die u nog niet eerder heeft geprobeerd.

1 Bedenk welke oefeningen gemakkelijk zijn voor u.

2 Bedenk welke oefeningen u een ontspannen, uitgerust gevoel geven.

3 Bedenk welke oefeningen u ervaart als enerverend of onprettig.

4 Zoek een manier van lopend mediteren die u aangenaam vindt en neem deze op in uw dagelijkse routine.

5 Zoek naar een beeld dat past bij uw gewenste gewichtsverlies. Streef naar een gewicht dat haalbaar is. Onthoud dat de opties die u voor uzelf creëert realistisch moeten zijn.

Het doel hiervan is het ontwikkelen van meditaties die uw persoonlijke doelen ondersteunen, wat die ook zijn. Meditatie helpt bij het op één lijn brengen van de bewust gekozen doelen en de minder bewuste processen. Op deze manier is uw hele wezen bezig hetzelfde doel te bereiken.

Samenvatting
U kunt uw meditatie richten op een bepaald doel. Regelmatig mediteren zal u helpen doelen op elk mogelijk gebied in uw leven te bereiken. Meditatie kan ook helpen als u zich juist geen doelen meer wilt stellen. Misschien bent u in het dagelijks leven wel te gedreven. Misschien heeft u ooit wel besloten dat meditatie voor u tijdverspilling is. Meditatie kan een activiteit zijn die niet op het behalen van een doel gericht is. Dit betekent dat u mediteert zonder enige verwachting. We hebben gekeken naar enkele punten van meditatie die fysiek positief zijn. In het volgende hoofdstuk wordt meditatie beschouwd als een factor van uw spirituele leven.