De Houdbare Vrouw Pim Christiaans

Prev Next

LEEFREGEL 11
Red je haar

niets is zo’n duidelijk teken van jeugdigheid als een volle bos glanzend haar, liefst tot op je billen of op je schouders. Uit ervaring weet je misschien dat je haar onder invloed van hormonen of stress drastische veranderingen kan ondergaan. Zwangere vrouwen krijgen door de enorme hoeveelheden oestrogenen in hun lichaam een mooie bos vol haar, die ze kort na de bevalling tot hun verdriet weer moeten inleveren. Bij stress wil je haar soms geen kant uit. Conditioners, haarmaskers en shampoos zijn prima om je haar te verzorgen en ze kunnen best een tijdelijke boost geven, maar ze veranderen niets aan de fundamentele conditie van je haar, hoe duur ze ook zijn. De ware schoonheid van je haar komt van binnenuit.

Natuurlijk zijn je genen op dit punt van groot belang. Of je krullen hebt of niet, of je zwart haar hebt of blond, of je haar dik is of dun, dat is aangeboren. Ook de snelheid waarmee je haar groeit, is erfelijk en zelfs raciaal bepaald. Zo groeit het haar van Chinezen gemiddeld 1,25 centimeter per maand, dat van blanke Europeanen 1,12 centimeter en dat van Afrikanen 0,85 centimeter per maand. Maar of je haar glanst en sterk is en binnen je erfelijke mogelijkheden maximaal groeit, heeft alles te maken met twee elementen die je kunt bijsturen: je voeding en hormoonhuishouding.

De strijd tegen grijs haar

Naarmate de leeftijd vordert, wordt onder meer door de teruglopende hormoonspiegels de haarstructuur wat minder stevig. De diameter van de haren wordt kleiner (het haar wordt dus dunner) en er wordt steeds minder pigment aangemaakt.

Elke donkerharige schone op leeftijd kan zich met afschuw het moment herinneren dat haar partner of beste vriendin met satanisch genoegen uitriep: ‘Hé, ik zie een grijze haar!’ Een van de eerste, zichtbare tekenen dat je ouder wordt is nu eenmaal het verdwijnen van kleur uit je haar. Als je donker haar hebt, vallen de grijze haren onmiddellijk op. Ben je blond, dan kom je vaak nog wel een tijdje weg met de subtiele ‘kleurschakeringen’ die het klimmen der jaren met zich meebrengt.

Maar vroeg of laat ontdekken alle vrouwen hun eerste grijze haar. Een akelig moment, want je kunt nu met geen mogelijkheid om het besef heen dat de jaren gaan tellen. Zet je twee mensen naast elkaar met exact hetzelfde gezicht, maar geef je de een grijs haar en de ander blond of donker haar, dan wordt diegene met het grijze haar beduidend ouder geschat dan zij werkelijk is.

Grijs worden begint met een paar hardnekkige haartjes, die je misschien geïrriteerd uittrekt. Maar op den duur zijn de grijze manen niet meer te temmen. De leeftijd waarop je grijs wordt, is erfelijk bepaald en kan soms al ergens midden twintig beginnen, maar kan in zeldzame gevallen ook op zich laten wachten tot je voorbij de vijftig of zelfs zestig bent. Ergens rondom de leeftijd van vijftig jaar is de helft van de vrouwen al behoorlijk grijs.

Hoewel grijs haar een zichtbaar teken is van veroudering, is er weinig bekend over de relatie met je gezondheid. Er zijn geen aanwijzingen dat de leeftijd waarop je grijs wordt, iets zegt over je levensverwachting. Een Deense studie wijst er echter op dat grijs haar een teken kan zijn dat je cardiovasculaire gezondheid op zijn retour is. Mannen - en in mindere mate vrouwen - met grijs haar, hebben een iets verhoogd risico op het krijgen van een hartinfarct.

Haren krijgen hun kleur van melanocyten, gespecialiseerde huidcellen die pigment in twee kleuren produceren: roodgeel en bruinzwart. Deze pigmenten zorgen in verschillende verhoudingen voor het hele spectrum aan mogelijke kleuren van huid en haar. Vanaf een bepaald moment begint de pigmentproductie voor de haren echter te haperen.

Onlangs ontsluierden onderzoekers een fundamentele oorzaak van grijs worden. Alle haarcellen produceren als bijproduct van de stofwisseling een beetje waterstofperoxide -inderdaad, het spul waarmee je haar bleekt. Dat peroxide blokkeert de synthese van melanine, het natuurlijke haarpigment. Gelukkig beschikt je lichaam over een wapen om zichzelf tegen waterstofperoxide te beschermen: het enzym catalase, dat de haarblekende moleculen effectief afbreekt. Maar naarmate je ouder wordt, wordt er steeds minder catalase aangemaakt. En dan begint het waterstofperoxide zich rondom de haarfollikels op te hopen. Zo wordt je haar als het ware vanuit de wortels gebleekt.

Is verven en epileren schadelijk?

Verven is de meest gebruikte quick fix voor grijze haren, maar als je haar dunner wordt, kan geverfd haar er erg onnatuurlijk gaan uitzien. Om de eerste grijze haren te bedekken is het echter het enige middel.

Er zijn wat studies verschenen die het gebruik van haarverf linken aan een hogere kans op kanker vanwege agressieve chemicaliën in haarverf die via de huid en de longen het lichaam binnendringen. Dat is goed onderzocht voor kappers die de hele dag in aanraking zijn met haarverf. Kappers hebben ongeveer 50 procent meer kans op kanker van vooral de longen, het strottenhoofd en de blaas.

Bij persoonlijk gebruik zijn echter nooit dergelijke overtuigende cijfers gevonden. Verder is verven niet heel goed voor je haar.

Het epileren van wenkbrauwen kan drastische gevolgen hebben, vertelt artsonderzoeker Coen Gho: ‘Elke keer dat je een haartje uitrekt, beschadig je de huid en krijg je een ontstekingsproces. Met het ontstekingsproces beschadig je ook het haarwortelzakje. Als je het haarwortelzakje vaak genoeg beschadigt, komt de haar niet meer terug. Naarmate je ouder wordt, worden je wenkbrauwen dunner door het eeuwig epileren.’

Dus als je niet heel zeker weet dat je met kale wenkbrauwen wilt eindigen, laat ze dan zoveel mogelijk met rust.

Er is meer aan de hand. Melanine wordt in de haarfollikel gemaakt door het enzym tyrosinase. Ook de aanmaak van dit enzym loopt terug als je ouder wordt, met als gevolg dat de pigmentproductie stokt. Het team dat deze ontdekking deed, merkte ook dat het aminozuur L-methionine in staat is om de activiteit van tyrosinase te stimuleren. Mogelijk schuilt daarin de sleutel voor een middel tegen grijs haar.

Reden voor sommige supplementenfabrikanten om L-methionine als wondermiddel tegen grijs haar te gaan promoten. Grote hoeveelheden L-methionine innemen heeft echter geen zin, want daarmee lukt het niet om de concentraties te bereiken die in de haarfollikels nodig zijn om grijs worden tegen te gaan.

Wereldwijd speuren wetenschappers van cosmeticareuzen als l’Oreal ondersteund door grote budgetten fanatiek naar een middel tegen kleurverlies van het haar – een werkend product in tijden dat de bevolking van de westerse wereld in hoog tempo vergrijst is immers goud waard. De kans is reëel dat ze binnen een jaar of tien iets vinden dat de melanocyten permanent actief houdt. Waarschijnlijk zal de eerste generatie effectieve grijsremmers alleen in staat zijn het proces van kleurverlies te vertragen of te de stoppen, maar haar dat eenmaal grijs is de oorspronkelijke kleur teruggeven, blijft voorlopig science fiction.

Hoe je op dit moment grijs haar kunt tegengaan? Geen enkele bestaande methode is bewezen effectief. Volgens hormoonspecialist Thierry Hertoghe is het belangrijk dat je de hormonen op een jeugdig peil houdt. ‘Hoewel het effect van hormoonsuppletie op dit terrein nooit goed is onderzocht, valt het mij op dat sommige patiënten die groeihormoon nemen, hun haarkleur zien terugkeren,’ zegt hij. Onder gynaecologen is het een bekend fenomeen dat sommige vrouwen die medicinale oestrogenen gebruiken tegen overgangsklachten, minder snel grijs worden (Zie ook Leefregel 6).

PABA tegen grijs haar

Bij de aanmaak van haarpigment is een reeks vitaminen, mineralen en aminozuren betrokken: PABA, biotine, foliumzuur (B9), pantotheenzuur (B5), vitamine B12, koper, vitamine C, zink, en tyrosine. Ontbreekt een van deze stoffen, dan vertraagt of stopt de pigmentproductie. In theorie kun je dus door een vitaminegebrek grijs worden. Als je nog een stap verder redeneert, zou het slikken van extra vitaminen en mineralen het grijzen kunnen remmen en misschien zelfs de kleur kunnen terug brengen. Volgens Coen Gho, arts gespecialiseerd in haar- en hoofdhuidziekten verbonden aan het Hair Science Institute, is de wetenschappelijke bewijslast voor para-aminobenzoezuur (PABA) als grijsremmer het sterkst. ‘In studies ontwikkelden zwarte dieren grijs haar als er geen PABA in hun voer zat. En er is in 1964 een experiment gedaan waarbij het grijze haar van vijf van de twintig patiënten weer kleur kreeg toen zij 6 tot 24 g PABA gingen slikken. In een ander onderzoek bleek dat bij een minderheid van bejaarden de haarkleur terugkwam als ze gedurende enkele maanden 200 tot 600 mg PABA per dag slikten. Bij jonge mensen werkte het overigens niet.’

Het zijn maar een paar kleine studies, dus de bewijsvoering is en blijft volgens Gho zwak: ‘Ik heb hier ook een studie waarin PABA géén invloed had op de haarkleur. Maar bij mensen met een PABA-tekort, zou het gebruik ervan enig effect kunnen hebben. Het is duidelijk dat PABA bij 10 tot 25 procent van de mensen tot herstel van de originele haarkleur kan leiden. In onderzoeken met PABA werd tussen 300 mg en de 12 g per dag gebruikt. Er zijn geen ernstige bijwerkingen gemeld bij een inname van 300 tot 400 mg per dag. Iedereen die meer dan 400 mg PABA per dag wil innemen, zou eerst een arts moeten raadplegen.’

Wees erfelijke kaalheid voor

Grijs worden is niet leuk, maar het kan veel erger: kaal worden! De veel gebezigde naam ‘mannelijke kaalheid’ geeft je misschien de illusie dat het jou niet zal overkomen, maar androgenetische alopecia (AGA) of erfelijke kaalheid zoals het officieel heet, is een ramp die ook vrouwen kan treffen. Kijk maar naar de haardos van oudere dames. Die is niet alleen grijs en doorzichtig, maar meestal ook drastisch uitgedund. Het patroon van haaruitval is wél anders dan bij mannen. Die zien in eerste instantie hun haargrens terugtrekken, inhammen ontstaan en de kruin kaal worden. Bij vrouwen blijven de voorste haren deels overeind (dus wel een uitgedunde pony) en het haarverlies treedt gelijkmatig op vanaf de middenscheiding.

Bij vrouwen voor de menopauze is ongeveer 15 procent het slachtoffer, boven de 65 jaar is dit 40 procent. Het effect is meestal minder dramatisch dan bij mannen maar daar staat tegenover dat een kale man zich kan beroepen op een ‘sexy’ effect. Vrouwen kunnen dat wel schudden.

Volgens dermatoloog dr. Ids Boersma is kaalheid voor een vrouw een waar drama. ‘Vrouwen die last hebben van erfelijke kaalheid kunnen daar ontzettend onder lijden, omdat kaalheid bij vrouwen sociaal niet is geaccepteerd. Het is een stil leed waar je zelden iets over hoort of leest, omdat vrouwen zich ervoor schamen. Ik heb patiëntes van wie het leven volkomen beheerst wordt door hun haaruitval. Als die naar een restaurant gaan, kiezen ze een tafel die niet onder een lamp staat. Ze zijn zich bewust van elke haar op hun kleren.’

Eetgewoonten en de algemene gezondheidstoestand hebben nauwelijks of geen invloed op de kwaal. Deze vorm van haarverlies is hoofdzakelijk een erfelijke aandoening en onderdeel van het natuurlijk verouderingsproces, naast de eerder genoemde vormen van haarveroudering.

Behalve genetische predispositie hebben hormonale status en psychologische factoren, zoals stress, wél invloed op het verloop van het proces. Coen Gho: ‘Stress versnelt sowieso de verouderingsprocessen. Dat zie je dus ook bij de haren. Ik heb eens een eeneiige tweeling gekend. De een is directeur van een groot bedrijf geworden, de ander is boer. De boer heeft z’n volle bos haar nog, de ander is zo kaal als een biljartbal. Een eeneiige tweeling! Dan kun je mij niet meer wijsmaken dat stress geen rol speelt bij deze vorm van haaruitval.’

Negeer advertenties die via kruiden, diëten of therapieën nieuwe haargroei beloven. Er is geen middel in de vrije handel dat werkt. Er zijn echter wel effectieve geneesmiddelen die een arts kan voorschrijven. Deze medicijnen kunnen je niet het haar teruggeven dat eenmaal is verdwenen, maar kunnen verder haarverlies wel voorkomen. Bovendien kunnen ze dunnere haren dikker maken, waardoor de haardos voller lijkt. Dat is natuurlijk al heel wat. In feite kun je erfelijke kaalheid beschouwen als een overwonnen verouderingsproces.

Een haar kent fasen van groeien, rusten en uitvallen. Onder normale omstandigheden duurt de groeifase ongeveer twee tot zes jaar, bij sommige mensen kan hij echter zes of zeven jaar langer duren. Dat is er de oorzaak van dat sommige vrouwen haar hebben tot op hun billen. Na de groeifase volgt een rustfase van ongeveer een maand en ten slotte valt de haar uit. Een cyclus van groeien, rusten en uitvallen van hoofdhaar neemt bij de meeste mensen twee tot zes jaar in beslag en kan zich gedurende je leven twintig tot vijfentwintig keer herhalen.

Als je kaal wordt, zijn de haren boven op het hoofd door genetische oorzaken gevoelig voor het hormoon dihydrotestosteron (DHT) dat in je lichaam gemaakt wordt van testosteron. Als je aanleg hebt voor erfelijke kaalheid, versnelt DHT de haarcyclus. De groeifase duurt dan geen twee tot zes jaar meer, maar bijvoorbeeld nog maar vier maanden. De 25 cycli volgen elkaar dan in hoog tempo op en het haarzakje is al na maximaal acht jaar uitgeput.

Als je hoofdharen gevoelig zijn voor DHT, is het dus zaak om de DHT-spiegel in de hoofdhuid tijdig te verlagen. Na de menopauze ben je extra kwetsbaar, omdat testosteron dan relatief een belangrijke plek inneemt in je hormoonhuishouding¹.

Redmiddelen voor je haar

Androcur

Een effectief geneesmiddel tegen haarverlies bij vrouwen is Androcur (cyproteronacetaat). Het wordt al sinds 1973 tegen overbeharing op het lichaam gebruikt, maar het werkt ook tegen haaruitval op het hoofd. Beide verschijnselen hebben namelijk als oorzaak een hogere gevoeligheid voor DHT. Hoewel het middel werkt, reageert 20 tot 35 procent van de vrouwen er niet op. En zelfs als je er wel op reageert, zal de dikke bos haar van vroeger niet meer helemaal terugkomen. Verder kaal worden is dan echter afgelopen.

Dat krijgt Androcur voor elkaar door de testosteronreceptor te blokkeren, waardoor het mannelijke hormoon zijn werking niet meer kan uitoefenen en dus ook niet meer in DHT wordt omgezet. Coen Gho: ‘Als je cyproteronacetaat bij mannen gebruikt, dan verlies je hormonen waardoor je eigenlijk een vrouwtje wordt. Het middel wordt ook gebruikt bij transseksuelen die van man naar vrouw willen veranderen.’

Er kleven een paar grote bezwaren aan Androcur. Omdat het testosteron tegenwerkt, kan het medicijn ook het verlangen naar seks aantasten (zie blz. 150). Vrouwen met overtollige lichaamsbeharing (hirsutisme) die het middel gebruikten, rapporteerden tijdens een onderzoek drie keer vaker dat ze ontevreden waren over hun libido en seksleven, dan voor de behandeling. Bovendien verstoort Androcur de werking van progesteron, een geslachtshormoon dat volgens anti-aging artsen cruciaal is voor je houdbaarheid (zie blz. 140-141). Door het effect op progesteron kan Androcur ook nog ernstige bijwerkingen geven tijdens de zwangerschap.

Finasteride en dutasteride

In 2003 werd het receptmedicijn finasteride (merknaam Propecia) van geneesmiddelenfabrikant MSD op de Nederlandse markt toegelaten voor de behandeling van erfelijke kaalheid bij mannen. Finasteride remt 5-alpha reductase, een enzym dat testosteron omzet in DHT. Een keer per dag een pilletje met finasteride verlaagt de DHT-spiegel zodanig dat haaruitval wordt voorkomen. Doordat de DHT-spiegel daalt, komen veel haren die al in de rustfase verkeerden, weer in de groeifase terecht. Die haren worden iets dikker, waardoor het lijkt alsof je meer haar krijgt.

Al kaal? Laat je hoofd opnieuw beplanten

Vrouwen komen misschien niet zo snel op het idee, maar als je al een flink deel van je hoofdhaar kwijt bent, kun je haartransplantatie overwegen. Haren op het achterhoofd trekken zich minder aan van DHT dan de haren op de rest van het hoofd, die bij vrouwen verspreid uitvallen. Als je deze haren van het achterhoofd naar een kale plek boven op het hoofd verplant, blijven ze vrolijk doorgroeien. Zie daar het geheim van haartransplantatie.

Vroeger was deze tak van chirurgie deels in handen van louche bedrijfjes. De wild west-tijden van de haartransplantatie zijn echter voorbij. Nu zijn er gerenommeerde instituten met artsen die prachtig werk afleveren. Een goed uitgevoerde haartransplantatie is nauwelijks meer te onderscheiden van een natuurlijke bos haar.

Een probleem van haartransplantatie is dat het eigen haar tussen de nieuwe aanplant blijft uitvallen. Door transplantatie te combineren met het slikken van finasteride of dutasteride wordt dit tegengegaan.

Omdat bij de traditionele technieken zoals de zogenaamde stripmethode of follikel unit extractie (FUE) het haar in het donorgebied verloren gaat (men verplaatst het haar immers) worden haartransplantaties bij vrouwen vaak afgeraden. Coen Gho, arts-onderzoeker van het Hair Science Institute (gevestigd in Amsterdam, Maastricht, Londen en Wenen), heeft een techniek ontwikkeld, Partial Longitudinal Follicular Unit Transplantation (PL-FUT), waarbij hij van één haarwortelzakje twee haarwortelzakjes maakt. Hij stekt als het ware de haarwortelzakjes waardoor het aantal haren verdubbelt. Hierdoor wordt het haar in het donorgebied niet uitgedund.

Finasteride zet erfelijke kaalheid bij mannen volledig stop, maar bij vrouwen is het resultaat minder spectaculair. Ids Boersma schrijft vrouwen daarom meestal de opvolger van finasteride voor: dutasteride (merknaam Avodart), dat evenals finasteride de omzetting van testosteron naar DHT remt, maar dan veel krachtiger².

Boersma: ‘Bij vrouwen geef ik een hogere dosis dan bij mannen, omdat de lage doses niet effectief zijn. Maar er is een belangrijke kanttekening. Je mag tijdens het gebruik van dutasteride en finasteride beslist niet zwanger raken, want het kan ernstige afwijkingen veroorzaken bij de ongeboren vrucht.

Boersma heeft veel kalende vrouwen met dutasteride behandeld. ‘Dit middel kan alleen haaruitval stoppen, maar geen nieuwe haren uit kale plekken laten groeien,’ benadrukt hij. ‘Het is dus belangrijk dat je er tijdig mee begint. Hoe vroeger je in het kalingsproces ingrijpt, des te meer haar je de rest van je leven behoudt. Veel vrouwen beseffen echter pas in een laat stadium dat ze kaal worden, omdat haaruitval in verreweg de meeste gevallen een sluipend proces is.’

Neem geen risico’s, doe een haar-check

Volgens Boersma begint het haar vaak pas zichtbaar dunner te worden als al 40 procent is verdwenen. ‘Het is met geen mogelijkheid te voorspellen of en wanneer de kaalheidsgenen zullen toeslaan. Meestal na de menopauze, maar je weet niet precies wanneer.’

Boersma adviseert bij twijfel altijd preventief een trichoscan te laten maken door de Intermedica Kliniek in Geldermalsen (www.intermedica.nl), waar men over bijzondere expertise beschikt op het gebied van haarverlies en de wetenschappelijk bewezen behandelmethodes van dit ongemak.

Bij een trichoscan worden volgens een gestandaardiseerde procedure foto’s van kleine stukjes hoofdhuid gemaakt. De foto’s worden genomen met een normale camera die van een macrolens is voorzien. Je legt je kin op een steun en er worden opnamen van drie verschillende plekken op het hoofd gemaakt. Klaar binnen tien minuten.

Op de sterk vergrote beelden telt een specialist het aantal haren per vierkante centimeter, meet hun dikte en bepaalt in welke fase de haren verkeren: groeifase, rustfase of uitvalfase. Te veel dunne haren en te veel haren in de rust- of uitvalfase duiden op een probleem. Ook als je minder dan tweehonderd haren per vierkante centimeter hebt, word je waarschijnlijk kaal.

‘Als bij grootouders van beide kanten sprake is van erfelijke kaalheid, is het verstandig om al voor het vijfenveertigste jaar de eerste opnamen te laten maken, desnoods al vanaf je twintigste als je klachten hebt’ zegt Boersma. ‘Verder, bij de geringste twijfel een baselinecheck laten doen en afhankelijk van de uitkomst elk jaar of om de paar jaar terugkomen voor een nieuwe trichoscan. Wij bewaren alle opnamen en kunnen de beelden uit verschillende jaren over elkaar heen schuiven. Dan zie je in één oogopslag of het haar dunner wordt. Alleen zo kan objectief worden vastgesteld of preventieve maatregelen gerechtvaardigd zijn. Als je haargroeimedicijnen gebruikt, kan met behulp van de opnamen beoordeeld worden of ze daadwerkelijk aanslaan.’

Een positief bijeffect van dutasteride kan zijn dat een deel van de haarkleur weer terugkomt. Als je hoofdhaar in de rust- en uitvalfase verkeert, wordt er geen haarpigment geproduceerd en zijn de betreffende haren dus licht van kleur. Heb je last van erfelijke kaalheid en ga je dutasteride slikken, dan belanden veel van die haren weer in de groeifase en komt ook de pigmentproductie op gang. Dermatoloog Ids Boersma heeft daarom bij veel patiënten een kalende, grijzende haardos weer voller én donkerder zien worden. Dutasteride houdt grijs haar dus soms een beetje tegen, maar alléén als er sprake is van erfelijke kaalheid.

Hoewel finasteride, dutasteride³ en Androcur een uitstekend veiligheidsprofiel hebben, blijven het medicijnen die van nature niet in het lichaam thuishoren. Niemand kan uitsluiten dat er ooit schadelijke bijwerkingen van langdurig gebruik aan het licht komen. Door deze medicijnen te slikken, neem je een risico, hoe klein ook, om een cosmetisch effect te bereiken. Genetisch geprogrammeerde haaruitval heeft namelijk geen consequenties voor je gezondheid: zelfs vrouwen met het ragfijnste engelenhaar kunnen gezond de honderd halen.

Zaagtandpalmbes

Dutasteride, finasteride en Androcur zijn je beste medicijnen tegen kaalheid. Als je helemaal zeker van je zaken wilt zijn, kun je ze combineren met middelen die via andere wegen de kaalslag remmen. Hoewel deze middelen qua effectiviteit niet kunnen tippen aan de medicijnen, voegen ze in sommige gevallen wel iets aan het effect toe.

Bessen van de zaagtandpalm, ook wel saw palmetto of serenoa repens genoemd, worden al sinds mensenheugenis door kruidenmengers ingezet tegen prostaatvergroting – een proces waarbij DHT een rol speelt. Het bessenextact blokkeert de mogelijkheid van DHT om zich aan bepaalde celreceptoren te hechten. De gedachte is dat het daarom net als finasteride en dutasteride haaruitval kan tegengaan. Omdat het extract van zaagtandpalmbes de werking van DHT beïnvloedt via andere wegen dan deze medicijnen, kan het een zinvolle aanvulling zijn, meent Ids Boersma. Ook bij vrouwen! ‘Het blokkeert ook het DHT, maar niet in de mate van dutasteride of finasteride. Dus erfelijke kaalheid houd je niet tegen door alleen maar zaagpalmextract te slikken.’

Serenoa repens is een natuurproduct, maar dat wil nog niet zeggen dat het dús veiliger is dan een geneesmiddel. Het brengt evenals finasteride en dutasteride veranderingen in de werking van hormonen teweeg, maar anders dan de medicijnen is serenoa repens nooit aan grondige, grootschalige veiligheidsonderzoeken onderworpen.

In 2007 is een betrekkelijk klein onderzoek naar de veiligheid van de zaagpalmbes uitgevoerd onder 225 mannen met een vergrote prostaat. Een jaar lang dagelijks een supplement met 320 mg serenoa repens-extract slikken, leverde in deze studie geen bijwerkingen op. Of dat ook opgaat voor vrouwen is niet bekend. Dosering: eenmaal daags 400 mg 4:1 extract.

Minoxidil

Bij veel kalende vrouwen is sprake van zogenoemde perifolliculaire fibrosis, een abnormale opbouw van verhard bindweefsel rondom de haarzakjes. De haarzakjes worden als het ware afgeknepen en zijn slechter toegankelijk voor voedingrijk bloed. Als je last hebt van lichte haaruitval, kun je beginnen met middelen die de bloedtoevoer naar de haarwortels verbeteren.

Minoxidil van farmaceut Upjohn en Aminexil en Maxilene van cosmeticareus L’Oréal krijgen dit voor elkaar. Verwacht geen wonderen: de remmende werking van deze producten is weliswaar wetenschappelijk aangetoond, maar ook heel subtiel. ‘In plaats van binnen tien jaar, zul je dankzij de verbeterde bloedtoevoer binnen elf jaar je haar kwijt zijn,’ stelt dermatoloog Ids Boersma. ‘Bij vrouwen schrijf ik altijd de 5 procent oplossing voor in plaats van de gebruikelijke 2 procent. Maar ook dit geeft – net zoals bij mannen – alleen maar een licht remmend effect op haaruitval.’

Houd je hormonen op peil

Schildklierhormoon

Een van de symptomen van een tekort aan schildklierhormoon is droog, breekbaar haar dat langzaam groeit. Naarmate vrouwen ouder worden, is de kans op een trage schildklier groter (zie blz. 159-163).

Groeihormoon

Een afname van groeihormoon gaat vaak gepaard met dunner haar (dus geen kale plekken, maar dun over de gehele linie) dat zijn glans en krul verliest.

Oestrogeen en progesteron

Ook afname van de hoeveelheid oestrogeen en progesteron zorgt voor droog en dun haar. Niets laat de kwaliteit van je haren zo snel teruglopen als de overgang. Omgekeerd is het vrouwelijke hormoon oestrogeen een van de beste beschermers van een glanzende volle haardos.

De maatregelen die in Leefregel 6 ter bescherming van je hormonen worden geadviseerd, zijn behalve voor je algehele houdbaarheid dus ook goed voor je haar. Volgens hormoonspecialist Hertoghe kan behandeling met bioidentieke hormonen er voor zorgen dat je haar weer zijn oorspronkelijke body, glans en veerkracht terugkrijgt.

Eet goed en slik voedingssupplementen

Dat een gezond voedingspatroon goed voor huid en haar is, is boven iedere twijfel verheven. En een langdurig volgehouden fast food-dieet levert huid- en haarproblemen op, dat zal iedere specialist beamen. Haar heeft nu eenmaal behoefte aan een reeks vitaminen en mineralen, zoals zink en selenium en alle B-vitaminen. Gebrek aan vitamine B vertaalt zich in haaruitval en glansloos, breekbaar haar.

Geen enkel dieet of vitaminepreparaat is echter opgewassen tegen erfelijke kaalheid of grijs worden, misschien met uitzondering van PABA. Sommige experts op het gebied van voeding en vitaminen beweren dat haaruitval met voedingssupplementen is tegen te houden, maar als je doorvraagt kunnen ze dat nooit met overtuigende studies onderbouwen. Geen wonder, want die zijn er niet.

Toch is het zinvol om voeding en supplementen specifiek op haargroei in te zetten. De les die veel haarspecialisten uit hun praktijkervaring met patiënten trekken, is dat goede voeding en supplementen op twee manieren medicatie ondersteunen:

ze verminderen ongewenste bijwerkingen van de medicijnen.

ze verbeteren de gezondheid van het haar en daarmee het cosmetisch effect van de medicijnen.

Houd je om te beginnen aan Leefregel 4 over voeding en Leefregel 5 over supplementen. Dan krijg je gegarandeerd voldoende eiwitten, vetzuren, vitaminen en mineralen binnen die nodig zijn voor gezond haar. Daarnaast kun je experimenteren met het slikken van extra vitaminen, mineralen en aminozuren. Neem ze altijd in als aanvulling op je basissuppletie, want alleen dan profiteer je van belangrijke synergetische effecten.

IJzer

IJzertekort kan ertoe leiden dat je allerlei vormen van kaalheid ontwikkelt. Een studie van L’Oréal onder vrouwen met extreem haaruitval liet zien dat 49 procent gebrek aan ijzer had. IJzertekort is wereldwijd een van de meest voorkomende tekorten. Uit een Deense studie bleek dat ongeveer 20 procent van de vrouwen tussen de dertig en vijftig jaar te weinig ijzer in haar bloed had.

Ids Boersma: ‘IJzer is belangrijk als coenym bij delingsprocessen van cellen. Haar wordt gevormd door snel delende cellen, dus bij een tekort aan ijzer wordt de haargroei belemmerd. Wat weinig artsen beseffen, is dat voor optimale haargroei het ferritinegehalte in het bloed niet normaal, maar hoog-normaal moet zijn. Dus ik meet ferritine altijd in het bloed en geef dan extra ijzer zodat het niveau hoog-normaal wordt.’

Test: word je kaal?

Als je twee kale grootouders hebt, zit je in de gevarenzone.

Maak je zorgen als je dagelijks meer dan honderd haren verliest. Na het wassen mag je maximaal 250 haren in het putje vinden zonder in paniek te raken. In het voor- en najaar mag je ook iets meer haar verliezen.

Haar dat op je kruin en bij de slapen lichter (minder pigment) van kleur is dan de rest, wijst op beginnende kaalheid.

Als je merkt dat je ‘paardenstaartje’ dunner wordt, is het waarschijnlijk mis.

De pluktest

1. Neem een pluk van ongeveer honderd haren op de bovenkant van je hoofd tussen duim en wijsvinger.

2. Geef een korte, stevige ruk.

3. Laten er meer dan twintig haren los, spoed je dan naar de dermatoloog. Deze kan je zekerheid geven.

De test van Amani

1. Strijk de haren vanaf het voorhoofd langzaam naar achteren.

2. Stop zodra de hand twee à drie centimeter achter de haargrens ligt.

3. Als er korte haartjes op de haargrens naar voren sprieten, is het mis. Deze korte haren zullen spoedig definitief verdwijnen waardoor de haargrens naar achteren wordt verplaatst.

Arginine

Arginine is een aminozuur dat op een aantal manieren betrokken is bij de haargroei. Allereerst is het een voorloper van stikstofmonoxide (NO). NO heeft een gunstige uitwerking op de haargroei. Stikstofmonoxide opent namelijk de kaliumkanalen, waardoor de doorbloeding van de haarwortel wordt verbeterd en de haargroei wordt gestimuleerd.

Daarnaast is arginine een van de bouwstenen van de haren en in die hoedanigheid onontbeerlijk voor gezonde haargroei. In hoge doseringen – minstens 7 g per dag – stimuleert het bovendien de aanmaak van groeihormoon, dat volgens verschillende hormoonspecialisten een gunstige invloed heeft op haargroei…

Dosering: 4 g L-arginine voor het slapengaan.

Noten

(1). Voor de menopauze biedt oestrogeen bescherming tegen erfelijke kaalheid omdat het zorgt voor gezond haar en een dichte haarimplant. Oestrogeen gaat echter de vorming van DHT niet tegen. Omgekeerd breekt DHT wel oestrogeen af.

(2). Er zijn twee varianten van dit enzym: 5-alpha-reductase type 2 komt vooral in de prostaat voor, terwijl 5-alpha-reductase type 1 vooral in de (hoofd)huid zit. Terwijl finasteride (Propecia) alleen 5-alpha-reductase type 2 remt, blokkeert Dutasteride beide typen enzymen. Daardoor jaagt dutasteride de DHT-spiegel in het bloed en in de hoofdhuid veel verder omlaag dan finasteride. Bovendien is het effectiever bij vrouwen omdat die vooral kaal worden door 5-alpha-reductase type 1. Sinds 2002 is dutasteride in capsules van 0,5 mg tegen goedaardige prostaatvergroting verkrijgbaar (op recept) onder de naam Avodart. GlaxoSmithKline, de producent van het geneesmiddel, heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de haargroeibevorderende eigenschappen van dutasteride. In 1999 werd het onderzoek echter zonder opgaaf van redenen stopgezet. Vermoedelijk omdat de geneesmiddelengigant niet de nodige honderden miljoenen wil investeren in een middel dat uiteindelijk niet veel beter zal blijken te zijn dan finasteride.

(3). Finasteride is grootschalig getest bij mannen als medicijn tegen prostaatklachten en erfelijke kaalheid. Dutasteride is bij mannen als medicijn tegen prostaatklachten getest. Ids Boersma heeft de ervaring dat ze ook bij vrouwen weinig bijwerkingen geven. ‘Dit is ook gestaafd met onderzoek,’ zegt hij.