LEEFREGEL
10
Koester je seksleven
vrouwen die als ze jong zijn veel genieten van seks, blijven dat vaak tot op hoge leeftijd doen, dat blijkt uit een Australisch onderzoek. Als je 25 bent en de vonken vliegen er vanaf, dan is de kans groot dat je op je vijftigste nog steeds het vuur kunt aanwakkeren. Noem het jong geleerd, oud gedaan. Heeft dat iets te maken met je houdbaarheid? Meer dan je denkt.
In 1955 begon aan de Amerikaanse Duke University een studie die beroemd zou worden. Wetenschappers selecteerden dat jaar 270 mannelijke en vrouwelijke vrijwilligers van 60 tot 94 jaar, met het voornemen deze mensen de rest van hun leven te blijven volgen en te kijken hoe zij verder zouden verouderen. Daartoe legden ze hen elke tien jaar een lijst met vijftig vragen voor over allerlei factoren, van werk tot vrije tijd. De onderzoekers hielden het 25 jaar vol, totdat in 1980 de laatste proefpersoon was overleden. Vervolgens sloegen statistici aan het rekenen met de berg gegevens die was verzameld.
Zelden was zo langdurig onderzocht hoe mensen verouderen en de resultaten van de studie waren verrassend. Dankzij de Duke First Longitudinal Study of Aging weten we bijvoorbeeld dat intelligente mensen gemiddeld langer leven en ook dat een hogere opleiding helpt om een hogere leeftijd te halen.
Maar voor vrouwen was de allerbelangrijkste factor voor een lang en gezond leven: tevredenheid over haar huidige seksleven. Daarmee leefde een vrouw gemiddeld 2,79 jaar langer. Was ze in het verleden daarbij ook nog tevreden geweest over haar seksleven, dan kreeg ze er nog eens 1,98 jaar bij. Dat is dus bij elkaar 4,78 jaar winst en dat alleen maar omdat je het seksueel goed voor elkaar hebt. Vrouwen die in de hoogste categorie van tevredenheid vielen, overleefden ontevreden vrouwen zelfs met 9,56 jaar.
Seks bleek voor vrouwen veel meer ‘levenswinst’ op te leveren dan voor mannen, die alleen baat hadden bij een hoge seksfrequentie, ongeacht het plezier dat ze daaraan beleefden. Als mannen vaker dan éénmaal per week seks hebben, blijkt dat volgens deze studie 2.9 extra levensjaren op te leveren vergeleken met mannen die helemaal geen seks hebben. De frequentie was voor vrouwen totaal niet van belang. Vrouwen die een keer per maand heerlijk uitgebreid vreeën, kwamen in dezelfde categorie terecht als vrouwen die het elke dag tien minuten deden, mits ze er maar tevreden over waren. Niet alleen dat, de seksueel tevreden vrouwen vonden zichzelf ook gezonder.
Je kunt je bij zo’n studie afvragen wat oorzaak is en wat gevolg. De onderzoekers keken alleen naar statistische verbanden en waagden zich niet aan verklaringen. Maar met een beetje gezond verstand kom je al een heel eind. Vrouwen die om te beginnen al meer plezier in het leven hebben, die positiever en gezonder zijn, trekken wellicht makkelijker een leuke partner aan en hebben alleen al daardoor meer kans op een aangenamer seksleven. Anderzijds kun je je voorstellen dat een prettig seksleven met regelmatig een orgasme een vorm van lichaamsbeweging is waar hart, bloedsomloop en andere lichaamsfuncties van profiteren.
Maar bovenal is goede seks een ideale manier om te ontspannen en is het een teken van een stevige band met je partner. Weinig stress en het hebben van een goede relatie zijn twee major voorwaarden voor een lang en gezond leven, blijkt uit een keur aan onderzoeken.
Maar maak je nou niet meteen zorgen als je single bent en een non-existent seksleven hebt. Het feit dat nonnen een hoge leeftijd kunnen halen, wijst erop dat je ook zonder seks een heel eind kunt komen…
Desalniettemin lijkt genieten van seks een uitstekende anti-aging methode te zijn. Maar wat heeft ouder worden voor gevolgen voor je seksuele functies? Bij mannen hobbelen de seksuele vermogens duidelijk achteruit als de jaren gaan tellen. Terwijl van de veertigers nog maar 6 procent met impotentie kampt, heeft 38 procent van de zeventigers daar last van. Daarnaast duurt het steeds langer voordat een man na te zijn klaargekomen in staat is opnieuw te vrijen. Kon hij als vurige minnaar van twintig binnen tien minuten de tweede ronde in, op zijn veertigste moet hij eerst minstens een uur bijkomen.
Ten slotte is er een duidelijk verband tussen de fysieke gezondheidstoestand van de man en zijn seksuele vermogens. Zo zijn erectieproblemen vaak een signaal dat zijn bloedvaten dichtslibben en kan diabetes fnuikend voor zijn bedprestaties zijn. Maar als je een man – zelfs als hij er slecht aan toe is - een Viagra-tabletje geeft, waant hij zich al snel weer een tijger in bed – soms met desastreuze gevolgen omdat de onderliggende gezondheidsproblemen niet zijn opgelost.
Bij vrouwen ligt het allemaal een stuk gecompliceerder. Ja, ook bij veel vrouwen worden de seksuele functies minder en de waterscheiding ligt dan meestal bij de menopauze. Tijdens een enquête in 2007 van Care for Women met zevenduizend respondenten, gaf 56 procent van de vrouwen in de overgang aan dat ze minder vaak seks hadden dan daarvoor. En ja, ook bij vrouwen speelt veroudering en de achteruitgang van de algemene gezondheid een rol. Maar bij vrouwen zijn de fysieke factoren veel minder dominant dan bij mannen en is de kwaliteit van de relatie veel belangrijker.
Ergens rondom de dertig begin je goed op stoom te komen. Gebrek aan lichamelijk zelfvertrouwen, schaamte en onhandigheid heb je (hopelijk) definitief achter je gelaten. Op je achttiende overvleugelden deze stoorzenders nog weleens je heftige adolescentenlibido, maar gelukkig zijn de ondermaatse sekservaringen die daarvan het gevolg waren nu voorbij.
Seksueel heb je nog minstens tien spannende jaren voor de boeg, tot je aan het eind van de dertig op je top bent gekomen. Jaren waarin remmende gedachten steeds minder een rol spelen en je je volkomen kunt overleveren aan de hormonale draaikolk waar je in terechtkomt in het gezelschap van een aantrekkelijke sekspartner. En dan ineens, ergens tussen de 45 en de 55, verandert er van alles en lijkt bij sommige vrouwen de belangstelling voor seks zelfs helemaal te verdampen. Help, wat dan?
Deze omslag in je seksualiteit is meestal het gevolg van de hormonale veranderingen die zich vooral vanaf de menopauze steeds duidelijker laten gelden. Prof. dr. Walter Everaerd, hoogleraar klinische psychologie aan de universtiteit van Amsterdam: ‘Seksuele gevoelens lijken bij jonge vrouwen spontaan tot stand te komen. Het spontane reageren op seksuele prikkels wordt echter minder naarmate je ouder wordt. Deze spontaniteit wordt vooral op gang gebracht door de geslachtshormonen. Als je ouder wordt, ben je sterker aangewezen op ‘responsieve zin’ in seks. Die ontstaat bijvoorbeeld als je partner het initiatief neemt, waardoor je zelf ook zin begint te krijgen. Terwijl de spontane zin dus waarschijnlijk vooral een hormonale kwestie is, spelen bij responsieve zin ook allerlei psychische factoren. Vind je je partner aantrekkelijk, voel je je goed, dat soort zaken.’
De ene vrouw, jong of oud, zal van nature gevoeliger reageren op seksuele prikkels dan de andere. Men weet niet precies waar die verschillen vandaan komen, maar er zijn duidelijke verbanden gevonden met de hormoonhuishouding. Daarom fluctueert je verlangen gedurende de menstruele cyclus van dag tot dag. Andere zaken die je hormoonhuishouding beïnvloeden, van een verliefdheid en een zwangerschap tot het slikken van de pil, spelen ook mee. De hormonen waarvan bekend is dat ze het verlangen beïnvloeden, zijn oestrogeen, progesteron, testosteron en oxytocine (zie kader Meer plezier in bed door oxytocine?).
Oestrogeen
Het vruchtbaarheidshormoon oestrogeen speelt een hoofdrol in je seksualiteit. Amerikaanse onderzoekers van de Universiteit van Texas vonden recent dat hoge oestrogeenspiegels er zelfs voor kunnen zorgen dat je vreemdgaat. Ze bekeken de hoeveelheid oestrogeen in het bloed van 52 vrouwen tussen de 17 en 30 jaar oud (die niet de pil slikten).
Vrouwen met veel oestrogeen in hun bloed vonden zichzelf aantrekkelijker, flirtten vaker en zoenden meer. Ook leek het ze waarschijnlijker dat ze hun vaste partner zouden bedriegen vanwege een serieuze affaire (maar niet vanwege een one-night stand). Ze waren over het algemeen minder tevreden over hun vaste partner.
De onderzoekers denken dat vrouwen naarmate ze vruchtbaarder zijn, deze strategie volgen om evolutionaire redenen. Hun seksuele verlangen stimuleert ze voortdurend om op zoek te gaan naar betere partners om zich mee voort te planten.
De pieken en dalen in het seksueel verlangen die je ervaart gedurende de menstruele cyclus, zijn deels te wijten aan pieken en dalen in de oestrogeenproductie. Bij vruchtbare vrouwen vertoont oestrogeen een piek tijdens de zes dagen rond de ovulatie. Vrouwen hebben in die zes dagen vaker seks en kleden zich uitdagender.
Vanaf je dertigste daalt de hoeveelheid oestrogenen licht, na de menopauze drastisch. Een van de gevolgen daarvan is dat je aanrakingen minder duidelijk voelt. ‘Tactiele gevoeligheid is de mate waarin je reageert op aanrakingen,’ vertelt Walter Everaerd. ‘Die test je door twee naaldjes op de huid te plaatsen. Vervolgens kijk je of een vrouw dat ook voelt als twee puntjes. Naarmate de gevoeligheid groter is, kan de afstand tussen die puntjes kleiner zijn en dan voelt ze toch twee puntjes. Na de menopauze wordt die afstand groter als gevolg van de dalende oestrogeenspiegel. Dat betekent dat het aangename gevoel dat het aanraken van de huid oplevert, vermindert. De afgenomen tactiele gevoeligheid heeft weer gevolgen voor het plezier dat ze ervaart als ze door haar partner wordt aangeraakt.’
Progesteron
Tijdens onderzoeken rapporteren veel vrouwen een piek in hun seksuele verlangen net voordat de menstruatie begint of tijdens de eerste dagen van de menstruatie. Op dat moment is de hoeveelheid progesteron in het bloed op zijn grootst. De productie van progesteron loopt bij de meeste vrouwen al vanaf 35 jaar terug en valt na de menopauze vrijwel helemaal stil. Men weet dat vrouwen in de menopauze die extra progesteron nemen in het kader van hormoontherapie, aangeven dat ze seksueel beter gaan functioneren. Volgens dr. C. W. Randolph, schrijver van het boek From Belly Fat to Belly Flat en arts die zijn patiënten bio-identiek progesteron voorschrijft, houdt progesteron het verlangen in stand en is een juiste balans tussen oestrogeen en progesteron een voorwaarde om seksueel goed te functioneren (zie ook Leefregel 6).
Testosteron
Het mannelijk sekshormoon circuleert in lagere concentraties ook door de aderen van vrouwen. Testosteron maakt volgens biomedicus Adriaan Tuiten - die veel onderzoek doet naar het effect van testosteron op het seksueel verlangen - het brein gevoeliger voor seksuele stimuli via dopamine. ‘Dopamine is een neurotransmitter die ervoor zorgt dat we opzoek gaan naar prettige ervaringen. Dat kan richting seks zijn, mits iemand seks als een beloning ervaart. Het kan ook werken in de richting van eten. Bij een deel van de vrouwen gaat de dopamineproductie omhoog als ze testosteron toegediend krijgen.’
Met testosteron gaat het net als met veel andere hormonen. Op je veertigste bevat je lichaam gemiddeld nog maar de helft van de hoeveelheid testosteron die je hebt op je twintigste. Na de overgang neemt de hoeveelheid ‘vrij testosteron’ na deze aanvankelijke daling weer wat toe, waardoor volgens Tuiten ook het verlangen weer deels kan terugkomen.
Algemene gezondheid
Het vrouwelijke geslachtsorgaan heeft veel weg van een binnenste buiten gekeerde penis. De clitoris is in feite een mini-eikel, die gevoelig is en zwelt bij opwinding. De eierstokken zijn het inwendige equivalent van de teelballen, terwijl je de schaamlippen kunt zien als twee halve lege balzakjes. De zwellichamen die bij de penis in erectie vol in beeld komen, zitten bij de vrouw verstopt en zijn kleiner, maar ze zijn net zo goed belangrijk om opwinding te voelen. De wetenschap is nog steeds niet sluitend, maar zelfs de G-spot - het ruwe plekje tegen de voorkant van de vagina zo’n drie tot acht centimeter naar binnen - zou een rudimentaire prostaat zijn. (Hoewel anderen, zoals seksuologe Ellen Laan, denken dat de G-spot een uitloper is van de clitoris.)
Mannen krijgen een erectie doordat de zwellichamen in de penis vollopen met bloed. Als een man last krijgt van vaatvernauwing, worden zijn erecties door een gebrekkige bloedtoevoer minder hard en dreigen er erectiestoornissen. Bij veertigplussers is dat vaak een teken van beginnende hart- en vaatziekte. Als het vrouwelijke geslachtsorgaan zoveel overeenkomsten heeft met de penis, begrijp je meteen waarom een gezond hart en schone vaten ook cruciaal zijn voor jouw seksuele opwinding.
Sneller oud door slecht seksleven?
Ongeveer één op de tien vrouwen vindt dat ze te weinig zin heeft in seks, volgens een enquête van farmaceut Boehringer Ingelheim Pharmaceuticals uit 2009 onder 5098 vrouwen (DESIRE). Weinig zin kan een bron zijn van emotionele stress en relatieproblemen. En dat zou weleens van invloed kunnen zijn op je levensduur.
DESIRE liet zien dat deze vrouwen gebukt gaan onder schuldgevoelens, stress en ontevredenheid over hun seksleven. Veel van de vrouwen willen hun man niet teleurstellen en zijn bang dat hun partner het bij een andere vrouw gaat zoeken. Bovendien bleek ook hoe minder vrouwen seks hadden, hoe meer kopzorgen dat opleverde.
Deze stress kan op een subtiel niveau je gezondheid dwarsbomen, denken de onderzoekers, omdat met name chronische stress invloed heeft op bijvoorbeeld de bloeddruk. Daarom zullen ze de komende jaren bij deze groep zaken als bloeddruk en signaalstoffen in het bloed voor harten vaatziekten in de gaten houden, om te kijken welke impact er is op het niveau van hun lichamelijke en geestelijke gezondheid.
Onderzoek lijkt te bevestigen dat overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten net als bij mannen de gezonde doorbloeding van je geslachtsorganen kan verstoren. Een aantal studies heeft laten zien dat vrouwen met het metabool syndroom meer kans hebben om seksuele problemen te ontwikkelen. Vooral bij vrouwen die de menopauze nog niet hebben bereikt, blijkt het metabool syndroom samen te hangen met een verminderd seksueel verlangen.
Tijdens een Italiaanse studie met vrouwen die in de menopauze zaten, bleken diegenen met een te hoog gehalte aan triglyceriden en LDL-cholesterol in hun bloed, seksueel minder goed te functioneren dan vrouwen met een gezonde bloedstatus. De vrouwen met ongunstige bloedwaarden gaven aan dat ze minder opgewonden raakten, dat hun vagina minder nat werd, dat ze minder vaak klaarkwamen en dat ze minder tevreden waren over hun seksleven. Van hen viel 51 procent binnen de criteria van female sexual dysfunction (FSD)1. Bij de groep gezonde vrouwen was dat slechts 21 procent.
De vagina
De gespierde schacht die de inwendige vagina vormt, leidt naar de baarmoedermond en is voorzien van een slijmvlies dat 24 uur per dag vochtig wordt gehouden. Vaginaal vocht is onder andere een product van twee kleine klieren – de klieren van Bartholin. In de menopauze produceren ze steeds minder vocht als gevolg van de dalende oestrogeenspiegel. Onder invloed van de afnemende oestrogeenproductie wordt de vaginawand ook stugger, minder elastisch en minder gevoelig. Je kunt dit merken door een droog gevoel of pijn bij het vrijen.
Het afnemen van de alledaagse vochtproductie maakt de vagina bovendien kwetsbaarder voor infecties, met als gevolg afscheiding, jeuk, irritatie en soms vervelende geurtjes. Allemaal afzonderlijk zijn deze klachten enorme lustkillers. Er is dan ook een duidelijk verband vastgesteld tussen ‘vaginale atrofie’ zoals het verouderen van je geslacht in medisch jargon heet, en verminderd seksueel functioneren.
Nu het goede nieuws. Vochtig worden door seksuele opwinding vermindert níet als je ouder wordt. ‘Nat worden’ gebeurt volgens dr. Ellen Laan, klinisch psychologe verbonden aan de universiteit van Amsterdam, namelijk via een andere weg dan de alledaagse bevochtiging door de klieren van Bartholin en wordt niet negatief beïnvloed door de teruggang van oestrogeen.
‘Seksuele lubricatie is het gevolg van de doorbloeding van de haarvaten in de vaginawand,’ vertelt ze. ‘Die haarvaten zijn gevuld met bloedplasma. Als door seksuele opwinding de doorbloeding toeneemt, stijgt de druk, wordt het plasma naar buiten geperst en wordt de vaginawand vochtiger.’
Meer plezier in bed met oxytocine?
Goede seks heeft een voordeel dat weinig mensen kennen: tijdens het vrijen stijgt de productie van het hormoon oxytocine en als je klaarkomt ontstaat er zelfs een vloedgolf van deze stof. Oxytocine geniet de laatste jaren warme belangstelling van de wetenschap omdat er een breed scala weldadige effecten aan wordt toegeschreven. Zo verlaagt het de bloeddruk en vermindert het stresshormonen, ontspant het je, drukt het een depressie naar de achtergrond, bestrijdt het angsten, stimuleert het de productie van groeihormoon, versnelt het wondgenezing en maakt het je minder gevoelig voor pijn. Er zijn zelfs aanwijzingen dat dit hormoon je tegen kanker in het algemeen en borstkanker in het bijzonder beschermt. Kortom, oxytocine is wellicht het antwoord van de wetenschap op de volkswijsheid dat seks gezond is.
Er is nog een reden waarom wetenschappers met zoveel belangstelling naar oxytocine kijken. Binnen de farmaceutische industrie wordt al jaren met dollartekens in de ogen gezocht naar een vrouwelijke variant van Viagra, een medicijn dat het seksleven van vrouwen verbetert. Oxytocine lijkt een ideale kandidaat. Proefdieren die oxytocine toegediend krijgen, vertonen namelijk meer seksueel gedrag; wetenschappelijke proeven met mensen zijn nog niet gedaan, maar het lijkt erop dat ook vrouwen (en in mindere mate mannen) sterker op seksuele prikkels reageren als zij oxytocine innemen.
Thierry Hertoghe en zijn vrouw experimenteren zelf met sublinguale oxytocine (een pilletje dat je onder de tong laat smelten) en oxytocine per injectie. Ook geeft hij het hormoon aan een aantal van zijn patiënten mee naar huis. Hij schreef het boek Passion, Sex and Long life, the Incredible Oxytocin Adventure (International Medical Books – www.imbooks.com) over zijn ervaringen. ‘Mijn vrouw was en is nog steeds heel erg gelukkig met ons verbeterde liefdesleven,’ lezen we op de flaptekst. ‘Als ik me ermee heb geïnjecteerd, wil ik dicht bij haar zijn,’ vertrouwde hij Pim toe.
Oxytocine wordt in de hypothalamus -een kliertje in het brein - gemaakt. Ook de eierstokken, teelballen en hersenen zelf maken oxytocine aan. Het is zowel een hormoon als een neurotransmitter, wat betekent dat deze stof bij lichamelijke en geestelijke processen betrokken is. Het speelt onder meer een rol bij het ontstaan van de barensweeën ten gevolge van het oprekken van de baarmoederhals.
Oxytocine heeft ook de reputatie van borstvoedingshormoon, omdat het verantwoordelijk is voor de toeschietreflex tijdens het zogen. Veel onderzoek naar de effecten van oxytocine wordt met zogende moeders gedaan, omdat die er grote hoeveelheden van het hormoon aanmaken. Vrouwen die vaak zwanger zijn geweest en langdurig hun kinderen borstvoeding hebben gegeven, zijn beter beschermd tegen borstkanker dan kinderloze vrouwen. Dit feit is misschien deels te verklaren door de grotere blootstelling aan oxytocine.
De Zweedse hoogleraar Kerstin Uvnas Moberg, een internationale autoriteit op het gebied van oxytocine, vertelt in haar boek De oxytocine factor (Thoeris): ‘Het eerste wat een buitenstaander opvalt aan een voedende moeder is haar rust en ontspannen toestand. Deze rust kan zelfs worden gemeten, zowel bij mensen als bij laboratoriumratten. Tijdens het zogen dalen de bloeddruk en de concentratie cortisol (…)Tijdens de periode dat ze borstvoeding geven, hebben veel moeders een grotere wens naar een rustig leven. Dingen die ooit belangrijk waren en echt moesten gebeuren, staan nu veel lager op het lijstje. Voedende moeders houden van rust en willen meer tijd doorbrengen met hun gezin; de meesten zien het geven van borstvoeding en het verzorgen van de baby niet als saai of tijdrovend, omdat ze minder behoefte hebben aan variatie dan voorheen. Tijdens mijn onderzoek hadden moeders die de grootste gedragsveranderingen lieten zien, het hoogste oxytocinegehalte in het bloed.’
Uit Mobergs onderzoek blijkt dat oxytocine in veel opzichten de tegenpool van de stresshormonen is. Terwijl stresshormonen voor de vecht- of vluchtreactie zorgen, stimuleert oxytocine een ‘rust- en verbondenheidsreactie’. Proefdieren worden minder angstig en vriendelijker tegen elkaar onder invloed van dit hormoon. Bij mensen stimuleert oxytocine soortgelijke effecten.
Als proefdieren een beetje oxytocine krijgen toegediend, worden ze rustig; krijgen ze veel toegediend, dan vallen ze in slaap. Moberg denkt dat mensen na een goede vrijpartij wegdommelen vanwege de grote hoeveelheden oxytocine die tijdens een orgasme vrijkomen. Die vloedgolf is behalve goed voor je gezondheid, ook goed voor je relatie, omdat oxytocine het gevoel van verbondenheid versterkt.
Ook mannen maken oxytocine aan en worden daar rustig en sociaal van, maar het effect is minder sterk dan bij vrouwen. Dat komt omdat het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen het aantal oxytocinereceptoren in cellen verhoogt en de productie van oxytocine stimuleert.
Hertoghe en steeds meer anti-aging artsen schrijven hun patiënten sublinguale tabletten, neussprays en soms ampullen met injecteerbare oxytocine voor– en ze zijn enthousiast over de verhalen die ze horen. De tevredenheid met het seksleven neemt toe, vrouwen krijgen makkelijker en vaker een orgasme; partners voelen zich sterker met elkaar verbonden en genieten meer van elkaar.
Wij hebben vlak voor het inleveren van het manuscript van dit boek ook geëxperimenteerd met het hormoon. Dat wil zeggen dat Pim en zijn vriendin het hormoon samen hebben ingenomen als neusspray. Pim werd er erg relaxt van terwijl zijn vriendin zich licht haar hoofd voelde, ‘alsof ik een paar wijntjes op heb’. Nadat Hanny de neusspray had gebruikt, voelde zij zich ‘erg vaag’. Maar van wild opvlammende seksuele gevoelens was bij geen van ons sprake. Wellicht waren we vlak voor het ter perse gaan van dit boek te gestrest voor dergelijke emoties.
Moberg denkt dat het slikken, snuiven of injecteren van oxytocine weinig zinvol is, omdat de stof snel in de bloedbaan wordt afgebroken en niet de hersenen bereikt omdat het de bloedbreinbarrière niet kan passeren (onze eigen ervaring wijst dus anders uit). Zij stelt dat je beter de eigen oxytocineproductie kunt verhogen. Dat kan met bijvoorbeeld een beetje(!) alcohol, een lekkere maaltijd en het luisteren naar mooie muziek. Maar het allerbeste is aanraken en aangeraakt worden. Vooral ‘ritmische aanrakingen’ zoals bij een massage gebeurt, werken goed. Het effect van een goede massage op de oxytocineconcentratie in het bloed is volgens Moberg zelfs even sterk als een injectie met het spul. Ons advies: ga lekker eten en neem er een goed glas wijn bij, laat je daarna uitgebreid door hem masseren en sluit af met een stomende vrijpartij. Vooral het stressverlagende effect van een flinke stoot oxytocine kan dagen aanhouden!
Maar hoe kan het dan dat oudere vrouwen aangeven dat ze meer last hebben van vaginale droogte tijdens het vrijen? Laan: ‘Wij denken dat vrouwen die na de menopauze klachten hebben over een droge vagina tijdens het vrijen, vrouwen zijn die ervoor misschien gewend zijn geraakt om gemeenschap te hebben zonder al te opgewonden te zijn. Hun vagina was toch wel vochtig genoeg voor de gemeenschap dankzij de alledaagse vochtproductie, dus dat leverde geen al te grote problemen op. Maar als ze hetzelfde patroon van geringe opwinding meenemen voorbij de menopauze, dan krijgen ze last. Voor de menopauze wordt je vagina nog beschermd omdat je nog voldoende oestrogeen hebt en daarna niet meer. Het probleem dat je ging vrijen zonder opgewonden te zijn was er al, maar na de menopauze kom je er niet meer mee weg. Vaginale droogte na de menopauze is dus niet zozeer het gevolg van gebrek aan oestrogeen, maar van een gebrek aan opwinding.’
Als je een man een leuke pornofilm laat zien, verraadt zijn opspelende geslacht onmiddellijk dat hij in alle staten raakt; bij een vrouw zie je ondertussen niets gebeuren en in een deel van de gevallen voelt zij geen spoortje van opwinding. Maar dr. Ellen Laan ontdekte in 1994 dat vrijwel álle vrouwen - net als mannen - automatisch fysiek opgewonden raken als ze naar een erotische film kijken. Dat kon Laan zien door in de vagina te meten wat daar precies gebeurt terwijl een vrouw naar een expliciete film kijkt.
Vrouwelijke proefpersonen mochten zich afzonderen in een kamertje. Ze moesten een doorzichtige kunststof tampon in hun vagina aanbrengen waarin een fotoplethysmograaf zat, een apparaatje waarmee de doorbloeding van de vaginawand wordt gemeten. Vervolgens nam de vrouw plaats in een luie stoel en werd een pornofilm gestart. Sensoren registreerden precies hoe roze of rood de vagina werd en gaven dit door aan de computer, die vervolgens een mooie grafiek liet zien.
Uit deze metingen kwam naar voren dat vrouwen duidelijk lichamelijk op porno reageerden– zelfs als de vrouwen zich totaal niet seksueel opgewonden voelden. Ook als zij zich zaten te vervelen of met afschuw toekeken, raakte hun vaginawand sterker doorbloed en werden ze vochtig.
Lichamelijke opwinding is bij vrouwen anders dan bij mannen dus geen garantie voor seksueel verlangen. ‘Zelfs bij vrouwen die hulp zoeken omdat ze te weinig seksueel verlangen ervaren, is de genitale reactie even sterk als bij vrouwen die geen klachten hebben,’ aldus Laan. Een belangrijke conclusie die zij uit dit type experimenten trekt, is dat opwinding bij vrouwen niet alleen het op gang komen is van een lichamelijke respons; de manier waarop zij de seksuele prikkel waardeert is net zo belangrijk voor haar seksuele gevoelens.
Terug naar de rol van het ouder worden bij seksuele opwinding. Ellen Laan vergeleek de doorbloeding van de vaginawand van jonge met die van oudere vrouwen terwijl er erotische prikkels werden aangeboden. ‘Dan zie je weinig verschil voor en na de menopauze,’ zegt ze. ‘De toename in genitale doorbloeding is pre- en postmenopauzaal gelijk.’
Kortom, na de menopauze kunnen vrouwen fysiek net zo opgewonden raken als vrouwen voor de menopauze. Als ze maar voldoende worden gestimuleerd. En daar zit volgens Laan vaak de crux. Veel vrouwen na de menopauze zitten immers in een lange relatie waar de spanning uit verdwenen is.
Trek je dus niet te veel aan van de invloed van je veranderende lichaam. Een grote Australische studie van psychiater Lorraine Dennerstein heeft bovendien laten zien dat je als je ouder bent nog net zoveel plezier kunt beleven aan seks als toen je jong was. Zolang je toen je jong was maar de kans hebt gehad om te leren dat seks leuk, prettig en opwindend is. De veranderingen in je hormoonhuishouding als je ouder wordt zullen dan veel minder impact hebben op je seksleven. Oudere vrouwen die opnieuw verliefd worden, kunnen dit met veel plezier navertellen.
Voor degenen die de rest van hun leven seksueel in topvorm willen blijven, hebben we de volgende adviezen verzameld.
Maak zin in seks
Ga niet pas vrijen als je opgewonden bent, maar begin met vrijen en kijk wat er gebeurt. Peter Leusink, arts, seksuoloog en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Seksuologie: ‘Na vrijen volgt vaak zin. Je moet dus niet wachten met vrijen tot je zin hebt. Nee, je gaat eerst vrijen en dan kijk je of de zin toeneemt. Dat werkt overigens alleen binnen gelijkwaardige, liefdevolle relaties.’
Houd je relatie goed
Deels is het afnemen van je zin in seks een natuurlijk proces als je langere tijd samen bent met je partner. Bij vrijwel alle vrouwen is er een verband tussen liefde, het voelen van een emotionele band en de interesse in seks. Zin staat in feite los van je lichamelijke leeftijd, want als oudere vrouwen op nieuw verliefd worden, blijkt dat ze seksueel weer net zo enthousiast reageren als toen ze jong waren.
Seksuoloog Walter Everaerd: ‘Tijdens een verliefde periode hebben de meeste vrouwen veel zin, seks is een middel om elkaar te veroveren. Als je elkaar eenmaal door en door kent, krijgt seksualiteit een andere functie, dan zit de waarde meer in de herbevestiging van de emotionele band en vertrouwdheid. Na twee jaar maximaal is de verliefdheid over en dan kan er strijd ontstaan over seksualiteit omdat de man meestal vaker zin heeft dan de vrouw. De vrouw zegt first love, than sex, de man zegt first sex, than love. In het algemeen neemt bij vrouwen de zin in seks in langdurige relaties gaandeweg af en het verlangen naar intimiteit toe. Naarmate vrouwen ouder worden, neemt voor hen de waarde van de emotionele band toe.’
Bewaak je hormonen
Behandeling met bio-identieke hormonen kan volgens anti-aging artsen als Thierry Hertoghe een droge vagina en het verlies van verlangen grotendeels tegengaan. Zie ook Leefregel 6.
Procter & Gamble verkoopt in Europa Intrinsa, een testosteronpleister voor vrouwen die door het verwijderen van de eierstokken vervroegd in de overgang zijn gekomen. Bij deze vrouwen helpt het middel om meer verlangen te krijgen. Als een testosteronbehandeling wordt gecombineerd met oestrogeen, dan is het effect op het seksleven van deze vrouwen nog positiever, laat een studie van de Zweedse gynaecologe Angelique Flöter Rådestad uit 2004 zien. De vrouwen die de hormooncombinatie een half jaar gebruikten, rapporteerden meer zin en plezier en een grotere tevredenheid over hun seksleven.
Het effect van de pleister bij normale vrouwen wisselt echter en in Amerika zijn testosteronpleisters afgekeurd voor de indicatie ‘verminderd verlangen’ bij vrouwen. De pleisters bezorgen namelijk bij 8 procent van de gebruiksters bijwerkingen als ongewenste haargroei, mannelijke kaalheid en een zwaardere stem.
Houd je dopamine op peil
Je belangrijkste seksorgaan bevindt zich niet tussen je benen maar tussen je oren. Om opgewonden te raken, heb je altijd een seksuele prikkel nodig die in het brein op gang komt (een opwindende gedachte bijvoorbeeld). Een belangrijke boodschapperstof die daar een rol bij speelt, is dopamine. Als je verliefd bent, stijgt de hoeveelheid dopamine in je hersenen naar ongekende hoogten. De vlinders in je buik en het obsessieve denken aan de ander zijn een gevolg daarvan, net als de onverzadigbare drang om met een nieuwe partner de liefde te bedrijven.
Dopamine is niet alleen belangrijk voor je seksleven, maar ook voor je gezondheid. Proefdieronderzoek suggereert dat als je langer jong wilt blijven, je de dopaminespiegel op peil moet zien te houden. De neuronen die dopamine produceren zijn echter kwetsbaar en takelen af als je ouder wordt. Vanaf het vijfenveertigste levensjaar verlies je per decennium gemiddeld 13 procent van deze cellen. Wat er gebeurt als er permanent te weinig dopamine in je brein circuleert, kun je goed zien aan mannen en vrouwen met de ziekte van Parkinson. Bij hen sterven de dopamineproducerende cellen versneld af. Zijn ze 70 tot 80 procent kwijt dan beginnen ze te trillen, krijgen ze (soms) last van een depressie en verdwijnt hun belangstelling voor seks.
Als je gezond oud wordt, blijven je hersenen genoeg dopamine maken om Parkinsonsymptomen te voorkomen, maar misschien niet om je seksueel verlangen op peil te houden. Er zijn aanwijzingen dat vitamine E, visolie, coënzym Q10, acetyl carnitine en alfaliponzuur het afsterven van dopamineproducerende neuronen kunnen vertragen.
Mogelijk speelt cafeïne ook een beschermende rol. Koffiedrinkers hebben minder kans op de ziekte van Parkinson dan ‘geheelonthouders’.
Check je schildklier
Vrouwen die aangeven dat ze minder zin hebben in seks, kunnen weleens zonder het te beseffen lijden aan een langzaam werkende schildklier. Een Italiaanse studie uit 2008 onder 127 vrouwen van 22 tot 51 jaar met een verminderd seksueel functioneren liet zien dat er een verband was met overgewicht, diabetes type 2 en… de hoeveelheid schildklierhormoon. Hoe lager de hoeveelheid schildklierhormoon in hun bloed, hoe minder zin in seks de vrouwen hadden. Een verminderde schildklierfunctie is bij vrouwen vaker de niet onderkende oorzaak van klachten. Zie ook blz. 159-163.
Mijd de pil
Toen de pil werd ontwikkeld, wist men bar weinig over vrouwelijk verlangen. Niet één van de tientallen onderzoekers die keken naar effecten en bijwerkingen van de anticonceptiepil kwam op het idee om te onderzoeken of de pil gevolgen had voor het verlangen. Libelle-dokter Bregstein zei in 1975 dat verminderd libido geen bijwerking van de pil kón zijn. Als die al optrad, zou dat komen doordat vrouwen zich minder ‘vrouw’ voelen omdat ze niet zwanger kunnen worden. Het hardnekkige idee dat vrouwelijke seksualiteit uitsluitend iets te maken had met ‘psyche’ en ‘emoties’, had hier zeker mee te maken.
Nog steeds is het aantal studies naar het verband tussen pilgebruik en libido erg klein. Dat zou je gerust een blunder mogen noemen, want bij alle pogingen tot het ontwikkelen van een anticonceptiepil voor mannen, keek men wel naar het effect op het libido. Inmiddels is bekend, onder andere door onderzoek uit 2006 van de Universiteit van Boston, dat de pil het verlangen naar seks kan doen afnemen. Van vrouwen tussen de twintig en dertig jaar die de pil slkken, lijdt 32 procent aan gebrek aan verlangen, dat is 50 tot 100 procent meer dan bij vrouwen in dezelfde leeftijd die de pil niet slikken.
Hoe de pil dat doet? Synthetisch oestrogeen zorgt ervoor dat de eierstokken op nonactief worden gesteld. Dat betekent dat ze geen testosteron meer produceren. Daarnaast zorgt synthetisch oestrogeen ervoor dat er meer sex hormoon bindende globulines (SHBG’s) in je bloed circuleren. Dit zijn stofjes die zich aan een aantal geslachtshormonen – waaronder testosteron - hechten en het zo inactief maken. Kortom, door de pil te slikken daalt de hoeveelheid actief ofwel ‘vrij testosteron’. Zoals je inmiddels weet, is testosteron ook bij vrouwen van vitaal belang voor de gevoeligheid voor seksuele prikkels.
De onderzoekers constateerden bovendien dat deze nadelige gevolgen voor de hormoonhuishouding een half jaar na het stoppen met de pil weliswaar verminderde, maar nog steeds aanwezig waren. ‘We weten dat de pil zowel de ovulatie onderdrukt als de productie van testosteron in de eierstokken. Daarnaast bindt SHBG het vrije testosteron, waardoor de pil de beschikbaarheid van testosteron langs twee wegen ondermijnt. Geen wonder dat zoveel vrouwen last hebben van symptomen,’ zei onderzoeker Andre Guay bij de publicatie van de studie.
Feiten over klaarkomen
Over het al dan niet krijgen van een orgasme is veel minder bekend dan over seksueel verlangen. Een link tussen antiveroudering en aantal of kwaliteit van orgasmes is voor vrouwen nooit gevonden. Dat wil niet zeggen dat hij niet bestaat. Er is simpelweg niet naar gekeken. Wel is duidelijk dat het niet kunnen krijgen van een orgasme de tevredenheid over je seksleven in de weg kan staan en daarmee, zoals eerder uitgelegd, je gezondheid.
In de documentaire Orgasm Inc van Liz Canner zien we hoe een vrouw van rond de zestig een metalen kabel in haar ruggenmerg laat inplanteren om eindelijk te kunnen klaarkomen. ‘Seks betekent voor mij oorlog,’ zegt ze aan het begin. Het feit dat ze geen orgasme heeft, is voor haar en haar man een dusdanig grote frustratie dat ze bereid is als proefpersoon een nieuwe medische vinding uit te proberen, de orgasmatron.
Na de operatie blijkt dat er niet veel meer gebeurt dan dat haar been op en neer gaat als ze de orgasmatron activeert. Een dure en hilarische les, als ze achteraf ook nog eens vertelt dat ze wel degelijk klaar kan komen, zolang het maar is door te masturberen. Er was lichamelijk niets mis met deze vrouw, het lukte haar alleen niet om klaar te komen door penetratie alleen. En dat geldt voor de meeste vrouwen…
Van de vrouwen die klaarkomen, krijgt 70 procent een orgasme door stimulatie van de clitoris, 20 procent komt klaar door penetratie alleen en 10 procent kan door beide vormen van stimulatie klaarkomen.
Die 70 procent heeft echter geen orgasmeprobleem maar een praktisch ‘probleem’ dat je kunt oplossen door stimulatie van de clitoris, tijdens het vrijen. Laat daardoor dus niet je plezier in seks vergallen.
Besef ook dat ontspanning een voorwaarde is om klaar te komen. De Groningse Neuroloog Gert Holstege legde dertien gezonde vrouwen met hun partners in de PET-scanner en vroeg ze om seks te hebben. Hij maakte beelden van de hersenen van de vrouwen terwijl ze klaarkwamen. Gedurende het orgasme schakelden de meeste delen van de hersenen tijdelijk uit, inclusief alle delen die te maken hadden met emoties. Alleen in een sensorisch deel van de hersenen steeg de activiteit. Verder nam de activiteit toe in het cerebellum, waar de coördinatie van beweging zetelt.
De conclusie is dat vrouwen makkelijker klaar kunnen komen als ze vrij zij van zorgen en afleiding. Overigens zijn er ook aanwijzingen dat spanning en misschien zelfs een beetje plezierige angst (wil hij me of niet?) de opwinding en het klaarkomen makkelijker maken, meent Ellen Laan.
Denk niet dat er van alles mis is als je niet klaarkomt, dat je preuts bent of een trauma hebt. Hoewel men vaak denkt dat dit de reden is dat vrouwen moeite hebben een orgasme te bereiken, blijkt dit niet waar te zijn. In 2005 heeft een studie onder 2018 Britse tweelingen van 19 tot 83 jaar laten zien dat 34 tot 45 procent van de verschillen in het vermogen om klaar te komen, erfelijk zijn bepaald. Gewoon aangeboren dus. Van de ondervraagde vrouwen kwam 14 procent helemaal nooit klaar.
Een andere bijwerking van de pil betreft de partnerkeuze. Vrouwen laten zich onder andere leiden door de geur van een man, waarbij zij op onbewust niveau checken of hij genetisch een geschikte kandidaat is om gezond nageslacht mee te verwekken. Onderzoek aan de Universiteit van Liverpool liet zien dat vrouwen partners kiezen die genetisch sterker op hen lijken zodra ze de pil gaan slikken.
Evolutionair psycholoog Craig Roberts die de studie uitvoerde, denkt dat dit kan leiden tot problemen met de vruchtbaarheid. ‘En het kan uiteindelijk ook leiden tot het verbreken van relaties als vrouwen stoppen met de pil, omdat geurperceptie een belangrijke rol speelt in het handhaven van de aantrekkingskracht tot hun partners.’
Werk aan een positief zelfbeeld
Bij vrouwen spelen emoties en gedachten rondom seks een veel grotere rol dan bij mannen. Seksualiteit is bij vrouwen veel meer verweven met hun emotionele toestand. Vrouwen die zichzelf dik of lelijk voelen, hebben meer moeite om ‘zin’ te krijgen. Tijdens een onderzoek van de Universiteit van Texas werd bij 85 studentes de vaginale respons op erotisch getinte films gemeten. Vrouwen die gelukkig waren met hun lichaam, vertoonden een sterkere vaginale reactie dan vrouwen die er ontevreden mee waren. Uiterlijke kenmerken die in de media worden gestigmatiseerd zoals overgewicht, bleken het sterkste bij te dragen aan een negatief zelfbeeld.
Sommige lichamelijke kenmerken kun je niet zomaar veranderen, tenzij je naar de plastisch chirurg stapt. Laat je gevoel van eigenwaarde daar niet van afhangen maar zoek een omgeving waar je wordt gewaardeerd. Een psychologische studie uit 2009 liet zien dat vrouwen die zich omringen met homoseksuele mannen, daar veel profijt van hebben. Dankzij de positieve aandacht van hun mannelijke vrienden, voelen zij zich seksueel aantrekkelijker en neemt hun gevoel van eigenwaarde toe.
Stimuleer jezelf
Een erotische film bekijken, een lekker ontspannend bad nemen of simpelweg uitkijken naar een nieuwe man, het kan allemaal helpen. Seksuoloog Peter Leusink: ‘Vrouwen hebben denk ik baat bij betere seksuele stimuli. Het feit dat vrouwen na de overgang slechter reageren op seksuele prikkels, heeft volgens de onderzoeken te maken met de kwaliteit van die seksuele prikkels en met de tijd die ze ervoor nemen.’
Laat je niet wijsmaken dat je als vrouw niet van pornofilms zou kunnen genieten. Ellen Laan: ‘Vrouwen reageren fysiek het heftigste op expliciete pornobeelden. Erotische verhalen of fantasie werken lang niet zo sterk. Vrouwen ervaren echter meer seksuele opwinding en minder negatieve emoties bij vrouwvriendelijke beelden. Je moet dus wel positieve associaties hebben bij erotische prikkels, anders werkt het averechts.’
Als je bij porno onprettige gevoelens krijgt, helpt het beslist niet om jezelf te forceren er toch naar te kijken. Maar voel je ook niet schuldig als je ervan geniet.
Eet mediterraan
Als je de leefregels uit dit boek volgt, ben je al een aardig eind op weg om de fysieke voorwaarden te scheppen voor een gezond seksleven. Het mediterrane dieet blijkt bijvoorbeeld een waardevolle oppepper voor je seksleven volgens een Italiaanse studie uit 2007. Daarbij kregen 59 vrouwen met het metabool syndroom hetzij een mediterraan dieet (meer groente, fruit, noten, olijfolie en volle granen) hetzij een controledieet voorgeschreven.
Na twee jaar bleek dat het eetpatroon van de vrouwen op het mediterrane dieet duurzaam was verbeterd. Heel verrassend bleek ook hun seksuele functioneren overall 45 procent te zijn verbeterd. Of dit het gevolg was van betere lichamelijke parameters of een positiever zelfbeeld, werd niet onderzocht. Dezelfde onderzoekers hadden eerder een verband ontdekt tussen het metabool syndroom en het seksuele functioneren van vrouwen.
Zorg voor je stemming
Verliefd zijn wakkert het seksuele verlangen aan én is een van de beste stemmingsverbeteraars. Daarom merken oudere vrouwen vaak dat hun lusten ongeremd terugkeren zodra ze verliefd worden op een nieuwe partner. Depressie is juist een lustkiller en is de meest voorkomende psychische klacht bij vrouwen. Antidepressiva zijn volgens de beroemde Amerikaanse seksonderzoeker Helen Fischer niet het beste antwoord.
‘Antidepressiva hebben invloed op het serotoninesysteem, wat vervolgens het dopaminesysteem onderdrukt en dat onderdrukt het vermogen om verliefd te worden en te blijven,’ vertelde ze tijdens een interview aan Hanny.
Ben je depressief, zoek dan naar natuurlijke manieren om je stemming te verbeteren. Beweging, vitamine D en visolie kunnen je stemming verbeteren.
Verzorg je vagina
1. Use it or loose it!
Door seksueel actief te blijven en je bekkenbodemspieren te gebruiken, stimuleer je de doorbloeding van de genitaliën, waardoor de teloorgang van de vagina minder snel verloopt.
2. Glijmiddel
De meeste glijmiddelen op waterbasis bevatten een verdikkingsmiddel waardoor de gel vloeibaar blijft. Ze bieden geen structurele oplossing, maar kunnen je door een lastige periode zoals de overgang heen helpen. Replens is een nieuw middel zonder hormonen dat na een dosis gedurende drie dagen de vochtigheid en gezondheid van de vagina verbetert. En een vochtige vagina biedt meer bescherming tegen de symptomen van de gevreesde lustremmer bacteriële vaginose (zie ook de volgende paragraaf).
Orthomoleculair arts Johan Bolhuis heeft nog twee tips om de vochtigheid van je vagina te stimuleren. ‘Ik merk in de praktijk goede reacties op een vaginale gel op basis van soja - Phyto-soja van Arkopharma. Dit is een gel met een oestrogeenachtige werking die een dikker vaginaal slijmvlies geeft. Daarnaast kan een supplement met omega-7 vetzuren (uit duindoorn) helpen. Het middel wordt aanbevolen voor de vochtigheid van de slijmvliezen. Het is niet heel goed onderzocht maar ik zie in de praktijk goede effecten.’
3. Probiotica
De slijmvlieswand van de vagina wordt bevolkt door bacteriën. In de flora van een gezonde vagina hebben melkzuurbacteriën de overhand. Die voorkomen dat ziekmakende bacteriën of gisten het overnemen door melkzuur te produceren en de wand bezet te houden. Ook geven ze waterstofperoxide af, dat dodelijk is voor sommige ziekmakende bacteriën.
Door allerlei oorzaken kan het vaginale milieu uit evenwicht raken en kunnen infecties toeslaan. De meest voorkomende vaginale infectie is – vooral bij jonge vrouwen - Candida albicans. Dit is een gist die van nature voorkomt in de darm en de vagina en die, mits de populatie klein blijft, niet voor klachten zorgt. Candida geeft een witte, soms korrelige afscheiding die veel jeuk kan veroorzaken.
Viagra meesnoepen?
Na de introductie van Viagra kregen Amerikaanse artsen regelmatig het verzoek van vrouwen om hen ook het middel voor te schrijven. En die vrouwen meldden positieve effecten op hun seksleven. Fabrikant Pfizer hoopte vanaf het begin dat Viagra in de toekomst ook voor vrouwen van nut zou kunnen zijn. Maar in 2005 heeft de fabrikant het onderzoek naar het effect van het blauwe pilletje bij vrouwen officieel gestaakt na acht jaar van tegenvallende resultaten. Vrouwelijke seksualiteit bleek te verwarrend en te ondoorgrondelijk voor simpele, meetbare resultaten zoals de erecties bij mannen. Bovendien hadden vrouwen ook meer last van de bijwerkingen zoals hoofdpijn.
Viagra bleek wel - net als bij mannen -de doorbloeding te verbeteren van de geslachtsorganen. Italiaanse gynaecologen deden een experiment met 51 jonge vrouwen tussen de 22 en 28 jaar, die moeite hadden om opgewonden te raken. Ze gaven ze 25 of 50 mg Viagra of een placebo. Met Viagra kwamen de vrouwen niet makkelijker klaar en ze waren ook niet vaker opgewonden. Maar ze meldden wel dat ze vaker seks hadden met hun partners omdat ze daaraan meer plezier beleefden.
Later toonde Ellen Laan aan dat met Viagra de doorbloeding in de vagina beter is, al leidde dit niet tot meer of betere seksuele gevoelens. Bij jonge vrouwen die aan diabetes type 1 lijden, werd dit effect nog duidelijker gemeten.
Op het seksuologencongres Hard Talk in 2006 in Berlijn vertelde de Engelse arts dr. Michael Kirby: ‘We zijn geneigd te vergeten dat ook vrouwen een soort ‘erectie’ nodig hebben voor een bevredigend en plezierig seksleven.’
Voorlopig luidt de voorzichtige conclusie dat vrouwen met diabetes of hart- en vaatziekten toch weleens baat zouden kunnen hebben bij Viagra. ‘We zijn alleen nog lang niet zover dat artsen Viagra hiervoor voorschrijven, want het middel is daarvoor niet toegelaten,’ aldus Kirby.
Ook bij bacteriële vaginosis (BV) is het vaginale milieu uit balans. Daarbij is vaak (maar lang niet altijd) de bacterie Gardnerella vaginalis betrokken. De bacterie scheidt trimethylamine uit dat in contact met sperma aanleiding geeft tot de beruchte vislucht. Naar schatting 10 tot 20 procent van de vrouwen heeft op enig moment in haar leven BV. In de jaren voor de menopauze komt deze infectie het meest voor. Bij BV zijn de melkzuurbacteriën die waterstofperoxide produceren, afwezig. Dit kan het gevolg zijn van een behandeling met antibiotica.
De Italiaanse gynaecologe Paola Mastromarino bedacht dat het zou kunnen helpen om de vagina te bevolken met melkzuurbacteriën die er van nature thuishoren en die waterstofperoxide produceren. Ze onderzocht een combinatie van drie nieuwe types lactobacilli op hun geschiktheid om bacteriële vaginosis te bestrijden. Ze maakte er tabletten van die 39 proefpersonen met BV vaginaal moesten inbrengen. Al na een week bleken alle BV-patiëntes verlost van hun hardnekkige infectie, bij de placebogroep was dit slechts 12 procent. Twee weken na de behandeling bleek de vagina van 61 procent van de behandelde vrouwen nog steeds gezond. Het middel van Paula Mastromarino is veelbelovend, maar wordt nog niet verkocht.
Bij klachten kun je ook probiotica slikken. L. rhamnosis of L. reuteri lijken het meest effectief, als capsule of als yoghurt. Deze bacteriën bevolken eerst de darm en kunnen via een omweg de vagina koloniseren. Bij een Weense studie met 72 vrouwen die de menopauze achter de rug hadden, bleken deze probiotica in staat om de vaginale flora terug te brengen in een gezonde staat.
Bolhuis: ‘De meest goedkope oplossing is een tampon met yoghurt. Dat moet wel een zure yoghurt zijn zonder suiker, omdat suiker candida kan bevorderen. Ik laat vaak een test doen, waarbij de zuurgraad en flora in de vagina wordt gemeten. De vrouw doet de test zelf thuis. Met een wattenstaafje neemt ze wat slijm af. In het laboratorium wordt de samenstelling bekeken. Is die afwijkend, dan geef ik de vrouw vaginale capsules met melkzuurbacteriën (Lacto-intiem van AOV) of Gy-Na-Tren, een combinatie van orale en vaginale capsules die ook de darmflora herstellen.’ Ten slotte: je hoeft een gezonde vagina niet schoon te houden of preventief te behandelen met vaginale douches, kruiden of speciale spoelingen.
Supplementen voor een beter seksleven
Vrouwen die geen zin hebben in seks zijn zo’n algemeen fenomeen dat men in alle tijden en culturen op jacht is geweest naar afrodisiaca oftewel middelen om de lust op te wekken. Van rauwe oesters tot asperges, nootmuskaat, chocolade en Spaanse vlieg, hun werkzaamheid is alleen gestaafd met anekdotes.
Muira puama en damiana zijn plantaardige middelen die worden aanbevolen als libidoverhogend voor vrouwen. Er is echter geen wetenschappelijke studie bekend die hun effect onderbouwt. Het kan niet veel kwaad ze te proberen. Wie weet ervaar je iets, al is het maar een prettig placebo-effect.
Uit de hoek van de fytotherapie en orthomoleculaire wetenschap zijn de laatste jaren een aantal supplementen gekomen die mogelijk een positief effect hebben op lust en verlangen. Het aantal studies dat gedaan is naar de effectiviteit is helaas minimaal, maar de meest veelbelovende stoffen willen we je niet onthouden.
Alfaliponzuur
Naarmate de jaren vorderen, worden de vrouwelijke geslachtsorganen (net als de mannelijke) minder gevoelig voor prikkels omdat het functioneren van de zenuwen achteruitgaat. Dit verschijnsel heet neuropathie en kan ook in andere delen van het lichaam optreden als je ouder wordt. Er is een verband tussen de mate waarin je hier last van krijgt en een hernia in het verleden, het aantal natuurlijke bevallingen én diabetes. Als deze neuropathie mede het gevolg is van diabetes dan kan alfaliponzuur helpen(zie ook blz. 26 en 119-120).
De aanbevolen dosering bij neuropathie is 600 mg per dag.
Ginseng
Ginseng leidt tot ontspanning van de vaginawand. Bij mannen is men al wat verder met het testen van dit middel tegen impotentie en libidoverlies, vrouwen moeten het doen met slechts één studie. Die is gematigd positief. Een groep van 32 vrouwen in de menopauze kreeg dagelijks drie capsules ginseng (van 1000 mg) of een placebo. Hun seksuele functioneren (verlangen, frequentie en zin) verbeterde volgens de Chinese onderzoekers gemiddeld ongeveer 10 procent.
Ginkgo biloba
Er zijn wat kleine studies die laten zien dat gingko biloba bij mannen een positief effect kan hebben op de erectie. Gingko heeft een verwijdend effect op de kleine bloedvaten en dat zou in theorie ook bij vrouwen kunnen helpen om de doorbloeding van de genitaliën te verbeteren. Psychologen van de Universiteit van Texas gaven 99 vrouwen met verminderd verlangen een eenmalige dosis van 300 mg en maten de seksuele respons in hun vagina met - uiteraard - de fotoplethysmograaf. De doorbloeding van de vagina was onder invloed van ginkgo biloba meetbaar sterker dan onder invloed van een placebo. Maar toen de vrouwen het middel acht weken mochten slikken, was de teleurstelling groot. Gingko biloba bleek niet beter dan het placebo.
Noot
(1). Misschien moeten we de term female sexual dysfunction (FSD) met een korrel zout nemen. Als het aan de farmaceutische industrie ligt, lijden bijna alle vrouwen ergens tijdens hun leven wel aan een of andere vorm van FSD. De belangrijkste problemen die hier onder vallen? Geen zin of weinig zin in seks, anorgasmie (niet klaarkomen) en pijnproblemen (zoals vaginisme). Deze ‘overkoepelende aandoening’ zal vanaf 2010 in de DSM-V (standaard voor psychiatrische diagnosecriteria) zelfs worden opgenomen als psychische ziekte.
FSD is de nieuwe term voor zo’n beetje alles wat er mis kan gaan met de vrouwelijke seksualiteit. Seksuologen en artsen worden massaal ingescheept naar conferenties waar de farmaceutische industrie uitlegt dat maar liefst 43 procent van de vrouwen seksueel niet goed functioneert en dat het hoog tijd is dat er medicijnen komen. Zo spreiden ze het bedje voor een soort Viagra voor vrouwen. Critici zoals de documentairemaakster Liz Canner van Orgasm Inc, trekken in twijfel of vrouwen echt op zo’n grote schaal problemen ervaren rond hun seksualiteit.
