De Lofoten vormen een fascinerend stuk Noorwegen. De ligging, de bergen, de geschiedenis van de eilandengroep zijn al bijzonder, maar het meest bijzonder is het licht. Zoals het licht hier schijnt, schijnt het nergens anders. En of het nu dag is of nacht, de Lofoten leveren een bijzonder schouwspel op. Door de snelle veranderingen in het klimaat is er een voortdurende verandering van licht en luchten, met grote contrasten in kleur en hevigheid. Deze eilandengroep wordt door de Noren in een adem genoemd met Vesterålen, een iets noordelijker gelegen eilandengroep. Beide groepen eilanden zijn per boot of vliegtuig te bereiken. Ondanks de aanleg van wegen en het met elkaar verbinden van de eilandjes blijft de sfeer hier heel bijzonder. De totale lengte bedraagt zo’n 190 km. Een reis door de Lofoten is een reis langs vele vissersplaatsjes en haventjes en door de geschiedenis. Alles draaide hier om de visvangst en het drogen ervan: de stok- en klipvis. Nog steeds is de visserij een belangrijk onderdeel van het bestaan. De rekken met stokvis met de besneeuwde bergen op de achtergrond en de vele houten vissershuisjes, de rorbuer, vormen een apart decor. Ook in dit stukje Noorwegen is het de moeite waard het landschap vanaf het water te bekijken. Er zijn diverse boten te huur, maar ook zijn er boottochten met gids te maken tussen de eilanden. De meeste bezoekers komen in de zomer naar de Lofoten, maar februari heeft vanwege het bijzondere licht en de start van de visserij ook een grote bekoring. De Lofoten liggen op dezelfde hoogte als Groenland, Alaska en Siberië, maar op de eilandengroep is het dankzij de warme golfstroom aanmerkelijk minder koud. Voor zowel mensen als vissen aanleiding zich hier al vroeg te vestigen. Op diverse eilanden zijn overblijfselen gevonden van het leven uit het stenen tijdperk. Ook voor de Vikingen bleek het hier goed toeven. Naast de fascinerende natuur hebben de Lofoten ook veel te bieden op kunstgebied, mede door de vestiging van veel kunstenaars op de diverse eilanden.

LOFOTEN. www.lofoten-tourist.no

KUNST OP DE LOFOTEN. www.lofoten-art.no

Lofoten en Vesterålen

Een overvloed aan vissen en vogels

Om op de Lofoten te komen is Bodø een goed startpunt. Hier gaat drie keer per dag een boot naar Moskenes. Na vier uur doemen de indrukwekkende rotsen op. Op diverse plaatsen steken de rotsen recht op uit de zee. Dat maakt de Lofoten tot een bijzonder gebied. In Å bijvoorbeeld. Dit oude vissersplaatsje met slechts één letter is een van de beste uitgangspunten om de Lofoten te ervaren in heden en verleden. Vanaf Å is er een goed uitzicht op de oostkant van de bergen van de Lofoten. In het Norsk fiskeværsmuseum is veel te zien van de boeiende geschiedenis van het leven in deze streken. Het museum is een dorp op zich en er is alles terug te vinden van het rijke visserijverleden. De kabeljauw speelt daarin een dominerende rol. De Lofoten zijn ook bekend vanwege een speciale soort kabeljauw, de skrei, die in februari gevangen wordt. Gedroogde vis en de levertraan uit de vis waren vroeger belangrijke ruilmiddelen. Honderden jaren zorgden de visserij en de verwerking van de producten voor meer dan driekwart van de totale visserij-inkomsten van heel Noorwegen. Zo belangrijk was dit gebied. In het Lofoten Tørrfisk-museum kunnen we alles zien van de productie van gedroogde vis zoals klipvis en stokvis. Vanaf Moskenes gaan er ook boten naar de eilanden Værøy en Røst. Op Værøy loopt een smalle bergrug van zuidwest naar noordoost; er wonen weinig mensen. Juist daarom biedt het een bijzondere aanblik. Røst is een ander bijzonder eiland; het is niet groter dan 3 bij 4 km. Er groeien geen bomen, afgezien wat de inwoners geplant hebben in hun tuin. Markant zijn de zes rotspartijen die grote vogelkolonies herbergen. De papegaaiduiker komt er veelvuldig voor, maar ook vele andere vogelsoorten kiezen deze locatie om te broeden.

NORSK FISKEVÆRSMUSEUM. www.lofoten-info.no/nfmuseum

Vissers, schilders en fotografen

Op meerdere plaatsen op de Lofoten is veel te zien van de hedendaagse visserij, zoals in Henningsvær en Svolvær. Svolvær is het handelscentrum van de Lofoten. Met 4200 inwoners is het de grootste plaats met de meeste bedrijvigheid. In twee uur zorgen de veerponten voor transport naar dit noordelijke deel van de Lofoten. In deze plaats stopt ook de bekende Hurtigruten, die vanuit Bergen langs de Noorse kust vaart. Een tocht met deze boten toont de kust en in het bijzonder de Lofoten van een andere kant: neem bijvoorbeeld het midden in de nacht bij helder licht aankomen in een haven. Voor wie Noord-Noorwegen op een andere manier wil beleven is deze bootreis een goed alternatief om bijvoorbeeld naar Hammerfest te varen, maar ook kortere trajecten zijn mogelijk. De auto kan mee op de boot.

De omgeving van Svolvær is bijzonder in trek bij Noorse en buitenlandse schilders en fotografen vanwege het licht en het landschap. De Noorse schilder Gunnar Berg (1863–1893), opgegroeid in deze omgeving, heeft hier veel geschilderd. In een galerie in Svolvær is een deel van zijn werk te zien.

Op hetzelfde eiland Austvågøy ligt Kabelvåg. Dit plaatsje was rond 1800 de hoofdstad van de Lofoten. Het was hét centrum voor de handel. Totdat de motorboot zijn intrede deed. Toen was het snel gedaan met de glorie van dit kleine plaatsje tussen de rotsen. De haven was te slecht voor de nieuwere schepen en Svolvær nam de leidende positie van het eiland over. De laatste jaren streek een groep beeldende kunstenaars neer in deze plaats. Daarmee heeft het plaatsje een nieuwe centrumfunctie gekregen. Ook binnen de visserij heeft een omslag plaatsgevonden: van de beroepsvisserij is deze plaats nu het mekka geworden voor de amateurvissers. Vlakbij Kabelvåg is in het Lofotakvariet, een groot aquarium, een grote verzameling dieren in en rond het water van nabij te aanschouwen. Naast de grote zeevissen zijn ook zoogdieren zoals otters van nabij gade te slaan in een natuurlijke omgeving. In dit plaatsje staat ook de grootste kerk van de Lofoten, Lofotkatedralen. Het is een van de grootste houten kerken van Noorwegen, gebouwd in 1898. Interessant zijn ook het Lofotmuseum en Galleri Espolin met zo’n honderd schilderijen over de Lofotense vissers.

LOFOTMUSEUM. Geopend: 1/1–31/5 ma.–vr. 9–15, za.–zo. 11–15; 1/6–31/8 ma.–zo. 9–18; 1/10–31/12 ma.–za. 9–15; zo. 11–15 uur.
www.lofotmuseet.no

LOFOTAKVARIET. Geopend: 1/2–30/4 zo.–vr. 11–15; in mei dag. 11–15; 1/6–31/8 dag. 10–19, 1/9 –30/11 zo.–vr. 11–15 uur. www.lofotakvariet.no

GALLERI ESPOLIN. Geopend: 1/9–1/5 zo.–vr. 11–15; 1/5–31/5 dag.
11–15; 1/6–14/6 dag. 10–18; 15/6–15/8 dag. 10–19; 16–31/8 dag. 10–18 uur.

KABELVÅG. www.lofoten-rorbuferie.no

Een ideale plek voor Vikingen

Noord-Noorwegen is ondanks het harde klimaat al vroeg bevolkt door pioniers. Naast houten vissershuizen aan het water bouwden de veehouders in het ijzeren tijdperk hun huizen van steen, hout en turf. Het waren lange huizen met plaats voor de dieren aan het ene eind en voor de mensen aan het andere eind. Deze combinatie zorgde ook voor energiebesparing; de warmte van de dieren zorgde dat er minder brandstof nodig was in de lange winter in het noorden. In Borg op het eiland Vestvågøy is zo’n langgerekt gebouw uit vroeger tijden nagebouwd. Sinds 1995 is het ingericht als museum. Behalve de aparte bouwstijl is in het Lofotr Vikingmuseum veel te zien van het verleden van de Vikingbewoners, die hier rond het jaar 1000 leefden. Een rondgang langs de vele voorwerpen laat goed zien dat de Vikingen ook een rijke cultuur hadden. Vooral handnijverheid stond in hoog aanzien, getuige de vele kunstzinnige voorwerpen. De vondst van allerlei voorwerpen wierp nieuw licht op de relatie van de bewoners hier in het hoge noorden met die uit zuidelijker streken in Scandinavië, maar ook met de rest van Europa.

Ondanks de hoge en steile bergen weten de inwoners toch een inkomen te verwerven uit de landbouw, hier zo ver in het noorden. Dit is zelfs het op een na grootste landbouwgebied van de provincie Nordland. Leknes is het centrum van dit eiland. Bij deze plaats is ook een kleine luchthaven. Op het eiland zijn ook diverse kunstenaars actief; in galeries tonen ze hun kunst en bieden deze te koop aan. Flakstadøya is een ander eiland waar veel kunstenaars wonen. Op het zuidelijke deel van het eiland is een pad, Flakstadstien, dat langs de oude woonplaatsen uit het stenen tijdperk voert. Doordat de doorgang tussen de eilanden hier smal is, stroomt het water zeer snel. Het is een favoriete plaats voor vissers. Nusfjord ligt ten oosten van de hoge bergen, beschermd tegen de westenwinden. Nog steeds zijn vissers hier actief, het is een van de best bewaarde oude vissersdorpjes.

LOFOTR VIKINGMUSEET. Geopend: dag. medio–mei-medio sept.
11–17 uur. www.lofotr.no

Walvissen, zeehonden en papegaaiduikers

Minder bekend dan de Lofoten is de wat noordelijker gelegen eilandengroep Vesterålen. Eigenlijk is de omgeving vergelijkbaar met de Lofoten, maar buiten Noorwegen staan deze eilanden minder in de belangstelling. Toch doen ze absoluut niet onder voor de Lofoten, want er is zeker zoveel te zien en te beleven. Ook voor fietsers is het een fantastisch gebied. Vanaf de vlakke weg is er een schitterend uitzicht op het gebergte. De wegen zijn er meer vertakt dan op de Lofoten.

Wie wil kennismaken met walvissen komt vanzelf op Andøya terecht, de meest noordwestelijke uitloper in de Noorse zee. Al rond 1500 en 1600 waren Nederlandse walvisvaarders op zoek naar deze dieren. In Andenes Hvalsenter zien we van alles over de walvisvangst, de geschiedenis maar ook het wetenschappelijk onderzoek. Het centrum krijgt steun van het Wereldnatuurfonds. Walvisvangst is in belangrijke mate vervangen door walvissafari, met Andenes als belangrijk centrum. In deze plaats zijn meer interessante bezienswaardigheden, waaronder het Polarmuseum.

Een ander eiland van Vesterålen is Langøya, het derde grootste eiland van Noorwegen. Op dit eiland zijn vroeger veel rendieren gehouden, maar daar is niet veel meer van te zien. Nu gaat de aandacht vooral uit naar zeehonden en walvissen. Ook Stø is een uitgangspunt voor de boottochten op zoek naar walvissen en zeehonden. Veel zeehonden tonen zich op de omliggende kliffen en bij Anda Fyr. Ook is er een rijk vogelleven met onder andere papegaaiduikers.

In Stokmarknes komen de schepen aan van de Hurtigruten. Op het land ligt als een deel van het Hurtigrutemuseet het oude schip Finnmarken. In Melbu op het zuidelijkste puntje van het eiland is het Vesterålsmuseet, met een schat aan informatie over het leven in deze omgeving. Het Norsk Fiskeindustrimuseum toont de rijke geschiedenis van de visserij en alles rondom deze belangrijkste bron van inkomen.

Vesterålen is bereikbaar vanaf de E10 ten noorden van Narvik of vanaf het zuiden vanaf de E6 met de veerpont Bognes naar Lødingen. Beide trajecten zijn boeiend vanwege het uitzicht onderweg.

http://visitvesteralen.com

ANDØYA. www.andoyturist.no

WALVISSAFARI EN -CENTRUM. www.whale-safari.no

NORSK FISKEINDUSTRIMUSEUM. http://nofi.museum.no